Granuloma annulare: Huidaandoening met knobbels in ringvorm

Granuloma annulare is een chronische huidaandoening die vaak voorkomt bij kinderen en jongvolwassenen. De patiënt heeft hierbij huiduitslag met rode vlekken die in een ringvormig patroon verlopen. Buiten huiduitslag en soms jeuk heeft de patiënt weinig andere symptomen. Meestal verdwijnt deze onschuldige huiduitslag spontaan, maar een behandeling is ook mogelijk om de uitslag sneller te laten verdwijnen. T. Colcott Fox beschreef voor het eerst de symptomen in 1895. Pas in 1902 beschreef Radcliffe-Crocker de symptomen als granuloma annulare.

• Epidemiologie granuloma annulare
• Mechanisme
• Oorzaken van de huidaandoening
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen en soorten: Huiduitslag met knobbels in ringvorm en soms jeuk
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties van granuloma annulare
• Esthetische complicaties
• Jeuk en discomfort
• Chronische of terugkerende uitslag[/H]
  In sommige gevallen kan granuloma annulare jarenlang aanhouden, met perioden van verergering en verbetering. Bij een aanzienlijk aantal patiënten kunnen de huiduitslag en knobbels zich na verloop van tijd opnieuw ontwikkelen, vaak op dezelfde of nabijgelegen locaties.
  
  [S]Bijwerkingen van bepaalde medicatie
• Psychologische impact
• Onderliggende gezondheidsproblemen
• Preventie en beheer van complicaties

Epidemiologie granuloma annulare

Granuloma annulare treft vooral kinderen en jongvolwassenen onder de dertig jaar. Vrouwen worden twee keer zo vaak getroffen als mannen. Granuloma annulare kent geen raciale, etnische of geografische voorliefde. Informatie over de exacte prevalentie van granuloma annulare is niet gevonden in de geraadpleegde bronnen.

Mechanisme

Granuloma annulare is een chronische, inflammatoire huidaandoening die wordt gekenmerkt door ringvormige laesies, meestal gelokaliseerd op de handen, voeten, en armen. Het mechanisme achter deze aandoening is niet volledig begrepen, maar verschillende immunologische en cellulaire processen spelen een rol.

Ontstekingsproces
De aandoening wordt gekenmerkt door een granulomateuze ontsteking in de dermis. Dit proces omvat de vorming van granulomen, die ontstaan door een ophoping van macrofagen en lymfocyten. Deze cellen vormen clusters rond beschadigd weefsel en afgezette immuuncomplexen.

Rol van immuunrespons
De immuunrespons lijkt een belangrijke factor te zijn bij granuloma annulare. Een abnormale T-celgemedieerde reactie kan de inflammatoire processen versterken. Dit kan leiden tot de activering van macrofagen en de afgifte van cytokinen, zoals tumornecrosefactor-alfa (TNF-α), die bijdraagt aan weefselschade.

Vasculaire betrokkenheid
Onderliggende vasculaire veranderingen, zoals microvasculaire schade en lekkage van bloedvaten, zijn ook waargenomen in aangetaste huid. Deze veranderingen kunnen bijdragen aan de karakteristieke ringvormige patronen van granuloma annulare.

Oorzaken van de huidaandoening

Bij granuloma annulare is de dermis, de huidlaag onder de opperhuid (epidermis), overgevoelig en ontstoken. De precieze oorzaak van deze huidreactie is onbekend. De meeste patiënten zijn verder gezond en hebben geen andere gezondheidsproblemen.

Aandoeningen
De volgende aandoeningen of medische problemen kunnen het risico op het krijgen van granuloma annulare verhogen:

• diabetes mellitus
• schildklieraandoening
• tuberculose
• insectenbeten
• trauma
• thyroïditis (ontsteking en zwelling van de schildklier)
• virale infecties zoals HIV, Epstein-Barr virus (klierkoorts), hepatitis B, hepatitis C, en herpes zoster

Omgevingsfactoren
Verder ontstaat de aandoening eveneens vaker bij blootstelling aan veel zonlicht en na bepaalde vaccins.

Risicofactoren

Granuloma annulare kan ontstaan door een combinatie van genetische, immunologische en omgevingsfactoren.

Chronische ziekten
Patiënten met diabetes mellitus of schildklieraandoeningen hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van granuloma annulare. Deze ziekten kunnen de immuunfunctie beïnvloeden, wat de ontwikkeling van granulomateuze ontstekingen bevordert.

Trauma of huidbeschadiging
Lokaal trauma, zoals insectenbeten, injecties of operaties, wordt vaak geassocieerd met het ontstaan van granuloma annulare. De precieze oorzaak is onbekend, maar dergelijke letsels kunnen een lokale ontstekingsreactie uitlokken.

Medicatiegebruik
Bepaalde medicijnen, waaronder immunosuppressiva en biologics, kunnen worden geassocieerd met een verhoogd risico. Het exacte mechanisme is echter niet duidelijk en kan variëren per patiënt.

Infecties
Infecties, zoals hepatitis C en HIV, worden in verband gebracht met granuloma annulare. Deze infecties kunnen de immuunrespons beïnvloeden en het risico op de aandoening vergroten.

Risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen lopen een hoger risico op het ontwikkelen van granuloma annulare vanwege hun leeftijd, gezondheidstoestand of andere factoren.

Patiënten met een immunodeficiëntie
Personen met een verzwakt immuunsysteem, zoals HIV-patiënten of patiënten die immunosuppressiva gebruiken, lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van granuloma annulare.

Diabetici
Diabetes mellitus is een bekende risicofactor voor deze aandoening. Patiënten met slecht gereguleerde bloedglucosespiegels hebben vaker last van inflammatoire huidaandoeningen, waaronder granuloma annulare.

Kinderen en jongvolwassenen
Hoewel granuloma annulare in alle leeftijdsgroepen kan voorkomen, komt de gelokaliseerde vorm vaker voor bij kinderen en jongvolwassenen. De oorzaak hiervan is niet volledig duidelijk.

Symptomen en soorten: Huiduitslag met knobbels in ringvorm en soms jeuk

Het primaire symptoom van granuloma annulare is huiduitslag. De kleine en stevige papules (knobbels) zijn 1 tot maximaal 5 cm groot en variëren in kleur van huidkleurig tot rood en zelfs paars. Ze bevinden zich meestal op de handruggen, voetruggen, polsen en enkels. Ze verschijnen vaak in de vorm van een ring of kring. Deze gelokaliseerde granuloma annulare (lokale vorm) komt het vaakst voor. In sommige gevallen verspreidt de uitslag zich over het hele lichaam. Veertigplussers ervaren veelal meer intense jeuk met wijdverspreide granuloma annulare. Deze vorm staat bekend als gegeneraliseerde granuloma annulare (uitgebreidere vorm). In zeldzame gevallen verschijnen onderhuidse knobbeltjes aan de armen of benen. Deze vorm staat bekend als subcutane granuloma annulare.

Alarmsymptomen

Hoewel granuloma annulare doorgaans een goedaardige aandoening is, kunnen bepaalde symptomen wijzen op onderliggende problemen of complicaties die nader onderzoek vereisen.

Snel progressieve laesies
Wanneer huidlaesies zich snel verspreiden of toenemen in omvang, kan dit wijzen op een systemische oorzaak, zoals een infectie of auto-immuunziekte.

Pijn of ulceratie
Hoewel granuloma annulare meestal pijnloos is, kan pijn of ulceratie wijzen op secundaire infecties of andere complicaties.

Betrokkenheid van meerdere orgaansystemen
Systemische granuloma annulare kan gepaard gaan met symptomen zoals gewichtsverlies, koorts en algehele malaise. Dit kan wijzen op een onderliggende systemische ziekte, zoals sarcoïdose of lymfoom.

Weerstand tegen therapie
Als de aandoening niet reageert op standaardbehandelingen, zoals lokale steroïden of andere ontstekingsremmers, kan dit duiden op een complexere oorzaak die verder onderzoek vereist.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek
De arts bekijkt de huid grondig. Hij is bij de meeste patiënten in staat om direct de diagnose te stellen.

Diagnostisch onderzoek
Een huidschraapsel is nodig om het verschil te kennen tussen een schimmelinfectie en granuloma annulare. Soms is een huidbiopsie nodig om de diagnose te bevestigen.

Differentiële diagnose
De arts verwart de huidaandoening af en toe met deze aandoeningen: erythema annulare centrifugum, erythema elevatum diutinum en lichen planus.

Behandeling

Omdat granuloma annulare meestal geen ernstige symptomen veroorzaakt en niet levensbedreigend is, is in de meeste gevallen geen behandeling nodig. Enkel om cosmetische redenen of bij jeuk kiest een patiënt soms voor een behandeling. Door zeer sterke steroïde crèmes of zalven herstelt de patiënt sneller van de huiduitslag. Injecties met corticosteroïden zijn ook effectief. Sommige artsen bevriezen de huidknobbeltjes met vloeibare stikstof (cryotherapie). Patiënten met een ernstige of wijdverbreide huiduitslag krijgen ultraviolet lichttherapie of medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken (immunosuppressiva).

Prognose

Bij ongeveer de helft van de patiënten verdwijnt granuloma annulare zonder behandeling binnen twee jaar. De ringen blijven bij anderen echter soms jarenlang aanwezig. Af en toe ontwikkelen zich jaren later nieuwe ringen, meestal op dezelfde plaats.

Complicaties van granuloma annulare

Granuloma annulare is doorgaans een goedaardige aandoening die zelden ernstige complicaties met zich meebrengt. Toch kunnen er in sommige gevallen complicaties optreden of aanvullende problemen ontstaan. Hier is een overzicht van mogelijke complicaties en aanvullende problemen bij granuloma annulare:

Esthetische complicaties

De huiduitslag van granuloma annulare kan cosmetisch storend zijn, vooral als het zich over een groot oppervlak verspreidt of op zichtbare plaatsen zoals handen en gezicht voorkomt. Dit kan leiden tot psychologische stress en affectieve problemen, vooral bij adolescenten en jonge volwassenen die gevoelig zijn voor uiterlijk.

Jeuk en discomfort

Hoewel granuloma annulare meestal niet gepaard gaat met ernstige jeuk, kunnen sommige patiënten milde tot matige jeuk ervaren. Dit kan ongemak veroorzaken en invloed hebben op de kwaliteit van leven.

Chronische of terugkerende uitslag[/H]
In sommige gevallen kan granuloma annulare jarenlang aanhouden, met perioden van verergering en verbetering. Bij een aanzienlijk aantal patiënten kunnen de huiduitslag en knobbels zich na verloop van tijd opnieuw ontwikkelen, vaak op dezelfde of nabijgelegen locaties.

[S]Bijwerkingen van bepaalde medicatie

De behandelingen voor granuloma annulare, zoals corticosteroïden of cryotherapie, kunnen bijwerkingen hebben. Langdurig gebruik van steroïdecrèmes kan bijvoorbeeld leiden tot huidatrofie (dunning van de huid) of andere lokale huidproblemen.

Psychologische impact

De visuele impact van granuloma annulare kan bijdragen aan gevoelens van onzekerheid en zelfbewustzijn, wat kan leiden tot sociale angst of depressie, vooral bij jongeren.

Onderliggende gezondheidsproblemen

Hoewel granuloma annulare meestal geen directe gevolgen heeft voor de gezondheid, kan het optreden van de aandoening samen met andere gezondheidsproblemen, zoals diabetes of schildklieraandoeningen, extra aandacht vereisen om beide aandoeningen adequaat te beheren.

Preventie en beheer van complicaties

Er zijn geen specifieke preventieve maatregelen om granuloma annulare volledig te vermijden. Het vermijden van bekende triggers zoals overmatige blootstelling aan zonlicht en het opvolgen van medisch advies kan echter helpen om het risico op complicaties te minimaliseren. Patiënten worden aangemoedigd om regelmatig hun toestand te laten controleren en samen te werken met hun arts om de symptomen effectief te beheren en eventuele bijwerkingen van behandelingen te minimaliseren.

Door adequaat medisch toezicht en behandelingsopties kunnen de meeste patiënten met granuloma annulare hun aandoening goed beheren en complicaties tot een minimum beperken.

Lees verder

• Soorten bultjes, knobbeltjes en gezwelletjes op huid