Zonnesteek en hitteslag

Een zonnesteek of hitteberoerte kan erg gevaarlijk zijn. Je kunt je er erg ziek door voelen en als het niet op tijd behandeld wordt kun je er zelfs aan sterven. De temperatuur in het lichaam loopt te veel op en het lichaam kan zich niet voldoende meer afkoelen. Op tijd afkoeling zoeken en voldoende drinken zijn belangrijke voorzorgsmaatregelen.

Wat is een zonnesteek?

Bij een zonnesteek is het temperatuurcentrum in de hersenen ontregeld. Hierdoor is het lichaam niet meer voldoende in staat om zichzelf af te koelen door bijvoorbeeld te zweten en loopt de temperatuur in het lichaam op. Bij een zonnesteek is er sprake van oververhitting door te lange blootstelling aan de zon, met name op het hoofd en in de nek. Maar ook buiten de zon om kan het temperatuurcentrum in de hersenen ontregeld worden. dit wordt dan een hitteberoerte genoemd. Een voorbeeld hiervan is de vochtige warmte van de tropen waarbij je door te zweten geen warmte verliest. Een ander voorbeeld is het werken in een warme ruimte zoals bij de hoogovens (staalfabriek). De termen zonnesteek, zonneslag of hitteberoerte zijn verzamelnamen voor de ziekteverschijnselen die hierbij horen.

Oorzaken

De oorzaak van een zonnesteek is een te lange verwarming door de zon op het hoofd en in de nek. Het gevolg van deze hitte is dat het lichaam te veel vocht en zouten verliest. Ook bij een hitteslag (dezelfde verschijnselen als bij een zonnesteek) is er sprake van vocht en zoutverlies door het lichaam. Het koelsysteem in het lichaam (hersenen) faalt waardoor het lichaam niet meer in staat is om zichzelf voldoende af te koelen. De temperatuur in het lichaam loopt op waardoor je behoorlijk ziek kunt worden en zelfs kunt overlijden! Een zonnesteek of hitteslag kan erg gevaarlijk zijn. Vaak is de oorzaak van een zonnesteek of hitteslag een combinatie van teveel warmte (door de zon of warme omgeving) en het leveren van een lichamelijke inspanning. Dit hoeft echter niet zo te zijn, ook soort het zonnebaden kan een zonnesteek ontstaan.

Verschil in ernst

Een zonnesteek kan in verschillende gradaties of ernst voorkomen. Bij een milde vorm van een zonnesteek (ook wel fase 1 genoemd) is de lichaamstemperatuur gestegen tot boven de 38 graden. Een normale lichaamstemperatuur is 37 graden. Als iemand last krijgt van misselijkheid, hoofdpijn of duizeligheid door de zon of hitte is er vaak sprake van een milde zonnesteek of hitteslag. Belangrijk is om uit de zon te gaan of uit de warme omgeving en wat te drinken. Op deze manier help je het lichaam af te koelen en het vochttekort weer aan te vullen.

Als op fase 1 van een zonnesteek of hitteslag niet adequaat of helemaal niet gereageerd wordt kan de zonnesteek of hitteslag erger worden en overgaan in een ernstige vorm (fase 2). Bij een ernstige zonnesteek of hitteberoerte is de temperatuur in het lichaam nog verder opgelopen. Deze fase is gevaarlijk en moet snel behandeld worden, het liefst door een arts omdat deze fase minder goed zelf te behandelen is. Het slachtoffer moet zo snel mogelijk afgekoeld worden omdat deze hoge lichaamstemperatuur levensgevaarlijk kan zijn. Vaak is een infuus nodig om het vocht en zouttekort aan te vullen en medicatie om de koorts (hoge lichaamstemperatuur) omlaag te brengen.

Symptomen

Bij een milde zonnesteek of hitteslag kunnen de volgende symptomen waargenomen worden:

• Hoofdpijn
• Duizeligheid
• Misselijkheid
• Spierpijn
• Warme droge en rode huid of juist een koude, klamme huid die hevig transpireert.
• Snelle hartslag
• Oppervlakkige ademhaling
• Verwijde pupillen
• Slap gevoel

Bij een ernstige zonnesteek of hitteberoerte kunnen behalve het bovenstaande, de volgende symptomen waargenomen worden:

• Koorts
• Snelle en/of onregelmatige hartslag
• Snelle en/of onregelmatige ademhaling
• Sufheid
• Problemen met bewegen
• Verward of vreemd gedrag
• Onrustig
• Agressiviteit
• Bewustzijnsverlies
• Epileptische toevallen

Behandeling

Een milde zonnesteek kan in de meeste gevallen zelf behandeld worden door uit de zon of de warme omgeving te gaan en te drinken. Voor jonge kinderen en oudere mensen kan ook een milde zonnesteek al levensgevaarlijk zijn en is advies van een dokter noodzakelijk. Bij een milde zonnesteek moet de persoon gekoeld worden door bijvoorbeeld een lauwe douche te nemen of met natte doeken te koelen. Neem nooit een te koude douche voor het gevaar op onderkoeling.

Bij een ernstige zonnesteek moet er altijd een arts gewaarschuwd worden. Tot er een arts aanwezig is is het belangrijk om de patient te koelen net zoals bij een milde zonnesteek. Een ventilator kan zorgen voor extra afkoeling in combinatie met natte doeken. Trek alle kleren van de patient uit en bedek hem met nakke doeken. Geef de patient te drinken maar doe dit in kleine slokjes zodat deze niet kan stikken als hij bewusteloos raakt. Maak de doeken om de vijf minuten opnieuw nat met lauw water.

Gevolgen

Door een zonnesteek kun je je goed ziek voelen. De klachten kunnen een aantal dagen duren, belangrijk is om niet meteen terug te gaan in de zon of warmte maar een aantal dagen de schaduw op te zoeken en het wat rustiger aan te doen. Er is geen blijvende schade aan het lichaam wanneer een zonnesteek goed behandeld is. Als de lichaamstemperatuur erg hoog is opgelopen tot 40 graden, bestaat het gevaar voor shock en epileptische aanvallen. Het lichaam kan een temperatuur boven de 42 graden niet meer aan. De temperatuur in het lichaam loopt sneller op en de persoon sterft.

Voorkomen van een zonnesteek of hitteberoerte

Het belangrijkste is om het hoofd en nek goed te beschermen tegen de warmte door het dragen van een pet of hoedje en halsbedekking. Ook een t-shirt en zonnebril kunnen helpen. Het is ook belangrijk om de hele dag door voldoende te drinken. Als je in een warme omgeving bent transpireer je meer waardoor je sneller vocht en zouten verliest. Dit vocht en zout tekort moet aangevuld worden door genoeg te drinken en eventueel wat extra zout bij de maaltijd te nemen. In sportdrankjes zitten ook zouten toegevoegd welke goed zijn voor het lichaam en makkelijk opgenomen worden.

Drink echter niet overmatig veel, dit kan tot watervergiftiging leiden. Zorg ervoor dat je regelmatig een kleine hoeveelheid water drinkt, dit is beter dan in een keer heel veel. Zorg op tijd voor verkoeling door in de schaduw te gaan zitten of op een andere koele plaats. Kleed jezelf of kleine kinderen niet te warm aan, laat kinderen en dieren ook nooit alleen achter in een auto. Probeer om niet te veel inspanning te leveren wanneer het erg warm is. Wanneer je in de zon of warmte moet zijn willen natte doeken of natte kleding, eventueel in combinatie met wat wind of een ventilator ook voor verkoeling zorgen.