Palinopsie: Direct of vertraagd nabeelden zien

Palinopsie (ook wel visuele perseveratie genoemd) is een neurologische aandoening waarbij patiënten herhaaldelijk visuele beelden blijven zien nadat de oorspronkelijke visuele prikkel is verdwenen. Deze nabeelden kunnen enkele seconden tot meerdere minuten aanhouden en zijn vaak moeilijk te negeren. Palinopsie kan verschillende oorzaken hebben, zoals afwijkingen in de hersenen of drugsmisbruik. Het vaststellen van palinopsie kan uitdagend zijn voor artsen, en behandeling richt zich vaak op de onderliggende oorzaak van de aandoening.

• Palinopsie versus fysiologische nabeelden
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van lange en intense nabeelden
• Hersenafwijkingen
• Metabolische aandoeningen
• Psychiatrische aandoeningen
• Toxiciteit (giftigheid)
• Soorten
• Illusionaire palinopsie
• Hallucinatoire palinopsie
• Directe versus vertraagde beelden
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose van de aandoening
• Complicaties
• Preventie en zelfzorg

Palinopsie versus fysiologische nabeelden

Palinopsie verschilt op meerdere manieren van fysiologische nabeelden. Bij fysiologische nabeelden zien mensen onmiddellijk na het wegkijken van een visueel object een helder nabeeld, vaak met omgekeerde kleuren en contrasten. Deze nabeelden verdwijnen doorgaans snel. Palinopsie daarentegen kan leiden tot het verschijnen van nabeelden direct of na enige tijd, en deze beelden kunnen langer aanhouden en intensiever zijn. Palinopsie kan ook een visueel beeld laten zien dat moeilijk te negeren is, terwijl fysiologische nabeelden meestal kortstondig zijn en gemakkelijker te negeren.

Epidemiologie

Ongeveer tien procent van de patiënten met migraine met aura ervaart palinopsie. Migraine komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, maar tot oktober 2020 is er geen specifieke gegevens over het geslachtspreferentie voor palinopsie bekend in de medische literatuur.

Mechanisme

Palinopsie, een visuele aandoening gekarakteriseerd door het herhaaldelijk waarnemen van eerder geziene beelden, heeft complexe onderliggende mechanismen.

Visuele verwerking in de hersenen
De aandoening ontstaat door verstoringen in de corticale verwerking van visuele informatie. In normale omstandigheden zorgen de primaire en secundaire visuele cortex voor een soepele overgang van visuele stimuli. Bij palinopsie is er een defect in het visueel geheugen of een overmatige excitatie van neuronen, wat resulteert in herhaaldelijke beelden.

Neurologische en chemische disbalans
Een abnormale neurotransmitterfunctie, zoals bij een verhoogd glutamaatgehalte of verminderde GABA-activiteit, kan bijdragen aan het mechanisme. Deze chemische onregelmatigheden verhogen de gevoeligheid van neuronen in het visuele pad.

Verstoringen in temporale en pariëtale gebieden
De temporale en pariëtale kwabben, betrokken bij perceptie en ruimtelijke verwerking, spelen een sleutelrol. Dysfunctie in deze gebieden leidt tot abnormale persistente visuele interpretatie.

Oorzaken van lange en intense nabeelden

Palinopsie kan spontaan optreden bij gezonde personen, maar meestal wordt het veroorzaakt door andere visuele stoornissen zoals oogruis.

Hersenafwijkingen

Vaak is palinopsie gerelateerd aan afwijkingen in de hersenen die de visuele verwerkingscentra beïnvloeden. Dit kan het gevolg zijn van tumoren, letsels aan het visuele verwerkingscentrum, of schade aan de occipitale lobben van de hersenen.

Metabolische aandoeningen

Niet-ketotische hyperglykemie (verhoogde bloedsuikerspiegel) kan soms leiden tot palinopsie. Deze aandoening kan de visuele perceptie beïnvloeden door veranderingen in de bloedsuikerspiegel.

Psychiatrische aandoeningen

Palinopsie kan ook ontstaan uit psychiatrische aandoeningen zoals psychotische depressie of schizofrenie. Deze aandoeningen kunnen hallucinaties en wanen veroorzaken die de visuele waarneming verstoren.

Toxiciteit (giftigheid)

Illegale hallucinogenen zoals mescaline, LSD en ecstasy (drugsverslaving) kunnen palinopsie veroorzaken. Ook het gebruik van voorgeschreven medicijnen zoals clomifeen, interleukine-2 en trazodon kan bijdragen aan het optreden van palinopsie.

Soorten

Palinopsie kan worden onderverdeeld in illusionaire en hallucinatoire vormen.

Illusionaire palinopsie

Illusionaire palinopsie komt voor bij patiënten met migraine, bij het gebruik van hallucinogenen, of bijwerkingen van bepaalde medicijnen zoals trazodon, clomifeen, orale anticonceptiva, of topiramaat. Bij illusionaire palinopsie ervaart een patiënt een visuele illusie waarbij een nabeeld van een werkelijk waargenomen stimulus zichtbaar blijft, vaak met veranderingen in vorm, grootte of kleur. Bijvoorbeeld, na het wegkijken van een helder computerscherm kan de patiënt een nabeeld zien dat enkele minuten aanhoudt.

Hallucinatoire palinopsie

Hallucinatoire palinopsie treedt vaak op na een epileptische aanval of na letsels in de posterieure corticale gebieden, zoals bij een herseninfarct, een hersenabces of een hersentumor. Bij hallucinatoire palinopsie ziet de patiënt nabeelden van objecten, dieren of mensen die niet echt aanwezig zijn. Deze beelden kunnen enkele seconden tot uren aanhouden en lijken op complexe hallucinaties. Bijvoorbeeld, na het zien van een kat kan een patiënt een bijna identieke kat in zijn gezichtsveld zien, of kan hij een baard op een ander persoon "plakken."

Directe versus vertraagde beelden

Palinopsie kan zich op twee manieren manifesteren: direct of vertraagd. Bij de directe vorm verschijnen de nabeelden onmiddellijk nadat het oorspronkelijke visuele beeld is verdwenen, wat vergelijkbaar is met fysiologische nabeelden. Bij de vertraagde vorm verschijnen de nabeelden minuten tot uren na het verdwijnen van het oorspronkelijke object en kunnen ze dagen tot weken aanhouden. Sommige patiënten kunnen zowel directe als vertraagde vormen van palinopsie ervaren.

Risicofactoren

Palinopsie kan worden beïnvloed door meerdere risicofactoren, variërend van neurologische aandoeningen tot externe triggers.

Neurologische aandoeningen
Migraine, epilepsie en hersenletsel vormen belangrijke risicofactoren. Deze aandoeningen beïnvloeden de visuele verwerking en verhogen de kans op het ontwikkelen van palinopsie.

Medicatie en toxines
Het gebruik van hallucinogenen, anti-epileptica of andere geneesmiddelen die de neurotransmitterbalans beïnvloeden, kan bijdragen aan de aandoening. Daarnaast zijn blootstelling aan toxische stoffen, zoals zware metalen, geassocieerd met een verhoogd risico.

Oogheelkundige problemen
Aandoeningen zoals refractieafwijkingen en visuele stress door langdurig gebruik van digitale apparaten kunnen indirect bijdragen aan palinopsie, vooral wanneer er sprake is van neurologische gevoeligheid.

Risicogroepen

Bepaalde groepen patiënten lopen een groter risico op het ontwikkelen van palinopsie.

Patiënten met neurologische aandoeningen
Mensen met aandoeningen zoals epilepsie, traumatisch hersenletsel of cerebrovasculaire incidenten zijn bijzonder vatbaar. Deze aandoeningen beïnvloeden de structuren en functies die cruciaal zijn voor een gezonde visuele verwerking.

Patiënten met psychiatrische comorbiditeiten
Palinopsie komt vaker voor bij patiënten met psychiatrische aandoeningen zoals angststoornissen, depressie of schizofrenie, mogelijk door een verhoogde neurologische kwetsbaarheid.

Kinderen en ouderen
Bij kinderen kan palinopsie ontstaan door ontwikkelingsstoornissen van het zenuwstelsel, terwijl ouderen meer risico lopen door leeftijdsgerelateerde degeneratie van hersenfuncties.

Symptomen

Patiënten met palinopsie kunnen de volgende symptomen ervaren:

• Fotopsie: Het waarnemen van flitsen van licht
• Macropsie: Het vergroten van objecten en mensen
• Micropsie: Het verkleinen van objecten en mensen
• Oscillopsie: Het zien van bewegende of trillende objecten en een wazig gezichtsvermogen
• Teleopsie: Het waarnemen van objecten die veel verder weg lijken dan ze in werkelijkheid zijn
• Visuele illusies
• Visuele sneeuw (oogruis)
• Cerebrale polyopie: Twee of meer beelden gerangschikt in rijen, kolommen of diagonalen
• Entoptische verschijnselen: Vaak gezien als floaters (drijvers) van verschillende grootte in het gezichtsveld

• Alarmsymptomen

• Palinopsie kan variëren van mild tot ernstig, maar sommige symptomen wijzen op ernstige onderliggende aandoeningen.
• Progressieve neurologische symptomen
• Aanvullende klachten zoals hoofdpijn, bewustzijnsverlies of motorische stoornissen kunnen wijzen op een ernstige onderliggende aandoening zoals een hersentumor of een cerebrovasculair incident.
• Voortdurende visuele stoornissen
• Persistente visuele klachten zoals dubbelzien of verlies van gezichtsveld, naast palinopsie, kunnen tekenen zijn van ernstige schade aan de visuele cortex of optische zenuwbanen.
• Nieuwe psychiatrische symptomen
• Bij patiënten die plotseling veranderingen in stemming, gedrag of perceptie ervaren samen met palinopsie, moet worden gedacht aan een mogelijk verband met psychiatrische of neurologische aandoeningen.

• Diagnose en onderzoeken

• Vraaggesprek
• Omdat palinopsie niet altijd via medische onderzoeken kan worden gediagnosticeerd, is een grondig vraaggesprek met de patiënt essentieel. De oogarts vraagt naar de aard en duur van de visuele symptomen, evenals naar de medische en psychiatrische aandoeningen van de patiënt. Ook een overzicht van de gebruikte medicatie is belangrijk.
• Lichamelijk en diagnostisch onderzoek
• Bij de diagnose van palinopsie kunnen bijkomende symptomen worden genoteerd door de oogarts. Een volledig oogonderzoek wordt uitgevoerd, samen met een neurologisch onderzoek en mogelijk een CT-scan of MRI-scan van de hersenen. Een gezichtsveldonderzoek en een bloedonderzoek kunnen ook nuttig zijn om andere oorzaken uit te sluiten.

• Behandeling

• Wanneer palinopsie spontaan optreedt bij gezonde personen, kunnen de symptomen vaak verdwijnen zonder behandeling. Het is echter belangrijk dat patiënten met aanhoudende of terugkerende symptomen een arts raadplegen, omdat dit kan wijzen op een onderliggend probleem. Bij hallucinatoire palinopsie richt de behandeling zich op de onderliggende oorzaak, zoals epilepsie. Voor illusionaire palinopsie kunnen medicijnen worden voorgeschreven die de prikkelbaarheid van neuronen verminderen, zoals clonidine, gabapentine, acetazolamide, magnesium of calciumkanaalblokkers. Patiënten met migraine kunnen behandeld worden voor hun migraine om de symptomen van palinopsie te verlichten. Het dragen van een zonnebril kan ook helpen bij de verlichting van symptomen van illusionaire palinopsie.

• Prognose van de aandoening

• Palinopsie is vaak een voorbijgaande aandoening die spontaan verdwijnt, hoewel sommige gevallen kunnen leiden tot een gezichtsvelddefect dat dagen tot maanden aanhoudt. De prognose hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling.

• Complicaties

• Hoewel palinopsie vaak op zichzelf staat, kunnen complicaties optreden, vooral wanneer de aandoening deel uitmaakt van een bredere neurologische of psychologische problematiek.
• Beperkte dagelijkse functionaliteit
• Palinopsie kan het vermogen van patiënten om te navigeren, lezen of werken ernstig beïnvloeden, wat leidt tot verminderde kwaliteit van leven.
• Verergering van neurologische aandoeningen
• Bij onderliggende neurologische ziekten kan palinopsie een marker zijn voor progressie, zoals verergering van epilepsie of een toenemende laesie.
• Psychologische impact
• Langdurige palinopsie kan angst, depressie of sociale isolatie veroorzaken, vooral als de aandoening niet goed wordt beheerd.

• Preventie en zelfzorg

• Hoewel het niet altijd mogelijk is om palinopsie volledig te voorkomen, kunnen sommige maatregelen helpen om het risico te verminderen. Het vermijden van overmatig gebruik van hallucinogene stoffen, het zorgvuldig volgen van medische voorschriften en het behandelen van onderliggende aandoeningen kunnen bijdragen aan het minimaliseren van de symptomen van palinopsie. Regelmatige controles en communicatie met zorgverleners zijn cruciaal voor het beheer van de aandoening.