Hoe werken de nieren en een kunstnier?

De nieren zijn twee boonvormige organen die aan de rugzijde van het lichaam zitten. Ze hebben een zeer belangrijke rol, namelijk het zuiveren van bloed. Zonder de nieren zou het lichaam binnen enkele dagen vergiftigd zijn. De nieren zijn hardwerkende organen, waardoor het mogelijk is om met maar één nier te leven. Maar zonder nier? Nee, dan zouden we sterven. Mensen waarvan de nieren niet meer werken of die verwijderd zijn, moeten aan de dialyse. Hierbij wordt het bloed door middel van een kunstnier gezuiverd. Dit kan thuis, in het ziekenhuis of via een buikspoeling.

De nieren, je hebt er twee

Van veel organen hebben we er maar één, zoals het hart, de maag en de lever. Andere organen zijn dubbel aanwezig zoals de longen en de nieren. De nieren vinden we aan de rugzijde van het lichaam, ter hoogte van de onderzijde van de ribben. Ze zien eruit als een boon door hun kromming en zijn roodbruin van kleur. Ze wegen ongeveer 160 gram per nier.

Functies

De nieren spelen een belangrijke rol bij het verwerken van afvalstoffen. Het bloed wordt gezuiverd van giftige stoffen. Een volwassene heeft 5 tot 6 liter bloed. Dat is veel, want een pasgeboren baby heeft maar 400 ml bloed. Bij een volwassene in rust wordt er ongeveer 6 liter bloed per minuut rondgepompt. Bij zware inspanning pompt het hart ruim 18 liter bloed per minuut rond. Een enorme prestatie! Dit bloed moet ook gereinigd en gefilterd worden. En dat is nou net de taak van de nieren. Daarnaast heeft de nier ook nog een aantal andere taken of functies zoals de aanmaak van hormonen, reguleren van de bloeddruk en zorgen ze dat er vanuit het beenmerg rode bloedcellen worden aangemaakt.

Nefronen zijn kleine filtertjes

Nieren bestaan uit ongeveer 1 miljoen zeer kleine filtertjes, de nefronen genoemd. Uit het bloed wordt water en opgeloste stoffen geperst. Doordat de filtertjes aan de ene kant kleiner zijn dan aan de andere kant, blijven de grotere bloedcellen en eiwitten in het bloed achter. Het vocht loopt via de nierbuisjes naar de urineblaas. In de nierbuisjes worden stoffen vanuit het water weer terug afgegeven aan het bloed. Deze stoffen zijn suiker, zout maar ook water. De overige afvalstoffen en onzuivere stoffen worden niet meer aan het bloed afgegeven maar verzameld in de urinebuis. Hier wordt ook water verzameld dat wordt aangemaakt door de nieren. Samen met de afvalstoffen wordt dit urine genoemd. Wanneer er veel vocht aanwezig is, produceren de nieren veel urine. Deze is dan licht van kleur. Bij vochttekort produceren de nieren weinig urine. Deze is donker van kleur en ruikt vaak sterk.

Hoeveel verwerken de nieren?

De nieren krijgen ongeveer 0.9 liter bloed per minuut te verwerken. Dagelijks kunnen de nefronen 180 liter vloeistof zuiveren. Dit is mogelijk doordat de nefronen veel bochten en lusjes bevatten. Dagelijks plassen we gemiddeld 0.8 tot 1.1 liter urine. Dit is dus een kleine hoeveelheid van de 180 liter vloeistof die dagelijks verwerkt wordt.

Met één nier kan je ook leven

Mensen worden met twee (werkende) nieren geboren, tenminste wanneer er geen sprake is van een aanlegstoornis. Soms raakt één nier buiten werking door een ziekte of door schade. Maar ook staan mensen soms een nier af ter donatie. Het is mogelijk om met één nier te leven. De overgebleven nier neemt dan de taken van de uitgevallen nier over. Een enkele nier kan het werk van twee nieren aan!

Ga je zonder nier dood?

Met één nier valt goed te leven, maar zonder nier zijn we nergens. Het lichaam heeft de nieren hard nodig. Ze filteren het bloed en halen er afvalstoffen uit. Wanneer dit niet gebeurt, zouden deze afvalstoffen in het lichaam aanwezig blijven. Binnen enkele dagen zou het lichaam zichzelf vergiftigen. Dit heeft de dood tot gevolg. Een mens moet dus minstens met één nier leven. Is dit niet mogelijk, dan is een kunstnier noodzakelijk.

Hoe werkt een kunstnier?

Het proces van bloedzuivering met behulp van een kunstnier wordt ook wel nierdialyse of hemodialyse genoemd. Een kunstnier vervangt de taken van de uitgevallen of verwijderde nieren. Soms hoeft een kunstnier slecht s tijdelijk gebruikt te worden, en zullen de nieren hun functie weer oppakken zodra ze genezen zijn. Soms is het gebruik van een kunstnier levenslang nodig. Bij een kunstnier stroomt het bloed door een apparaat heen. Hierin bevinden zich een aantal membranen. Dit zijn vliezen met gaatjes erin, vergelijkbaar met een echte nier. Deze gaatjes laten bepaalde stoffen door, en houden bepaalde stoffen tegen. Aan de ene kant van dit membraan bevindt zich een scheikundige oplossing, aan de andere kant bevindt zich het bloed. Het membraan houdt deze twee vloeistoffen van elkaar gescheiden.

Op deze manier wordt het bloed gezuiverd. Een kunstnier kan echter niet de functie van een nier volledig vervangen. Gemiddeld werkt de kunstnier op een capaciteit van maximaal 15 procent van een echte nier. Daarom moeten nierpatiënten ook meerdere malen per week hun bloed laten zuiveren. Vaak is dit twee tot driemaal per week. Per keer duurt de dialyse drie tot vijf uur. Een hele verbetering, want eind 20e eeuw was dit nog zes tot twaalf uur per keer.

Peritoneale dialyse werkt hetzelfde als de gewone kunstnier. De zuivering van het bloed vindt echter in het lichaam zelf plaats. Er wordt gebruik gemaakt van het eigen buikvlies, dat als membraan dient. Met behulp van een operatieve ingreep wordt er een buisje in de buikholte geplaatst. Hieraan kan een zak spoelvloeistof vastgemaakt worden. De patiënt kan de spoelvloeistof zelf vervangen. Maar ook kan de spoeling 's nachts gedaan worden met behulp van een machine. Deze vorm van dialyse noemen we ook wel buikspoeling.