Charcot-voet: Zenuwaandoening aan gewrichten in voet

Bij een Charcot-voet ontstaat als gevolg van zenuwschade een sterke, pijnloze vervorming en vernietiging van een gewricht. Deze zenuwschade komt vaak voor als gevolg van diabetes mellitus (suikerziekte), maar andere oorzaken zijn eveneens bekend. Bij deze aandoening, die in diverse stadia verloopt, ontstaat een ontstekingsproces in de voet, wat leidt tot botverlies en later tot verplaatste en vervormde gewrichten. De diagnose is niet altijd snel en eenvoudig te stellen. Zowel chirurgische als conservatieve behandelingen zijn mogelijk bij deze zenuwaandoening. De prognose is variabel. Het is aanbevolen om diabetes - de grootste risicofactor voor deze ziekte - goed onder controle te houden om de ontwikkeling van de aandoening te voorkomen.

• Synoniemen Charcot-voet
• Oorzaken en risicofactoren van Charcot-artropathie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling Charcot-neuropathie
• Prognose van zenuwaandoening
• Leven met een Charcot-voet
• Complicaties van schade aan gewrichten, botten en zachte weefsels
• Preventie van (diabetische) neuropathie

Synoniemen Charcot-voet

Een Charcot-voet is eveneens bekend onder de volgende synoniemen:

• Charcot-artropathie
• Charcot-neuropathie
• Charcot neuropathische osteoarthropathie
• gewricht van Charcot
• neuro-artropathie van de voet

Oorzaken en risicofactoren van Charcot-artropathie

Wanneer neuropathie optreedt in de voet of enkel, leidt dit tot Charcot-artropathie of een Charcot-voet. Diverse aandoeningen en omgevingsfactoren verhogen de kans op neuropathie (zenuwschade) die leidt tot een Charcot-voet. Soms echter ontstaat neuropathie spontaan. Niet altijd is een oorzaak van neuropathie te identificeren. Mogelijk speelt erfelijkheid ook een rol.

Aandoeningen

Meestal veroorzaakt slecht gecontroleerde diabetes mellitus deze zenuwschade, wat dan bekendstaat als ‘diabetische neuropathie’. Dit is het gevolg van een verhoogd bloedsuikergehalte in het bloed (hyperglykemie). Maar ook een infectie zoals lepra, ontstekingsaandoeningen, poliomyelitis, tabes dorsalis (een zeldzame vorm van neurosyfilis, een complicatie waarbij syfilis zich verspreidt in de hersenen), en syringomyelie (multiple-holtevorming in de grijze stof van het ruggenmerg) verhogen de kans op het ontwikkelen van een Charcot-gewricht.

Omgevingsfactoren

De volgende omgevingsfactoren staan bekend als risicofactoren voor het krijgen van neuropathie:

• drugsgebruik
• overmatig alcoholgebruik (alcoholische neuropathie)
• toxinen (gifstoffen)

Symptomen

Een Charcot-voet is een chronische, progressieve aandoening van botten, gewrichten en zachte weefsels die het vaakst de enkel en voet aantast, al zijn in de medische literatuur ook gevallen beschreven waarbij de knie is getroffen. De ziekte kenmerkt zich door een lokaal ontstekingsproces in de vroege stadia met een geleidelijke ontwikkeling van botverlies, gewrichtsverplaatsing en gewrichtsvervormingen. Deze vervormingen kunnen leiden tot secundaire infecties, verzweringen en uiteindelijk tot osteomyelitis (botontsteking). Breuken en dislocaties (ontwrichtingen) betreffen vaak verschillende botten en gewrichten, met uitgebreide fragmentatie (versplintering) en vervorming.

Locatie

Charcot-artropathie tast verschillende delen van de voet en enkel aan, waaronder de middelvoet, achtervoet, enkel, hiel en voorvoet. Meerdere regio’s kunnen gelijktijdig betrokken zijn.

Fasen

Een Charcot-voet kent drie fasen:

Acute fase: Roodheid, zwelling en warmte in de voet. Zacht weefsel zwelt en er ontstaat botfragmentatie en gewrichtsverplaatsing.
Subacute fase: Minder roodheid, zwelling en warmte. Snelle botheling begint.
Chronische fase: Roodheid, zwelling en resterende vervorming van de voet. De aandoening verergert vaak snel omdat patiënten gevoelloos zijn in de voet en deze normaal blijven gebruiken.

Diagnose en onderzoeken

Vaak een laattijdige diagnose

De eerste tekenen van een Charcot-voet zijn niet specifiek, waardoor de diagnose vaak pas laat wordt gesteld. De klachten van de eerste fase lijken vaak op die van meer voorkomende aandoeningen zoals infecties en reumatologische aandoeningen. Veel patiënten hebben geen pijn of hebben neuropathische pijn (zenuwpijn) die al eerder aanwezig was, waardoor ze niet meteen een arts bezoeken.

Diagnostisch onderzoek

Er bestaat geen specifiek diagnostisch instrument voor Charcot-neuropathie. De arts vermoedt deze ziekte bij patiënten met neuropathie die lijden aan roodheid, zwelling en warmte in de voet (de eerste tekenen van de ziekte). Sommige patiënten hebben pijn, maar vaak komt dit niet tot uiting. Vroege röntgenfoto’s onthullen zwelling. Wanneer de arts enkele weken later opnieuw foto’s neemt, zijn vaak bot- en gewrichtsveranderingen te zien.

Behandeling Charcot-neuropathie

Charcot-neuropathie kan zowel chirurgisch als niet-chirurgisch worden behandeld. Enkele orthopedische hulpmiddelen (orthesen, wandelstokken, etc.) stabiliseren de voet. Afhankelijk van het stadium van de symptomen, bepaalt de arts hoeveel gewicht de patiënt op de voet mag zetten. In fase één mag de voet gewicht dragen, in fase twee en drie slechts minimaal of helemaal niet. Soms is een chirurgische ingreep nodig om de vervorming van een Charcot-voet te herstellen of om benige uitsteeksels te verwijderen die leiden tot verzweringen in de voet.

Prognose van zenuwaandoening

De genezing van een Charcot-voet duurt soms vele maanden. Na de operatie kan het ook diverse maanden duren voordat de patiënt weer kan wandelen met orthopedische hulpmiddelen en beschermende schoenen. Soms komt een Charcot-voet terug en de symptomen kunnen aan beide voeten optreden. Een levenslange, regelmatige opvolging bij de arts is noodzakelijk.

Leven met een Charcot-voet

Patiënten met een Charcot-voet moeten zich aanpassen aan een nieuwe levensstijl. Het is belangrijk om de voet te ontzien en overbelasting te voorkomen. Regelmatige bezoeken aan de specialist zijn noodzakelijk om de conditie van de voet te monitoren en complicaties te voorkomen. Patiënten kunnen baat hebben bij fysiotherapie en het gebruik van aangepaste schoeisel om hun mobiliteit en comfort te verbeteren.

Complicaties van schade aan gewrichten, botten en zachte weefsels

Bij een Charcot-voet verzwakken de botten na verloop van tijd, waardoor er een verhoogd risico op fracturen ontstaat. De breuken kunnen ontstaan bij een minimaal trauma of zelfs zonder bekend trauma. Daarnaast verandert de fysieke vorm van de voet. Een Charcot-voet is ernstig en kan resulteren in een handicap als de botten in de voet ineenstorten, of wanneer instabiliteit van de enkel en achtervoet ontstaat.

Preventie van (diabetische) neuropathie

Het is belangrijk om diabetes goed te controleren zodat een hoge bloedsuikerspiegel niet ontstaat. Verder is het nodig om de voeten en enkels regelmatig door een specialist te laten controleren. De patiënt moet dagelijks de voeten controleren om letsels of veranderingen tijdig op te sporen, vooral wanneer er al neuropathie aanwezig is en de patiënt gevoelloos is in de voeten. Het is ook nuttig om letsels te voorkomen door goed passende schoenen te dragen en voorzichtig te zijn met activiteiten die letsels kunnen veroorzaken.

Lees verder

• Diabetische neuropathie: Zenuwschade door diabetes met pijn
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten