Charcot-voet: Zenuwaandoening aan gewrichten in voet

Bij een Charcot-voet ontstaat als gevolg van zenuwschade, een sterke pijnloze vervorming en vernietiging van een gewricht. Vaak komt deze schade aan de zenuwen tot uiting als gevolg van diabetes mellitus (suikerziekte), maar andere oorzaken zijn eveneens bekend voor deze ernstige aandoening. Bij de ziekte, die verloopt in diverse stadia, ontstaat een ontstekingsproces in de voet, wat leidt tot botverlies en later verplaatste en vervormde gewrichten. Deze aandoening is niet altijd snel en eenvoudig te diagnosticeren. Zowel een chirurgische als een conservatieve behandeling zijn mogelijk bij deze zenuwaandoening. De prognose is variabel. Het is tot slot aanbevolen om diabetes - de grootste risicofactor van de ziekte - goed onder controle te houden zodat de zenuwziekte minder snel tot stand komt.

• Synoniemen Charcot-voet
• Oorzaken en risicofactoren van Charcot artropathie
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling Charcot-neuropathie
• Prognose van zenuwaandoening
• Preventie van (diabetische) neuropathie
• Complicaties van schade aan gewrichten, botten en zachte weefsels

Synoniemen Charcot-voet

Een Charcot-voet is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• Charcot-artropathie
• Charcot-neuropathie
• Charcot neuropathische osteoarthropathie
• gewricht van Charcot
• neuro-artropathie van de voet

Oorzaken en risicofactoren van Charcot artropathie

Wanneer neuropathie optreedt in de voet of enkel, leidt dit tot Charcot-artropathie of een Charcot-voet. Diverse aandoeningen en omgevingsfactoren verhogen de kans op neuropathie (zenuwschade) die leidt tot een Charcot-voet. Soms echter ontstaat neuropathie spontaan. Niet altijd is evenwel een oorzaak van neuropathie te identificeren. Mogelijk speelt erfelijkheid eveneens een rol.

Aandoeningen

Meestal veroorzaakt slecht gecontroleerde diabetes mellitus deze zenuwschade, wat dan bekend staat als ‘diabetische neuropathie’. Dit is het gevolg van een verhoogd bloedsuikergehalte in het bloed (hyperglykemie). Maar ook een infectie zoals lepra, ontstekingsaandoeningen, poliomyelitis, tabes dorsalis (zeldzame vorm van neurosyfilis, een complicatie waarbij syfilis zich verspreid heeft in de hersenen), en syringomyelie (multipele-holtevorming in de grijze stof van het ruggenmerg) verhogen de kans op het ontwikkelen van een Charcot-gewricht.

Omgevingsfactoren

Volgende omgevingsfactoren staan bekend als een risicofactor voor het krijgen van neuropathie:

• drugsgebruik
• overmatig alcoholgebruik (alcoholische neuropathie)
• toxinen (gifstoffen)

Symptomen

Een Charcot-voet is een chronische, progressieve aandoening van botten, gewrichten en zachte weefsels die het vaakst de enkel en voet aantast, al zijn in de medische literatuur reeds patiënten omschreven waarbij de knie is getroffen. De ziekte kenmerkt zich door een lokaal ontstekingsproces in de vroege stadia met een geleidelijke ontwikkeling van botverlies, gewrichtsverplaatsing en gewrichtsvervormingen. Deze vervormingen leiden mogelijk secundair tot besmette verzweringen en uiteindelijk tot osteomyelitis (botontsteking). Breuken en dislocaties (ontwrichtingen) betreffen vaak verschillende botten en gewrichten, met uitgebreide fragmentatie (versplintering) en vervorming.

Locatie

Charcot artropathie tast een deel van de voet en enkel aan waaronder de middelvoet, de achtervoet, de enkel, de hiel en de voorvoet. Meerdere regio’s zijn mogelijk gelijktijdig betrokken.

Fasen

Een Charcot-voet kent drie fasen. Tijdens de eerste, acute fase, ontstaat roodheid, zwelling en warmte aan de voet. Daarnaast begint het zacht weefsel te zwellen en ontstaat reeds wat botfragmentatie en een gewrichtsverplaatsing. De tweede fase is subacuut. Hierbij ontstaat minder roodheid, zwelling en warmte. Tevens is sprake van een snelle botheling. De laatste fase is chronisch. Hierbij ervaart de patiënt roodheid, zwelling en resterende vervorming van de voet. De aandoening verergert vaak snel omdat patiënten gevoelloos zijn in de voet, waardoor ze de voet normaal blijven gebruiken.

Diagnose en onderzoeken

Vaak een laattijdige diagnose

De eerste tekenen van een Charcot-voet zijn niet specifiek en daarom is het voor de arts lastig om de diagnose vroegtijdig te stellen. De klachten van de eerste fase doen immers vaak denken aan meer voorkomende aandoeningen zoals infecties en reumatologische aandoeningen. Veel patiënten hebben geen pijn of hebben neuropathische pijn (zenuwpijn) die al eerder aanwezig was en daarom bezoeken ze niet meteen een arts.

Diagnostisch onderzoek

Een specifiek diagnostisch instrument bestaat niet voor Charcot neuropathie. De arts vermoedt wel dat patiënten lijden aan deze ziekte wanneer patiënten met neuropathie lijden aan roodheid, zwelling en warmte aan de voet (de eerste tekenen van de ziekte). Sommige patiënten hebben pijn, maar vaak komt dit niet tot uiting. Vroege röntgenfoto’s onthullen de zwelling. Wanneer de arts enkele weken later opnieuw foto’s neemt, zijn vaak bot- en gewrichtsveranderingen te zien.

Behandeling Charcot-neuropathie

Charcot-neuropathie is zowel chirurgisch als niet-chirurgisch te behandelen. Enkele orthopedische hulpmiddelen (orthesen, wandelstok, …) stabiliseren de voet. Afhankelijk van het stadium van de symptomen, bekijkt een arts hoeveel gewicht een patiënt op de voet mag zetten. In fase één mag de voet gewicht dragen. In fase twee en drie mag dit slechts miniem of helemaal niet. Soms zet de arts een chirurgische ingreep in om de vervorming van een Charcot-voet te herstellen of om benige uitsteeksels te verwijderen die leiden tot verzweringen in de voet.

Prognose van zenuwaandoening

De genezing van een Charcot-voet duurt soms vele maanden. Na de operatie is het soms ook diverse maanden nodig om nog te wandelen met orthopedische hulpmiddelen en beschermende schoenen. Soms komt een Charcot-voet terug. Bovendien treden de symptomen vaak op aan beide voeten. Een levenslange, regelmatige opvolging bij de arts is tot slot vereist.

Preventie van (diabetische) neuropathie

Het is belangrijk om diabetes goed te controleren zodat een hoge bloedsuikerspiegel niet tot stand komt. Verder is het nodig om de voeten en enkels regelmatig door een specialist te laten controleren. De patiënt controleert bovendien dagelijks de voeten om letsels of wijzigingen tijdig op te sporen, vooral wanneer reeds neuropathie aanwezig is en de patiënt gevoelloos is in de voeten. Tot slot is het nuttig om letsels te voorkomen.

Complicaties van schade aan gewrichten, botten en zachte weefsels

Bij een Charcot-voet verzwakken de botten na verloop van tijd, waardoor een verhoogd risico op fracturen ontstaat. De breuken ontstaan bij een minimaal trauma of zelfs zonder bekend trauma. Daarnaast wijzigt de fysieke vorm van de voet. Een Charcot-voet is vrij ernstig en resulteert mogelijk in een handicap als de botten in de voet ineenstorten, of wanneer instabiliteit van de enkel en achtervoet tot stand komen.

Lees verder

• Diabetische neuropathie: Zenuwschade door diabetes met pijn
• Voetpijn: Oorzaken van pijnlijke voet of pijn aan voeten