Hittekrampen: Pijnlijke, korte spierkrampen door hitte

Patiënten die sporten of een zware fysieke inspanning leveren in een warme omgeving, krijgen mogelijk te maken met hittekrampen. Deze onwillekeurige, kortstondige en pijnlijke spierkrampen zijn wellicht het gevolg van een tekort aan elektrolyten in het lichaam. Meestal zijn de benen, de borst of de buik getroffen. Voldoende vocht innemen via de mond of via een ader is nodig om de elektrolytenbalans weer te herstellen en complicaties te voorkomen. Het is tot slot mogelijk om de hittekrampen te voorkomen door vermoeiend werk of lichaamsbeweging in een warme omgeving te voorkomen en gehydrateerd te blijven.

• Terminologie: Hittekrampen, hitte-uitputting en hitteberoerte
• Oorzaken: Door elektrolytenstoornissen
• Risicofactoren van hittekrampen
• Symptomen: Pijnlijke, korte spierkrampen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Verwijderen uit hitte
• Prognose
• Preventie

Terminologie: Hittekrampen, hitte-uitputting en hitteberoerte

Hittekrampen zijn vaak het eerste teken van een meer ernstige hittegerelateerde aandoening zoals hitte-uitputting of een hitteberoerte. De aandoeningen zijn niet helemaal hetzelfde, maar sommige symptomen overlappen wel.

Hitte-uitputting

Bij hitte-uitputting (zonnesteek: oververhitting van het lichaam door een defect in het koelsysteem)) komen volgende symptomen tot stand:

• een snelle pols
• misselijkheid en/of braken
• spierkrampen
• zwakte
• zweten

Hitteberoerte

Tekenen van een hitteberoerte zijn:

• een hete, rode, droge huid
• een veranderd niveau van bewustzijn
• extreem hoge lichaamstemperatuur
• flauwvallen

Oorzaken: Door elektrolytenstoornissen

De exacte oorzaak van hittekrampen is onbekend, maar wellicht treden elektrolytenstoornissen op in het lichaam in combinatie met uitdroging. Diverse elektrolyten zoals natrium, kalium, calcium en magnesium zijn belangrijk voor veel lichaamsfuncties. Treden stoornissen op in de elektrolytenbalans, dan veroorzaakt dit medische problemen. Patiënten die zweten, verliezen erg veel natrium waardoor een ernstig tekort aan natrium (hyponatriëmie) ontstaat.

Risicofactoren van hittekrampen

Sommige patiënten lopen meer kans op hittekrampen dan anderen namelijk:

• ouderen
• patiënten die alcohol consumeren
• patiënten die alleen wonen of die geen airconditioning kunnen veroorloven in warme omgevingen
• patiënten die bepaalde voorgeschreven medicijnen nemen: sommige medicijnen verstoren namelijk de zweet- en warmteregulatie van het lichaam zoals bijvoorbeeld antipsychotica, kalmeringsmiddelen, vrij verkrijgbare medicijnen voor de behandeling van een verkoudheid en antihistaminica.
• patiënten die drugs of medicatie misbruiken (drugsmisbruik)
• patiënten die werken, sporten of actief zijn in een warme omgeving
• zuigelingen en jonge kinderen

Symptomen: Pijnlijke, korte spierkrampen

Hittekrampen verschijnen meteen of soms pas nadat de activiteit is voltooid. Bouwvakkers of dakwerkers ontwikkelen bijvoorbeeld krampen een paar uur nadat hun dienst is afgelopen. Patiënten met hittekrampen ervaren pijnlijke, onwillekeurige, kortstondige en intermitterende (komen en gaan) spierspasmen of schokken in de benen (kuiten, dijen), de schouders, de borst en/of de buik. De krampen verschijnen tijdens of na het sporten of werken in een warme omgeving. Verder zweten patiënten met hittekrampen overmatig (hyperhidrose).

Alarmsymptomen

Hittekrampen zijn mogelijk erg pijnlijk. Een patiënt die lijdt aan hittekrampen moet medische hulp inroepen als de symptomen niet verdwijnen met rust, afkoeling en na het drinken van voldoende vocht en het herstel van de elektrolyten. Hittekrampen resulteren namelijk mogelijk in hitte-uitputting of een hitteberoerte.

Volgende alarmsymptomen vereisen onmiddellijke medische hulp:

• bewustzijnsverlies
• braken
• duizeligheid
• hoofdpijn
• koorts (hoger dan of 40 °c)
• kortademigheid
• malaise (een algemeen ziek gevoel)
• vermoeidheid
• vreemd of ongewoon gedrag

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van hittekrampen gebeurt meestal op basis van het bekijken van de medische geschiedenis en het identificeren van de spiergroepen die onvrijwillig in spasmen verkeren. De verkrampte spieren zijn soms pijnlijk bij aanraking en als de patiënt niet voldoende vocht heeft ingenomen, krijgt de patiënt soms weer een kramp indien de arts het bewegingsbereik test. Ook bemerkt de arts mogelijk tekenen van uitdroging, zoals een droge mond (xerostomie) en een droge tong, een gebrek aan zweet (hypohidrose) in de oksels en lies en een verminderde urineproductie (oligurie).

Behandeling: Verwijderen uit hitte

Zelfzorg

Hittekrampen verdwijnen meestal spontaan en vereisen geen specifieke medische behandeling. Enkele thuismiddeltjes helpen wel om de hittekrampen sneller te laten verdwijnen:

• rusten op een koele plaats en vervangende vloeistoffen drinken zoals elektrolytendranken of sportdranken
• de activiteit stopzetten
• een koelere omgeving opzoeken
• voorzichtig krampachtige spieren buigen

Het is belangrijk om niet uitsluitend zouttabletten te nemen; deze veroorzaken mogelijk maagklachten en vervangen onvoldoende het verloren vloeistofvolume.

Professionele medische zorg

Normaal gesproken is het herstel van een goede elektrolytenbalans en voldoende vochtinname voldoende om de pijnlijke spierkrampen te verlichten. Wanneer tekenen van ernstigere hittegerelateerde aandoeningen optreden (hitte-uitputting en hitteberoerte), moet de patiënt onmiddellijk naar de spoedeisende hulp. De patiënt is dan namelijk niet in staat om voldoende te drinken door het constant braken of de misselijkheid. Een intraveneuze (via een ader) vochttoediening met een normale zoutoplossing is voor deze patiënten vaak vereist.

Prognose

De meeste spierspasmen die veroorzaakt zijn door warmte, verdwijnen zonder enige medische behandeling.

Preventie

Hittekrampen zijn te voorkomen door tijdens het warmte moment van de dag fysieke beweging of werk te vermijden, voldoende water te drinken en indien mogelijk in koele gebieden te rusten.

Lees verder

• Hyperthermie: Abnormaal hoge lichaamstemperatuur
• Spierkrampen & spierspasmen: Oorzaken, soorten & behandeling
• Hitteberoerte: Oververhitting lichaam met ernstige symptomen
• Zonnesteek: Oververhitting lichaam door defect koelsysteem