Neurosyfilis: Vormen & Lichamelijke en mentale symptomen

Neurosyfilis is een ernstige bacteriële infectie die de hersenen of het ruggenmerg aantast. Deze aandoening ontstaat als complicatie bij patiënten die jarenlang onbehandeld rondlopen met syfilis, een seksueel overdraagbare aandoening (SOA). Neurosyfilis kent vijf vormen, elk met specifieke symptomen. Zowel mentale (neurologische) als fysieke symptomen kunnen optreden, zoals depressie, persoonlijkheidsveranderingen, braken en visuele problemen. De ziekte kan worden behandeld met antibiotica, maar de effectiviteit van de behandeling varieert per patiënt en kan variëren van zeer goed tot zeer slecht. In sommige gevallen kan de aandoening fataal zijn. De ziekte is goed te voorkomen door tijdige behandeling van de oorspronkelijke syfilis.

• Epidemiologie van neurosyfilis
• Oorzaken: Complicatie van syfilis
• Vormen van neurosyfilis
• Lichamelijke en mentale symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling: Antibiotica en opvolging
• Prognose en uitkomsten
• Complicaties
• Preventie van neurosyfilis

Epidemiologie van neurosyfilis

Neurosyfilis komt vaker voor bij mensen met een witte huidskleur dan bij mensen met een zwarte huidskleur, met een verhouding van twee tot drie keer hoger risico. Daarnaast zijn mannen dubbel zo vaak getroffen door neurosyfilis als vrouwen. Syfilis zelf ontwikkelt zich vaak in de vroege jaren van seksuele activiteit, maar neurosyfilis manifesteert zich pas decennia later. De incidentie van neurosyfilis is het hoogst in bepaalde delen van Afrika, waar jaarlijks gemiddeld 2.300 op de 100.000 inwoners getroffen worden.

Oorzaken: Complicatie van syfilis

Neurosyfilis ontstaat door een infectie met de bacterie Treponema pallidum, de veroorzaker van syfilis. De aandoening kan zich ontwikkelen als een complicatie van syfilis, een seksueel overdraagbare aandoening die vaak jarenlang onbehandeld blijft. Niet elke patiënt met onbehandelde syfilis ontwikkelt neurosyfilis, maar het risico neemt toe naarmate de syfilis langer onbehandeld blijft.

Vormen van neurosyfilis

Neurosyfilis komt voor in vijf verschillende vormen, elk met unieke symptomen die zich op verschillende tijdstippen na de besmetting kunnen manifesteren.

1. asymptomatische neurosyfilis
2. syfilitische meningitis (hersenvliesontsteking met hoofdpijn, koorts en een stijve nek)
3. meningovasculaire syfilis
4. progressieve verlamming
5. tabes dorsalis

Asymptomatische neurosyfilis

Dit is de meest voorkomende vorm van neurosyfilis en treedt vaak op voordat de symptomen van syfilis zichtbaar worden. Bij asymptomatische neurosyfilis vertoont de patiënt geen duidelijke neurologische symptomen en voelt hij zich doorgaans niet ziek.

Syfilitische meningitis

Deze vorm, ook bekend als "meningeale neurosyfilitis", verschijnt meestal enkele weken tot enkele jaren na de besmetting met syfilis. Symptomen zijn onder meer:

• braken
• een stijve nek
• verlies van gehoor
• verlies van gezichtsvermogen (ooginfecties door seksueel overdraagbare aandoeningen)
• hoofdpijn
• misselijkheid

Meningovasculaire syfilis

Ongeveer 10-12% van de patiënten met neurosyfilis ontwikkelt meningovasculaire syfilis, wat resulteert in ten minste één beroerte in de eerste paar maanden of jaren na de besmetting. De symptomen van meningovasculaire syfilis zijn vergelijkbaar met die van syfilitische meningitis.

Progressieve verlamming

Deze vorm is relatief zeldzaam en verschijnt meestal drie tot dertig jaar na de syfilisbesmetting. Patiënten ervaren mogelijk blijvende problemen zoals:

• dementie
• verminderd taalvermogen
• emotionele instabiliteit
• paranoia
• persoonlijkheidsveranderingen
• stemmingswisselingen
• verzwakte spieren

Tabes Dorsalis

Tabes dorsalis is een zeldzame vorm die vijf tot vijftig jaar na de besmetting met syfilis kan optreden. Het ruggenmerg wordt aangetast, wat leidt tot problemen zoals:

• veranderde loopgang
• evenwichts- en coördinatieproblemen (ataxie)
• incontinentie
• pijn in de armen (armpijn)
• pijn in de benen (beenpijn)
• buikpijn
• problemen met het gezichtsvermogen

Lichamelijke en mentale symptomen

Neurosyfilis kan een breed scala aan symptomen veroorzaken, afhankelijk van de vorm van de ziekte. Sommige patiënten vertonen helemaal geen symptomen, terwijl anderen symptomen ontwikkelen die pas tien tot twintig jaar na de besmetting zichtbaar worden. Bij mensen met HIV of AIDS komen symptomen vaak eerder en intenser voor. De symptomen variëren sterk tussen patiënten en kunnen in ernst en uitgebreidheid verschillen. Ze kunnen geleidelijk verergeren.

Lichamelijke symptomen

• braken
• duizeligheid
• beroerte
• stijve nek
• veranderde loopgang of moeite met lopen
• verlies van gehoor
• verminderd taalvermogen
• verlaagde spierspanning (hypotonie)
• epileptische aanvallen
• evenwichts- en coördinatieproblemen (ataxie)
• gevoelloosheid in de tenen, voeten of benen
• verlies van reflexen
• incontinentie
• misselijkheid
• pijn in de armen
• pijn in de benen
• pijn in de buik
• problemen met het gezichtsvermogen, zoals ongelijk grote pupillen (anisocorie), miosis (pupilvernauwing), atrofie van de oogzenuw (opticusatrofie), verminderde gezichtsscherpte, verminderde kleurwaarneming, fotofobie
• tremoren (bevingen)
• zwakte

Mentale symptomen

• concentratieproblemen
• dementie
• depressie
• emotionele problemen
• hoofdpijn
• manie (extreme energie, vaak door een bipolaire stoornis of andere stemmingsstoornis)
• paranoia
• prikkelbaarheid
• problemen met denken
• stemmingswisselingen
• persoonlijkheidsveranderingen
• verwardheid

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek kan de arts abnormale reflexen, spieratrofie (spierverlies) en spiercontracties (spiersamentrekkingen) opmerken.

Diagnostisch onderzoek
Een bloedonderzoek is essentieel, omdat de bacteriën die syfilis veroorzaken stoffen aanmaken die in het bloed kunnen worden aangetoond. Bij neurosyfilis is het cruciaal om het ruggenmergvocht te analyseren op tekenen van syfilis. Verdere diagnostische tests kunnen zijn:

• Cerebrale angiografie (visualisatie van de bloedvaten in de hersenen)
• CT-scan van het hoofd
• Lumbale punctie (ruggenprik) voor onderzoek van het ruggenmergvocht (cerebrospinale vloeistof)
• MRI-scan van de hersenen, hersenstam of ruggenmerg

Behandeling: Antibiotica en opvolging

Antibiotica

De standaardbehandeling voor neurosyfilis is het antibioticum penicilline. Dit kan worden toegediend via injecties of oraal (medische term: via de mond). Penicilline elimineert de syfilisinfectie en stopt de voortgang van neurosyfilis, maar de schade die al is aangericht, kan meestal niet volledig worden hersteld.

Opvolging

Patiënten ondergaan regelmatig bloedonderzoek om te controleren of de infectie volledig is verdwenen. Tevens wordt er regelmatig een lumbale punctie uitgevoerd voor analyse van het ruggenmergvocht. Bij patiënten met bijkomende aandoeningen zoals HIV of AIDS kunnen aanvullende controleonderzoeken noodzakelijk zijn.

Prognose en uitkomsten

Neurosyfilis is een ernstige en levensbedreigende complicatie van syfilis. De prognose hangt af van de ernst van de aandoening en de snelheid van diagnose en behandeling. Patiënten met asymptomatische neurosyfilis of syfilitische meningitis reageren meestal goed op de behandeling. Voor patiënten met meningovasculaire syfilis, progressieve verlamming, of tabes dorsalis is de prognose vaak minder gunstig; hoewel de symptomen kunnen verbeteren na behandeling, blijven er vaak blijvende effecten bestaan.

Complicaties

Neurosyfilis kan leiden tot een reeks ernstige complicaties die het zenuwstelsel aantasten. Enkele van de belangrijkste complicaties zijn:

Neurologische symptomen

Neurosyfilis kan leiden tot verschillende neurologische problemen zoals hersenontsteking, verlamming, en coördinatiestoornissen.

Tabes dorsalis

Een aandoening waarbij de achterste wortels van het ruggenmerg beschadigd raken, wat kan resulteren in loopproblemen, extreme pijn, en verlies van proprioceptie.

Progressieve paralysie

Ook bekend als neurosyfilis, waarbij symptomen zoals cognitieve achteruitgang, gedragsveranderingen, en psychose optreden.

Neurocognitieve stoornissen

Problemen met geheugen, aandacht en andere cognitieve functies kunnen optreden door de aantasting van de hersenen.

Hersen- en ruggenmergschade

De infectie kan leiden tot ontstekingen en schade aan hersenstructuren, wat kan resulteren in motorische dysfunctionele symptomen.

Psychiatrische symptomen

Personen met neurosyfilis kunnen last krijgen van ernstige angst, depressie, en andere psychiatrische aandoeningen door de impact van de infectie op de hersenen.

Preventie van neurosyfilis

De beste manier om neurosyfilis te voorkomen, is door syfilis tijdig te diagnosticeren en behandelen. Een vroege detectie en behandeling van syfilis voorkomt de ontwikkeling van neurosyfilis en de bijbehorende complicaties.

Lees verder

• Syfilis: Bacteriële infectie via seksueel contact
• Ataxie: Problemen met coördinatie door schade aan hersenen
• Hypotonie: Verlaagde spierspanning bij baby's en volwassenen
• Anisocorie: Oogafwijking met ongelijke pupilgroottes
• Fotofobie: Lichtgevoeligheid aan de ogen (lichtschuwheid)