Galactosemie: Falen van afbraak van galactose

Galactosemie is een erfelijke stofwisselingsaandoening waarbij het lichaam niet in staat is om de suiker galactose, een component van lactose, af te breken. Dit defect ontstaat door een genetische mutatie die leidt tot een tekort aan het enzym galactose-1-fosfaat uridyl transferase (GALT). Bij pasgeborenen komt deze aandoening direct naar voren door de aanwezigheid van lactose in melk. Zonder behandeling kan galactosemie leiden tot ernstige gezondheidsproblemen. De behandeling bestaat uit het strikt vermijden van galactosebevattende producten gedurende het hele leven.

• Synoniemen van galactosemie
• Epidemiologie
• Mechanisme van galactosemie
• Galactosemetabolisme en enzymdeficiëntie
• Toxische effecten op organen
• Oorzaken en vormen van galactosemie
• Afbraak van lactose lukt niet
• Vormen van de stofwisselingsziekte
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen van niet kunnen afbrekenen van galactose
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen van galactosemie

De volgende termen worden vaak gebruikt als synoniemen voor galactosemie:

• Galactokinase tekort
• Galactose-1-fosfaat uridyl transferase deficiëntie
• Galactose-6-fosfaat epimerase deficiëntie
• GALT deficiëntie
• Transferase deficiëntie galactose

Epidemiologie

Incidentie en prevalentie
Galactosemie is een zeldzame genetische aandoening die voorkomt bij ongeveer 1 op de 30.000 tot 1 op de 60.000 pasgeborenen wereldwijd. De prevalentie van galactosemie varieert echter aanzienlijk per geografische locatie en etnische groep. In Noord-Europa en de Verenigde Staten is de incidentie van galactosemie hoger, wat waarschijnlijk te wijten is aan genetische factoren die specifiek zijn voor deze populaties. Daarentegen komt galactosemie minder vaak voor in Aziatische en Afrikaanse populaties, waar de mutaties in het GALT-gen minder frequent zijn.

Effect van screeningprogramma’s
In landen met uitgebreide neonatale screeningsprogramma’s wordt galactosemie doorgaans kort na de geboorte opgespoord, waardoor vroege behandeling mogelijk is. Deze screenings hebben geleid tot een verbeterde overleving en een afname van ernstige complicaties, hoewel levenslange zorg nog steeds noodzakelijk is om de gezondheid en levenskwaliteit van patiënten te optimaliseren. In landen zonder dergelijke screeningsprogramma’s blijft de detectie van galactosemie vaak beperkt, wat kan leiden tot een verhoogd risico op niet-gediagnosticeerde gevallen en late diagnose.

Mechanisme van galactosemie

Galactosemetabolisme en enzymdeficiëntie

Bij galactosemie is er sprake van een defect in het metabolisme van galactose, een suiker die voornamelijk voorkomt in melk en zuivelproducten. Normaal wordt galactose omgezet in glucose, een belangrijke energiebron voor cellen, via een serie enzymatische stappen. Galactosemie wordt echter veroorzaakt door een tekort aan het enzym galactose-1-fosfaat-uridyltransferase (GALT). Door dit tekort kan galactose niet volledig worden afgebroken en hoopt het zich op in de vorm van galactose-1-fosfaat, wat toxisch is voor het lichaam.

Toxische effecten op organen

De ophoping van galactose-1-fosfaat in het lichaam heeft schadelijke effecten, vooral in de lever, nieren en hersenen. In de lever veroorzaakt deze ophoping celbeschadiging en kan het leiden tot leverfalen. In de nieren kan het leiden tot verminderd functioneren, wat resulteert in een ophoping van afvalstoffen in het bloed. In de hersenen kunnen de toxische effecten bijdragen aan neurologische afwijkingen en ontwikkelingsproblemen, zoals intellectuele beperkingen en motorische vertraging. Door deze effecten zijn de symptomen van galactosemie vaak ernstig en kunnen ze zich snel ontwikkelen, vooral bij pasgeborenen die galactose consumeren.

Oorzaken en vormen van galactosemie

Afbraak van lactose lukt niet

Galactosemie is een autosomaal-recessieve erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door een defect in een van de genen die coderen voor de enzymen betrokken bij de afbraak van galactose. De meest voorkomende vorm van galactosemie is het tekort aan het enzym galactose-1-fosfaat uridyl transferase (GALT). Dit enzym is essentieel voor de omzetting van galactose in glucose. Bij een tekort aan GALT kan galactose zich ophopen in het bloed, wat leidt tot toxische effecten in verschillende organen.

Vormen van de stofwisselingsziekte

Galactosemie kan in drie vormen voorkomen:

• Galactose-1-fosfaat uridyl transferase deficiëntie: Dit is de klassieke en meest ernstige vorm van galactosemie.
• Galactokinase tekort: Dit is een zeldzamere vorm van galactosemie waarbij het enzym galactokinase ontbreekt.
• Galactose-6-fosfaat epimerase deficiëntie: Een zeldzame vorm waarbij het enzym galactose-6-fosfaat epimerase ontbreekt.

Risicofactoren

Genetische aanleg
Galactosemie is een autosomaal recessieve erfelijke aandoening, wat inhoudt dat een kind de aandoening krijgt als beide ouders drager zijn van het gemuteerde GALT-gen. Dit genetische defect is verantwoordelijk voor het gebrek aan het enzym galactose-1-fosfaat-uridyltransferase. Personen met een familiegeschiedenis van galactosemie hebben een verhoogd risico om de aandoening door te geven aan hun kinderen. De kans dat een kind van twee dragers de aandoening erft, bedraagt 25%.

Etnische verschillen
De frequentie van galactosemie varieert sterk tussen verschillende etnische groepen. De aandoening komt relatief vaker voor bij mensen van Europese afkomst dan bij mensen uit Aziatische en Afrikaanse bevolkingsgroepen. Deze verschillen in incidentie kunnen mogelijk worden verklaard door genetische factoren die specifieker zijn voor bepaalde etnische lijnen. Voor ouders met een Europese achtergrond kan het nuttig zijn om genetische screening te overwegen om de kans op galactosemie bij hun kinderen te evalueren.

Risicogroepen

Pasgeborenen met een familiaire voorgeschiedenis
Pasgeborenen uit families met een voorgeschiedenis van galactosemie lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van de aandoening. Kinderen van ouders die beide drager zijn van de genetische mutatie in het GALT-gen hebben een verhoogde kans om galactosemie te erven. Dit maakt het noodzakelijk voor gezinnen met een bekende voorgeschiedenis om prenatale screening en genetische counseling te overwegen, zodat vroegtijdige diagnose en behandeling mogelijk zijn.

Kinderen van Europese afkomst
Kinderen van Europese afkomst hebben een hoger risico op galactosemie, mede door de verhoogde prevalentie van GALT-genmutaties in deze populatie. Dit verhoogde risico benadrukt het belang van neonatale screening in gebieden met een hoge concentratie van Europese afstamming. In deze bevolkingsgroep is het verstandig dat ouders zich bewust zijn van hun genetische status, aangezien het tijdig identificeren van de aandoening kan bijdragen aan het voorkomen van ernstige symptomen bij hun kinderen.

Symptomen van niet kunnen afbrekenen van galactose

Galactosemie wordt vaak gekarakteriseerd door verschillende symptomen die zich ontwikkelen na de consumptie van melk of melkproducten.

Vroege symptomen
Na de geboorte vertoont een zuigeling vaak geen symptomen, maar zodra melk wordt ingenomen, kunnen de volgende vroege symptomen optreden:

• Verlies van eetlust (anorexie)
• Braken
• Geelzucht (icterus), waarbij de huid en slijmvliezen geel worden
• Vergroting van de lever (hepatomegalie)
• Groeiachterstand
• Vochtophoping in de buik (ascites)
• Diarree
• Krampen
• Prikkelbaarheid
• Overmatige slaperigheid
• Bacteriële infecties

Late symptomen
Na verloop van tijd kunnen de volgende symptomen optreden:

• Spierzwakte en spierslapte
• Gewichtsverlies
• Cataract (staar)
• Groeiachterstand
• Verstandelijke handicap
• Oogafwijkingen
• Neurologische problemen, zoals spasticiteit of tremoren
• Leverproblemen en nierproblemen

Alarmsymptomen

Ernstige geelzucht
Een van de eerste tekenen van galactosemie bij pasgeborenen is het ontwikkelen van ernstige geelzucht, die optreedt door ophoping van bilirubine als gevolg van leverinsufficiëntie. Dit symptoom kan enkele uren tot dagen na de geboorte zichtbaar worden en verergert snel wanneer het kind moedermelk of andere zuivelproducten consumeert. Geelzucht die niet verbetert na de eerste paar dagen of die lijkt te verergeren, kan een alarmsignaal zijn voor galactosemie en vereist onmiddellijke medische aandacht.

Vergrote lever en milt (hepatosplenomegalie)
Bij galactosemie is hepatosplenomegalie, of een vergroting van de lever en milt, een veelvoorkomend alarmsymptoom. Dit symptoom ontstaat door de ophoping van galactose-1-fosfaat in het lichaam, wat levercellen beschadigt en de milt kan aantasten. Een vergrote lever kan zichtbaar worden bij lichamelijk onderzoek of via beeldvorming en is vaak pijnlijk voor de patiënt. Dit symptoom wijst op een vergevorderde metabole ontregeling en vereist onmiddellijke interventie om verdere schade aan de organen te voorkomen.

Braken en voedingsproblemen
Pasgeborenen met galactosemie ontwikkelen vaak ernstige voedingsproblemen, waaronder herhaaldelijk braken, diarree, en een afkeer van melk. Braken ontstaat doordat het lichaam moeite heeft met het verwerken van galactose, wat het spijsverteringsstelsel zwaar belast. Dit kan leiden tot uitdroging en gewichtsverlies. Deze symptomen kunnen zich binnen enkele dagen na de geboorte voordoen en vereisen snelle diagnostische testen om galactosemie uit te sluiten of te bevestigen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
Bij lichamelijk onderzoek kunnen de volgende kenmerken worden opgemerkt:

• Vergrote lever (hepatomegalie)
• Vergrote milt (splenomegalie)
• Vocht in de buik (ascites)
• In een vergevorderd stadium kunnen ook afwezigheid van reflexen (areflexie) worden waargenomen

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van galactosemie kan worden gesteld door middel van:

• Prenatale diagnostiek door het meten van het enzym galactose-1-fosfaat uridyl transferase
• Hielprik bij de geboorte om het enzym tekort op te sporen
• Bloedonderzoek en urineonderzoek na de geboorte om abnormale niveaus van aminozuren en eiwitten te detecteren
• Lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie) kan ook worden waargenomen

Differentiële diagnose
Andere aandoeningen met vergelijkbare symptomen zijn:

• Fructose 1-fosfaat aldolase deficiëntie (fructose-intolerantie)
• Galactokinase deficiëntie (GALK)
• Lactose-intolerantie (symptomen bij het consumeren van melk en zuivelproducten)
• Neonatale hepatitis
• Uridinedifosfaat galactose 4'-epimerase deficiëntie (GALE)

Behandeling

De behandeling van galactosemie omvat:

• Vermijden van galactose: Patiënten moeten levenslang alle melk, melkproducten en voedingsmiddelen die galactose bevatten vermijden. Het is cruciaal om alle productlabels zorgvuldig te controleren.
• Calciumsupplementen: Deze zijn aanbevolen om te compenseren voor het gebrek aan calcium dat normaal via melkproducten wordt verkregen.
• Antibiotica: Indien er een bijkomende bacteriële infectie aanwezig is, kan een arts antibiotica voorschrijven.
• Logopedie en begeleiding: Dit kan helpen bij de behandeling van symptomen en problemen die zich ontwikkelen bij het kind met galactosemie.

Prognose

Een vroege diagnose en strikte naleving van een lactosevrije voeding kunnen de vooruitzichten aanzienlijk verbeteren. Patiënten die op tijd worden gediagnosticeerd en zich strikt houden aan het vermijden van melkproducten, kunnen een relatief normaal leven leiden. Er kan echter een lichte verstandelijke beperking aanwezig zijn, zelfs bij patiënten die strikt galactose vermijden.

Complicaties

Mogelijke complicaties van galactosemie zijn:

• Ataxie van Friedreich: Een aandoening die zelfs kan optreden bij patiënten die zich strikt aan het dieet houden
• Cataract (staar): Vertroebeling van de ooglens
• Ernstige bacteriële infecties: Bijvoorbeeld sepsis veroorzaakt door Escherichia coli
• Onregelmatige menstruatie en ovarieel falen
• Verstandelijke handicap
• Vertraagde spraakontwikkeling
• Fanconi-anemie: Een aandoening van de nierbuisjes met symptomen zoals veel plassen, veel dorst en botproblemen
• Levercirrose en leverfalen
• Tremoren en oncontroleerbare motorische functies

Patiënten kunnen soms overlijden als galactose in hun voeding aanwezig is en de aandoening niet adequaat wordt behandeld.

Preventie

Galactosemie is erfelijk, dus het is belangrijk om de familiegeschiedenis te onderzoeken. Genetisch en prenataal onderzoek kan helpen om de kans op galactosemie te bepalen en zo vroeg mogelijk te detecteren.
Met deze uitgebreide informatie en actuele updates kan de tekst nu een beter en vollediger overzicht bieden van galactosemie.