Nierdialyse: hemodialyse en peritoniale dialyse

Nierdialyse is een behandeling die de werking van de nieren overneemt. Er bestaan twee soorten: hemodialyse en peritoniale dialyse. Nierdialyse of kortweg dialyse is een medische behandeling om de nierwerking te vervangen wanneer deze bij een patiënt zelf niet meer voldoende kan worden gegarandeerd. De dialyse zorgt ervoor dat de afvalstoffen uit het bloed van de patiënt gefilterd worden die hij zelf niet meer kwijt kan via de urine.

Deze behandeling kan echter maar tien procent van de nierwerking overnemen. Daarom moeten patiënten zich tevens ook aan een strikte vochtbeperking en dieet houden plus de nodige medicatie nemen.

Er bestaan grofweg twee soorten dialyses: hemodialyse en peritoniale dialyse.

Dialyse is in de meeste gevallen erg ingrijpend voor de patiënt in kwestie. Afhankelijk van de gebruikte methode moet de patiënt drie keer per week naar een dialyse centrum gaan ofwel dagelijks thuis dialyseren.

Gezonde nieren

De nieren zijn twee identieke boonvormige organen die zich in de buikholte van de mens bevinden.

Ze bestaan uit drie grote delen:

• De schors
• Het merg
• Het nierbekken

Bloed met afvalstoffen komen via de bloedvaten binnen in de nier. In de schors wordt de eerste grote filtering uitgevoerd. Wat hierna naar het merg vloeit wordt de voorurine genoemd. Deze voorurine wordt dan in het merg nog meer gefilterd tot het punt dat er alleen een mix van vocht en geconcentreerde afvalstoffen ontstaat. Deze mix kennen we beter als urine. Via het nierbekken stroomt de urine dan naar de blaas.

Verder functies, naast de filteren van afvalstoffen zijn: de aanmaak van hormonen en het regelen van de vocht- en zoutbalans.

Oorzaken van dialyse

De oorzaken waardoor dialyse noodzakelijk wordt is algemeen ernstige nierfalen en nierinsufficiëntie.

Ziektes en aandoeningen die nierfalen en/of nierinsufficiëntie als gevolg hebben zijn onder andere:

• Hypertentie
• Nierstenen
• Cysten van de nier
• Diabetes
• Nierontsteking
• Urineweginfectie
• Niertumor
• Schrompelnieren

Als de nierfalen beginnend is of de nierinsufficiëntie maar gedeeltelijk wordt er eerst een behandeling van medicatie en dieet opgestart met de bedoeling om de bestaande nierwerking te behouden of zelfs wat op te krikken.

Wanneer de werking van de nieren onder de tien procent zakt moet er echter overgestapt worden op dialyse omdat het lichaam zijn afvalstoffen dan niet meer voldoende kwijt kan. Het lichaam is zichzelf dan als het ware aan het vergiftigen.

Hemodialyse

De eerste methode om de dialyseren is de hemodialyse.

Hemodialyse is het filteren van de afvalstoffen uit het bloed met een kunstnier. Hemo betekent dan ook bloed.

De kunstnier kun je het best omschrijven als een buis met allemaal lange strengen filters erin. Deze buis is aangesloten op een machine die de druk van het bloed regelt als die door de kunstnier gaat. Ook houdt deze machine het bloed op de correcte temperatuur.

Het bloed moet dus voor hemodialyse uit het lichaam gezuiverd worden. Hiervoor moet voor elke behandeling een ader aangeprikt worden. Om dit aanprikken gemakkelijker te maken wordt er standaard voordat men begint operatief een shunt of AV-fistel aangelegd in de arm van de patiënt. Deze shunt/fistel bestaat uit een verbinding van een slagader met een ader en kan dus (na een geneesperiode) makkelijk worden aangeprikt.
Als er acuut moet worden gedialyseerd kan er ook een katheter in een (grote) ader worden aangebracht.

Hemodialyse wordt in de regel drie tot vier keer per week toegepast. Hiervoor moet de patiënt zich begeven naar een gespecialiseerd dialysecentrum of eventueel kan dit ook thuis gebeuren in bepaalde gevallen. Eén behandeling duurt minimaal vier uur.

Peritoniale dialyse

De tweede soort is peritoniale dialyse. Het peritoneum is het buikvlies. Bij de mens omhult het buikvlies alle organen in de buikholte. Dit vlies is tevens goed doorbloed en de aders liggen grotendeels aan de oppervlakte.

Bij deze methode wordt het buikvlies als filter gebruikt. Er wordt een spoelvloeistof in de buikholte ingebracht die daar enkele uren blijft staan. Deze vloeistof neemt via het buikvlies de afvalstoffen op. Na enige tijd, wanneer de vloeistof verzadigd is, moet de spoelvloeistof gewisseld worden. Dit kan handmatig door de patiënt zelf of 's nachts machinaal gebeuren.

Om de spoelvloeistof in te brengen en te kunnen verwijderen moet er een toegangspoort naar de buikholte worden gemaakt.
Deze komt er in de vorm van een katheter die operatief in de buikholte wordt aangebracht. Het uiteinde hangt uit de buik en kan worden aangesloten op de machine en/of gebruikt worden voor de handmatige wissel van spoelzakken.

Peritoniale dialyse gebeurt altijd thuis en door de patiënt zelf.

Niertransplantatie

Niertransplantatie is de enige manier om iemand van de (chronische) dialyse af te krijgen. Niertransplantatie houdt in dat de ongezonde nier via een ingrijpende operatie wordt weggenomen en een gezonde donornier in de plaats wordt ingebracht.

Als de nieuwe nier niet wordt afgestoten door het lichaam en goed werkt, wordt de nierwerking terug 50 procent. Dit is ruim genoeg om zonder dialyse verder te leven.

Aangezien dialyse een heel belastende behandeling is voor de meeste patiënten hopen velen om uiteindelijk een niertransplantatie te kunnen krijgen.