Hitteberoerte: Oververhitting lichaam met ernstige symptomen

Een hitteberoerte, ook wel bekend als warmtebevanging, warmtestuwing of hitteslag, is de meest ernstige vorm van hyperthermie (warmtegerelateerde ziekte). Deze aandoening ontstaat door oververhitting van het lichaam, meestal door langdurige blootstelling aan hoge temperaturen of intensieve fysieke inspanning bij warme omstandigheden. Medische hulp is onmiddellijk noodzakelijk, omdat een hitteberoerte kan leiden tot schade aan meerdere organen en mogelijk fataal kan zijn. Patiënten ervaren vaak mentale veranderingen zoals verwardheid, evenals symptomen zoals duizeligheid en spierkrampen. Het is cruciaal om de patiënt onmiddellijk te koelen en naar het ziekenhuis te brengen voor verdere behandeling.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Door langdurige blootstelling aan hoge temperaturen
• Risicofactoren van de oververhitting van het lichaam
• Aandoeningen
• Omgevingsfactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Aanvullende onderzoeken
• Behandeling: Snelle afkoeling is nodig
• Diagnose en onderzoeken in ziekenhuis
• Prognose van hitteberoerte
• Complicaties van warmtegerelateerde aandoening
• Preventie

Epidemiologie

Hitteberoerte is een acute, levensbedreigende aandoening die optreedt wanneer het lichaam niet in staat is om zich effectief te koelen bij extreme hitte. De aandoening heeft wereldwijd invloed, vooral tijdens warmere maanden of in tropische klimaten. Hitteberoerte komt vaker voor in gebieden met hoge temperaturen en vochtigheid, en het aantal gevallen stijgt tijdens hittegolven.

Incidentie en prevalentie
De incidentie van hitteberoerte varieert, maar het aantal gevallen neemt vaak toe tijdens periodes van extreme hitte. In warmere regio's kunnen incidentiepieken worden waargenomen, vooral tijdens zomerse hittegolven. In stedelijke gebieden kan het risico verhoogd zijn door factoren zoals luchtvervuiling en het zogenaamde ‘stedelijke hitte-eilandeffect’, waarbij steden meer warmte vasthouden dan landelijke gebieden.

Demografische gegevens
Hitteberoerte komt vaker voor bij ouderen, kinderen en mensen met bepaalde chronische ziekten. Het komt ook vaker voor bij mensen die werken in warme omgevingen, zoals bouwvakkers of landarbeiders. De aandoening komt wereldwijd voor, maar de prevalentie varieert afhankelijk van geografische locatie, klimaat en toegang tot gezondheidszorg.

Mechanisme

Hitteberoerte ontstaat wanneer het lichaam niet in staat is om zijn kerntemperatuur op een veilig niveau te houden, wat kan leiden tot ernstige schade aan organen en weefsels. Dit wordt veroorzaakt door een verstoring van de thermoregulatorische mechanismen van het lichaam.

Fysiologie van warmte-overschot
Het lichaam probeert normaal gesproken zijn temperatuur te regelen door zweten en vasodilatatie (verwijding van de bloedvaten). Bij hitteberoerte faalt deze mechanisme, en de lichaamstemperatuur stijgt gevaarlijk hoog, vaak boven de 40°C. Deze temperatuurstijging kan leiden tot schade aan vitale organen zoals de hersenen, de lever en de nieren.

Verlies van thermoregulatiewerking
Verlies van thermoregulatie kan optreden door een combinatie van factoren, zoals overmatige hitte, uitdroging, of onderliggende medische aandoeningen. Patiënten met hitteberoerte hebben een verstoorde vasculaire respons, wat leidt tot verminderde bloedsomloop en zuurstoflevering naar vitale organen.

Oorzaken: Door langdurige blootstelling aan hoge temperaturen

Een hitteberoerte ontstaat vaak als gevolg van een voortschrijdende warmtegerelateerde aandoening, zoals hittekrampen, warmtesyncope of een zonnesteek. Het probleem ontstaat door langdurige blootstelling aan hoge temperaturen, wat het temperatuurregelsysteem van het lichaam verstoort. Hitteberoerte komt vaak voor in combinatie met uitdroging (dehydratie). Medisch gezien wordt een hitteberoerte gedefinieerd als een kernlichaamstemperatuur van meer dan 40 °C, vergezeld van complicaties in het centrale zenuwstelsel na blootstelling aan hoge temperaturen.

Risicofactoren van de oververhitting van het lichaam

Hoewel hitteberoerte vaak ouderen treft, kunnen ook gezonde jonge atleten het risico lopen.

Aandoeningen

Volgende aandoeningen verhogen de kans op een hitteberoerte:

• alcoholisme
• alle aandoeningen die koorts veroorzaken.
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een hartziekte
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een longaandoening
• een nieraandoening
• een significante handicap
• ondergewicht
• psychische aandoeningen
• sikkelcelanemie (bloedaandoening van rode bloedcellen)
• uitdroging
• zonnebrand (rode, pijnlijke huid door blootstelling aan zonlicht)
• zwaarlijvigheid

Omgevingsfactoren

Bij een aantal omgevingsfactoren lijdt een patiënt sneller aan een hitteberoerte:

• drugsmisbruik (vooral cocaïne en methamfetamine)
• een gebrek aan airconditioning
• het gebruik van sommige medicijnen
• anticonvulsiva
• antidepressiva
• antihistaminica
• antipsychotica
• dieetpillen
• diuretica (plaspillen)
• hart- en bloeddrukmedicijnen zoals bètablokkers en vasoconstrictoren
• kalmerende middelen
• stimulerende middelen
• jonger zijn dan 13 jaar of ouder zijn dan 65 jaar
• onvoldoende water drinken
• overmatig alcoholgebruik
• overtollige kledij dragen
• plotselinge veranderingen in de temperatuur, zoals van een koud naar een heet klimaat reizen
• seizoen: De aandoening komt het vaakst voor in de zomermaanden
• tijd buiten doorbrengen in extreme hitte, of binnenshuis tijd doorbrengen zonder afkoeling

Risicogroepen

Bepaalde groepen hebben een hoger risico op het ontwikkelen van een hitteberoerte, vooral wanneer ze worden blootgesteld aan hoge temperaturen of ongunstige omgevingsomstandigheden.

Ouderen
Ouderen hebben vaak verminderde fysiologische reacties op hitte, zoals een verminderde zweetproductie en verminderde vasodilatatie. Bovendien hebben ouderen vaker onderliggende gezondheidsproblemen die het risico op hitteberoerte verhogen.

Kinderen
Kinderen, vooral zuigelingen en peuters, zijn gevoeliger voor oververhitting. Ze kunnen moeilijker zelf hun lichaamstemperatuur reguleren en kunnen sneller uitgedroogd raken, wat hun kwetsbaarheid voor hitteberoerte vergroot.

Werknemers in warmere omgevingen
Mensen die in hete omgevingen werken, zoals bouwvakkers, landarbeiders of atleten, hebben een verhoogd risico op hitteberoerte. Langdurige blootstelling aan hoge temperaturen zonder voldoende pauzes of hydratatie kan hun thermoregulatie verstoren.

Symptomen

Een hitteberoerte begint vaak met symptomen die wijzen op hitte-uitputting of zonnesteek. De symptomen zijn potentieel levensbedreigend en omvatten:

• agitatie (rusteloosheid)
• bewustzijnsverlies
• coma
• desoriëntatie
• duizeligheid en een licht gevoel in het hoofd
• een gebrek aan zweten (anhidrose) ondanks de hitte
• een onduidelijke spraak
• een rode, hete en droge huid
• een snelle hartslag, die sterk of zwak is (tachycardie)
• een snelle, oppervlakkige ademhaling (tachypneu)
• een temperatuur van 40 ºC of hoger
• een warme, droge huid
• epileptische aanvallen
• flauwvallen
• hartkloppingen (palpitaties)
• kloppende hoofdpijn
• misselijkheid en braken
• spierzwakte of spierkrampen
• toevallen
• verwardheid

Alarmsymptomen

Hitteberoerte heeft specifieke alarmsymptomen die wijzen op de noodzaak van onmiddellijke medische hulp. Het herkennen van deze symptomen kan het verschil maken tussen leven en dood.

Verhoogde lichaamstemperatuur
Een van de meest prominente symptomen van hitteberoerte is een extreem hoge lichaamstemperatuur, vaak boven de 40°C. Dit kan gepaard gaan met droogte van de huid, aangezien zweten niet meer effectief is.

Verwardheid en bewustzijnsverlies
Patiënten met hitteberoerte kunnen verward raken of bewusteloos raken. Dit komt door de effecten van oververhitting op de hersenen, wat kan leiden tot hersenschade als de aandoening niet snel wordt behandeld.

Versnelde hartslag en ademhaling
Een verhoogde hartslag en ademhaling kunnen optreden als reactie op de extreme hitte, aangezien het lichaam probeert de verhoogde belasting van de thermoregulerende systemen te compenseren.

Spierkrampen en zwakte
Spierkrampen, vooral in de ledematen, kunnen optreden als gevolg van elektrolytenverlies door overmatig zweten. Dit kan de bewegingen van de patiënt belemmeren en kan duiden op een progressie van de aandoening.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hitteberoerte is voornamelijk klinisch en vereist onmiddellijke evaluatie van de symptomen en lichamelijke toestand van de patiënt. Het proces omvat een gedetailleerde anamnese, lichamelijk onderzoek en aanvullende onderzoeken om de diagnose te bevestigen en andere mogelijke aandoeningen uit te sluiten.

Anamnese en lichamelijk onderzoek
Een grondige anamnese is van cruciaal belang om te achterhalen of de patiënt recentelijke blootstelling aan extreme hitte heeft ervaren, evenals het verzamelen van informatie over eerdere gezondheidsproblemen die het risico op hitteberoerte kunnen verhogen, zoals hart- en vaatziekten of nierproblemen. Het lichamelijk onderzoek omvat het meten van de lichaamstemperatuur, het controleren van de hartslag, bloeddruk en ademhaling, evenals het beoordelen van de neurologische status, inclusief bewustzijnsniveau en eventuele tekenen van verwardheid.

Lichaamstemperatuur
De lichaamstemperatuur van een patiënt met hitteberoerte is vaak boven de 40°C. Dit is een indicatie van een ernstige thermoregulerende storing. Het meten van de lichaamstemperatuur is een van de eerste stappen in de diagnose van hitteberoerte en kan cruciaal zijn om het verschil te maken tussen een milde oververhitting en een levensbedreigende aandoening.

Neurologische evaluatie
Verlies van bewustzijn, verwardheid, of andere tekenen van neurologische achteruitgang kunnen aanwezig zijn bij hitteberoerte. Het evalueren van het bewustzijnsniveau en het controleren op symptomen zoals convulsies of een onregelmatige ademhaling zijn essentieel om de ernst van de aandoening te beoordelen.

Differentiële diagnose
Er zijn verschillende aandoeningen die symptomen kunnen vertonen die lijken op hitteberoerte, zoals sepsis, beroerte of hyperthyreoïdie. Het is belangrijk om andere oorzaken van de symptomen uit te sluiten. Dit kan door middel van aanvullende tests zoals bloedonderzoek, beeldvorming of zelfs een EKG om hartproblemen uit te sluiten.

Aanvullende onderzoeken

Er kunnen aanvullende onderzoeken nodig zijn om de ernst van de hitteberoerte vast te stellen en om eventuele complicaties of onderliggende aandoeningen te identificeren die het herstel van de patiënt kunnen beïnvloeden.

Bloedonderzoek
Bloedonderzoek is nuttig voor het beoordelen van elektrolytenbalans, nierfunctie en leverfunctie. Bij hitteberoerte kunnen er veranderingen optreden in de elektrolyten, zoals een verhoogd natriumgehalte door uitdroging of een verlaagd kaliumgehalte door overmatig zweten. Ook de nierfunctie kan verstoord zijn door de verhoogde lichaamstemperatuur, wat leidt tot acute nierbeschadiging.

Urineonderzoek
Urineonderzoek kan worden uitgevoerd om de hydratatiestatus van de patiënt te beoordelen. Verhoogde urineconcentratie kan wijzen op uitdroging, terwijl een verminderde urineproductie kan wijzen op nierdisfunctie, wat vaak het gevolg is van langdurige oververhitting.

Elektrocardiogram (ECG)
Een elektrocardiogram kan helpen bij het evalueren van de hartfunctie van een patiënt. Het is belangrijk om te controleren op tekenen van aritmieën die kunnen optreden als gevolg van ernstige hittebelasting, vooral bij patiënten met onderliggende hartproblemen.

Afbeeldingstechnieken
Hoewel beeldvorming niet altijd nodig is voor de diagnose van hitteberoerte, kan het nuttig zijn in gevallen waarin neurologische schade of andere complicaties worden vermoed. CT-scans of MRI’s kunnen bijvoorbeeld worden gebruikt om hersenschade uit te sluiten als er neurologische symptomen aanwezig zijn.

Monitoring van vitale functies
Bij patiënten met ernstige hitteberoerte is het belangrijk om vitale functies continu te monitoren, inclusief bloeddruk, hartslag, ademhaling en temperatuur. Dit kan worden gedaan met behulp van een centrale monitor of tijdens ziekenhuisopname om te zorgen voor snel ingrijpen als de toestand verslechtert.

Behandeling: Snelle afkoeling is nodig

Bij vermoeden van een hitteberoerte moet de patiënt onmiddellijk naar de spoedeisende hulp van een ziekenhuis worden gebracht, aangezien de aandoening zonder medische interventie levensbedreigend kan zijn. Eerste hulp bij een hitteberoerte is cruciaal. De patiënt moet worden verplaatst naar een omgeving met airconditioning. Indien airconditioning niet beschikbaar is, kan een koele, schaduwrijke plek ook helpen. De hulpverlener dient alle onnodige kleding te verwijderen. Indien mogelijk moet de lichaamstemperatuur worden gemeten en moet er worden gepoogd de temperatuur te verlagen. Zelfs zonder het meten van de temperatuur is onmiddellijke medische hulp noodzakelijk.

Effectieve koelingsmethoden omvatten:

• Het toewuiven van lucht naar de patiënt, terwijl de huid wordt bevochtigd met water uit een spons of tuinslang.
• Het gebruik van een koeldeken.
• Het aanbrengen van ijs, gewikkeld in een doek, op de oksels, liezen, nek en rug van de patiënt. Deze gebieden zijn rijk aan bloedvaten dicht bij de huid, waardoor koeling sneller effect heeft.

Diagnose en onderzoeken in ziekenhuis

De symptomen van een hitteberoerte zijn meestal duidelijk genoeg voor een diagnose. Bevestiging van de diagnose wordt vaak verkregen door het meten van de rectale temperatuur, een bloedonderzoek, een urineonderzoek, spierfunctietests, röntgenfoto’s en andere beeldvormende onderzoeken van organen.

Prognose van hitteberoerte

De prognose van hitteberoerte hangt af van de snelheid van diagnose en behandeling. Hoe sneller de patiënt wordt behandeld, hoe kleiner de kans op ernstige complicaties en overlijden.

Snelheid van interventie
Bij tijdige interventie, zoals het koelen van het lichaam en het toedienen van intraveneuze vloeistoffen, is de kans op herstel groot. Bij vertraagde behandeling kunnen ernstige orgaanschade en blijvende invaliditeit optreden.

Complicaties
Zonder onmiddellijke behandeling kunnen patiënten met hitteberoerte complicaties ontwikkelen zoals orgaanfalen, vooral in de nieren en het hart. Neurologische schade, zoals hersenschade, kan ook optreden.

Complicaties van warmtegerelateerde aandoening

Als een hitteberoerte niet snel wordt behandeld, kan dit leiden tot ernstige schade aan meerdere organen en lichaamssystemen, waaronder:

• De bloedsomloop
• Hersenen en het zenuwstelsel
• De lever
• De longen
• De nieren
• De spieren
• Het spijsverteringskanaal

Een hitteberoerte kan ernstige schade aan de hersenen en andere interne organen veroorzaken, wat mogelijk resulteert in de dood.

Preventie

Om hittegerelateerde ziekten te voorkomen, vooral tijdens warme periodes, is het essentieel om het lichaam koel te houden. De volgende maatregelen kunnen helpen:

• Het dragen van ademende stoffen zoals katoen in plaats van synthetische materialen.
• Binnen blijven tijdens het heetste deel van de dag.
• Het vermijden van dranken die leiden tot uitdroging, zoals die met cafeïne of alcohol.
• Het dragen van een breedgerande hoed om het gezicht te beschermen tegen de zon.
• Tijd doorbrengen op locaties met airconditioning, zoals winkelcentra, bibliotheken of bioscopen.
• Regelmatig extra water drinken (twee à vier kopjes per uur) bij blootstelling aan hoge temperaturen.
• Koeler water gebruiken voor douches en baden.
• Het dragen van losse, lichtgekleurde kleding.
• Pogingen om buiten in de schaduw te blijven.
• Regelmatig pauzeren tijdens het werken of sporten op warme dagen.
• Het gebruik van zonnebrandmiddelen met een zonbeschermingsfactor (SPF) van 30 of meer.

Het is van cruciaal belang om nooit alleen te blijven in een geparkeerde auto bij extreem heet weer, vooral niet voor kinderen en ouderen boven de 65 jaar.

Lees verder

• Hittekrampen: Pijnlijke, korte spierkrampen door hitte
• Hyperthermie: Abnormaal hoge lichaamstemperatuur
• EHBO bij een hitteslag (hitteberoerte)