Nachtelijk hoesten: Oorzaken van kuchen tijdens de nacht

Een hoest is een essentiële beschermende reflex die het lichaam helpt om overtollig slijm en irriterende of schadelijke stoffen uit de luchtwegen te verwijderen. Een nachtelijke hoest is echter een vervelend en soms pijnlijk symptoom dat kan leiden tot slaapstoornissen en verminderde levenskwaliteit. Dit veelvoorkomende en verontrustende symptoom heeft verschillende mogelijke oorzaken, zoals astma, gastro-oesofageale reflux, verkoudheid en andere infecties. Het is belangrijk om de onderliggende oorzaak op te sporen voor een effectieve behandeling van dit probleem. Hoewel de meeste oorzaken mild zijn en spontaan verdwijnen binnen enkele dagen tot weken, kunnen sommige oorzaken, zoals astma, langdurige klachten veroorzaken.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van nachtelijke hoest
• Risicofactoren van hoesten tijdens de nacht
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen voor nachtelijk hoesten
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken van nachtelijke Hoest
• Behandeling van nachtelijke hoest
• Prognose
• Complicaties van nachtelijke hoest
• Preventie van nachtelijke hoest

Epidemiologie

Nachtelijk hoesten is een veelvoorkomend symptoom dat voorkomt bij verschillende aandoeningen en kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de levenskwaliteit van patiënten. De epidemiologie van nachtelijk hoesten omvat een breed scala aan factoren die bijdragen aan de prevalentie en impact ervan.

Prevalentie
De prevalentie van nachtelijk hoesten varieert afhankelijk van de populatie en de onderliggende aandoeningen. Studies hebben aangetoond dat nachtelijk hoesten vaak voorkomt bij patiënten met astma, chronische obstructieve longziekte (COPD), en gastro-oesofageale refluxziekte (GERD).

Leeftijd en geslacht
Bepaalde leeftijdsgroepen en geslachten kunnen een verhoogde kans hebben op nachtelijk hoesten. Ouderen zijn bijvoorbeeld meer vatbaar voor aandoeningen die nachtelijk hoesten veroorzaken, zoals hartfalen en pulmonale aandoeningen. Er zijn ook aanwijzingen dat mannen vaker last hebben van nachtelijk hoesten dan vrouwen, hoewel dit afhankelijk kan zijn van de onderliggende aandoeningen.

Seizoensgebonden factoren
Seizoensgebonden factoren kunnen ook een rol spelen in de frequentie van nachtelijk hoesten. Tijdens de wintermaanden, wanneer virale infecties zoals verkoudheid en griep vaker voorkomen, kunnen patiënten vaker last hebben van nachtelijk hoesten. Allergieën voor pollen in de lente kunnen ook bijdragen aan dit symptoom.

Geografische verschillen
Geografische verschillen kunnen invloed hebben op de incidentie van nachtelijk hoesten. In gebieden met hoge luchtvervuiling of waar allergenen zoals schimmelsporen en pollen prevalenter zijn, kan het voorkomen van nachtelijk hoesten verhoogd zijn.

Mechanisme

Het mechanisme achter nachtelijk hoesten is complex en kan worden beïnvloed door verschillende fysiologische en pathologische processen.

Luchtwegirritatie
Een veelvoorkomende oorzaak van nachtelijk hoesten is irritatie van de luchtwegen, vaak veroorzaakt door allergieën, infecties of omgevingsfactoren. Deze irritatie kan leiden tot ontsteking en hyperreactiviteit van de luchtwegen, wat resulteert in hoestreflexen, vooral 's nachts wanneer patiënten liggen.

Gastro-oesofageale reflux
Gastro-oesofageale refluxziekte (GERD) is een belangrijke oorzaak van nachtelijk hoesten. Wanneer maaginhoud in de slokdarm terugvloeit, kan dit leiden tot hoestreflexen, vooral wanneer de patiënt ligt. Dit mechanisme kan ook de kwaliteit van de slaap negatief beïnvloeden.

Astma en COPD
Bij patiënten met astma en COPD kan nachtelijk hoesten worden veroorzaakt door bronchospasmen en verhoogde slijmvorming. Deze aandoeningen kunnen verergeren in de nacht, wat leidt tot een verhoogde kans op hoesten en ademhalingsmoeilijkheden.

Hormonale en neurologische factoren
Hormonale schommelingen, zoals die tijdens de menstruatiecyclus of de menopauze, kunnen ook invloed hebben op nachtelijk hoesten. Daarnaast kunnen neurologische aandoeningen de hoestreflex beïnvloeden, wat leidt tot een verhoogde frequentie van hoesten 's nachts.

Oorzaken van nachtelijke hoest

Een verergering van de hoest tijdens de nacht kan optreden door de liggende positie tijdens het slapen. In deze positie is er minder hulp van de zwaartekracht om de luchtwegen vrij te houden, waardoor slijm en irriterende stoffen zich gemakkelijker kunnen ophopen.

Risicofactoren van hoesten tijdens de nacht

Aandoeningen

Astma
Astma veroorzaakt een ontsteking van de luchtwegen, waardoor deze zwellen en vernauwen. Dit leidt tot ademhalingsproblemen en een chronische hoest, die vaak erger wordt tijdens de nacht en vroege ochtenduren. Naast een hoest ervaren mensen met astma ook andere symptomen, zoals een beklemmend gevoel op de borst, een fluitend geluid tijdens het ademen, piepende ademhaling en kortademigheid. Inhalatoren, met name die met bronchodilatoren, kunnen helpen om de luchtwegen te openen, waardoor de nachtelijke hoest afneemt.

Gastro-oesofageale reflux
Gastro-oesofageale reflux (chronische zure reflux) treedt op wanneer maagzuur terugvloeit in de slokdarm. Dit kan irritatie veroorzaken en een hoestreflex opwekken, vooral tijdens de nacht. Andere symptomen van reflux zijn brandend maagzuur, chronische keelpijn, een brokgevoel in de keel en het terug opgeven van voedsel of zure vloeistof. Het vermijden van voedsel dat reflux veroorzaakt en het gebruik van medicijnen om de zuurgraad te verminderen, kunnen de symptomen verlichten.

Infecties
Een droge hoest (zonder slijmproductie) kan 's nachts optreden als gevolg van virale infecties zoals een verkoudheid of griep. Deze hoest ontstaat meestal door irritatie van de luchtwegen.

Postnasale drip
Postnasale drip verwijst naar het fenomeen waarbij slijm uit de neusholtes in de keel druppelt. Dit wordt vaak verergerd in liggende positie, zoals tijdens de nacht. Deze verhoogde slijmproductie is vaak een gevolg van allergieën, verkoudheid of griep. De irritatie van de keel door het druppelende slijm kan een hoestreflex veroorzaken, wat leidt tot nachtelijk hoesten.

Andere aandoeningen
Andere aandoeningen die kunnen leiden tot een nachtelijke hoest zijn:

• Bloedstolsels in de longen
• Bronchiëctasieën (verwijde en geïrriteerde luchtwegen)
• Bronchitis en chronische bronchitis
• Chronisch gezwollen tonsillen (keelamandelen)
• Allergieën
• Chronische obstructieve longziekte (COPD)
• Interstitiële longziekte (littekens en ontsteking in de longen)
• Longontsteking
• Longinfarct (afsterven van longweefsel door afsluiting van een slagader)
• Lymfoom (kanker van de lymfocyten)
• Een psychogene hoest
• Emfyseem (longaandoening met kortademigheid en hoesten)
• Hartfalen
• Kinkhoest
• Longkanker
• Mitralisstenose
• Mucoviscidose (taaislijmziekte met verstopping van organen)
• Obstructief slaapapneu
• Sarcoïdose (aandoening met symptomen aan huid, ogen, longen en zenuwstelsel)
• Sinusitis
• Problemen met het strottenhoofd
• Tuberculose
• Vreemde lichamen in de luchtwegen

Omgevingsfactoren

Nachtelijk hoesten kan ook veroorzaakt worden door omgevingsfactoren:

• Actief roken en passief roken zijn de meest voorkomende oorzaken. (Rokershoest)
• Blootstelling aan irriterende stoffen, zoals chemicaliën en stof
• Geneesmiddelen zoals ACE-remmers (voor bloeddrukverlaging), bètablokkers (voor het verlagen van hartslag en bloeddruk) en NSAID's (niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen)

Risicogroepen voor nachtelijk hoesten

Bepaalde groepen patiënten lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van nachtelijk hoesten, vaak als gevolg van specifieke aandoeningen of risicofactoren.

Patiënten met astma
Patiënten met astma hebben een verhoogd risico op nachtelijk hoesten, vooral als hun astma niet goed onder controle is. Dit kan leiden tot verergering van symptomen tijdens de nacht, wat de slaapkwaliteit beïnvloedt.

Ouderen
Ouderen zijn vatbaarder voor verschillende aandoeningen die nachtelijk hoesten kunnen veroorzaken, zoals hartfalen, longinfecties en chronische luchtwegziekten. Het is belangrijk om deze risicogroep nauwlettend te monitoren.

Patiënten met allergieën
Patiënten die gevoelig zijn voor allergieën kunnen ook een verhoogd risico lopen op nachtelijk hoesten. Blootstelling aan allergenen zoals stof, schimmels en pollen kan irritatie van de luchtwegen veroorzaken, vooral 's nachts.

Patiënten met gastro-oesofageale refluxziekte
Gastro-oesofageale refluxziekte is een belangrijke risicofactor voor nachtelijk hoesten. Patiënten die lijden aan GERD moeten mogelijk extra aandacht besteden aan hun symptomen, vooral 's nachts.

Rokers
Rokers en voormalige rokers hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van chronische hoest en luchtwegproblemen. Dit kan bijdragen aan nachtelijk hoesten, vooral bij patiënten met COPD of andere longaandoeningen.

Geassocieerde symptomen

De hoest kan zich soms alleen ’s nachts voordoen, terwijl deze bij anderen ook overdag aanwezig is en 's nachts verergert. Sommige patiënten ervaren een kortstondige hoest die binnen enkele dagen tot twee weken verdwijnt, terwijl anderen kampen met een chronische nachtelijke hoest.

Afhankelijk van de oorzaak kunnen andere symptomen optreden, zoals:

• Aangezichtspijn
• Afwijkingen in de tongkleur
• Brandend maagzuur
• Een brokgevoel in de keel (globus pharyngeus)
• Droge keel
• Kriebel in de keel
• Loopneus
• Mondademhaling
• Piepende ademhaling
• Slechte adem (halitose)
• Verstopte neus
• Gezwollen tonsillen (keelamandelen)
• Heesheid
• Het terug opgeven van voedsel of zure vloeistof
• Hoofdpijn / hoesthoofdpijn
• Keelpijn
• Keelslijmen
• Koorts
• Korsten in de neus
• Kortademigheid
• Koud zweten
• Lichaamspijn
• Misselijkheid
• Niezen
• Oorpijn
• Overmatig veel slijm ophoesten of neusslijm doorslikken
• Pijn op de borst
• Rillingen
• Slikproblemen
• Spierpijn
• Spierzwakte
• Verlies van eetlust
• Vermoeidheid
• Verstopte neus
• Zich grieperig voelen

Alarmsymptomen

Een patiënt dient een arts te raadplegen bij het optreden van:

• Aanvallen van benauwdheid of pijn
• Bloed in het sputum
• Ernstige koorts
• Verergerende of langdurige symptomen

Diagnose en onderzoeken van nachtelijke Hoest

De diagnose van nachtelijke hoest vereist een grondige evaluatie door een arts. De volgende stappen en onderzoeken kunnen worden uitgevoerd:

• Anamnese: De arts stelt vragen over de symptomen, de duur van de hoest, en mogelijke triggers of onderliggende aandoeningen. Dit helpt om de oorzaak van de hoest te identificeren.
• Lichamelijk onderzoek: De arts voert een lichamelijk onderzoek uit, waarbij hij aandacht besteedt aan de luchtwegen, de longen, de keel, en andere relevante systemen. De ademgeluiden worden met een stethoscoop beluisterd om mogelijke afwijkingen te detecteren.
• Beeldvorming: Een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) kan worden aangevraagd om de longen te beoordelen en aandoeningen zoals longontsteking of longkanker uit te sluiten.
• Laboratoriumonderzoek: Bloedonderzoek kan worden uitgevoerd om infecties, allergieën, of andere systemische aandoeningen te identificeren. Daarnaast kan een sputumonderzoek worden ingezet om bacteriële infecties of andere pathogenen te detecteren.
• Specialistische onderzoeken: Indien nodig kan een bronchoscopie (inwendig kijkonderzoek van de luchtwegen) of een slokdarmmanometrie (onderzoek van de slokdarmfunctie) worden uitgevoerd om specifieke oorzaken zoals obstructies of reflux te bevestigen.

Behandeling van nachtelijke hoest

De behandeling van nachtelijke hoest is afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Soms helpt het verhogen van het hoofdeinde van het bed om een liggende positie te vermijden. Indien een andere aandoening de hoest veroorzaakt, kan een arts medicatie voorschrijven om die onderliggende aandoening te behandelen. De behandeling kan bestaan uit:

• Antibiotica of antivirale medicijnen bij bacteriële of virale infecties
• Antihistaminica bij allergieën
• Inhalatoren met bronchodilatoren bij astma
• Neussprays bij postnasale drip
• Zuurgraadverminderende medicatie bij reflux

Prognose

De prognose van nachtelijke hoest hangt sterk af van de onderliggende oorzaak:

• Korte-termijn prognose: In veel gevallen, zoals bij een verkoudheid of een milde infectie, verdwijnt de hoest vanzelf binnen enkele dagen tot weken zonder ernstige complicaties.
• Lange-termijn prognose: Bij chronische aandoeningen zoals astma of gastro-oesofageale reflux kan de hoest aanhouden. Met de juiste behandeling is de hoest echter vaak goed te beheersen.
• Complicaties en gevolgen: Onbehandelde of langdurige nachtelijke hoest kan leiden tot slaapstoornissen, vermoeidheid overdag, en een verminderde levenskwaliteit. Het kan ook een teken zijn van ernstigere onderliggende aandoeningen die verdere aandacht vereisen.

Complicaties van nachtelijke hoest

Nachtelijke hoest kan diverse complicaties veroorzaken, waaronder:

• Slaapstoornissen: Aanhoudende hoest 's nachts kan de slaap ernstig verstoren, wat leidt tot chronische vermoeidheid, prikkelbaarheid, en concentratieproblemen.
• Psychische impact: Langdurige slaapgebrek kan leiden tot neuropsychiatrische aandoeningen, zoals angst of depressie.
• Fysieke problemen: In ernstige gevallen kan een aanhoudende hoest de druk op de borst en buik verhogen, wat mogelijk leidt tot ribfracturen, hernia's of urine-incontinentie.
• Verhoogde ziekterisico's: Aanhoudende hoest kan een indicatie zijn van onderliggende ernstige ziekten zoals COPD, longkanker, of hartfalen, waarvoor tijdige diagnose en behandeling cruciaal zijn.

Preventie van nachtelijke hoest

Het nemen van preventieve maatregelen kan helpen om nachtelijke hoest te verminderen of te voorkomen. Enkele belangrijke strategieën zijn:

• Hoofdeinde verhogen: Het hoofdeinde van het bed verhogen kan helpen om de zwaartekracht te benutten, waardoor slijm en maagzuur minder snel de luchtwegen bereiken. Dit vermindert de kans op nachtelijke hoest, vooral bij mensen met reflux of postnasale drip.
• Vermijden van triggers: Het vermijden van bekende triggers zoals allergenen (bijvoorbeeld stof, pollen, dierenharen), rook en irriterende stoffen kan helpen om de luchtwegen vrij te houden en hoesten te voorkomen.
• Hydratatie: Voldoende water drinken gedurende de dag kan helpen om het slijm dun te houden, waardoor het minder snel de luchtwegen blokkeert.
• Luchtvochtigheid: Het handhaven van een optimale luchtvochtigheid in de slaapkamer met behulp van een luchtbevochtiger kan irritatie van de luchtwegen verminderen, vooral in droge omgevingen.
• Stoppen met roken: Roken irriteert de luchtwegen en kan leiden tot een chronische hoest. Het stoppen met roken en het vermijden van passief roken zijn cruciale stappen in de preventie van nachtelijke hoest.
• Gezonde slaaphouding: Slaap op je zij in plaats van op je rug, vooral als je gevoelig bent voor reflux. Dit kan helpen om zuur terugvloeien te voorkomen.
• Timing van maaltijden: Eet niet vlak voor het slapengaan. Probeer maaltijden minimaal 2-3 uur voor het slapen in te plannen om te voorkomen dat maagzuur de slokdarm bereikt.

Lees verder

• Hoesten: Oorzaken, soorten en behandeling van kuchen
• Chronisch hoesten: Oorzaken aanhoudende (hardnekkige) hoest
• Rokershoest: Hardnekkige hoest met slijm door roken
• Hoesthoofdpijn: Hoofdpijn na hoesten, niezen of persen
• Hoestmiddelen: Soorten medicatie voor verlichten van hoest