Baarmoederverzakking (uterusprolaps): Oorzaken & behandeling

De baarmoeder (uterus) wordt normaal gesproken in het bekkengebied door verschillende spieren, weefsels en ligamenten op zijn plaats gehouden. Door een zwangerschap, (moeilijke) bevalling of door andere oorzaken, verzwakken deze spieren bij sommige vrouwen. Hierdoor ontstaat een baarmoederverzakking (uterusprolaps, baarmoederprolaps). In sommige gevallen steekt de baarmoeder uit in de vaginale opening, hetgeen de vrouw voelt en als ongemakkelijk ervaart. Andere symptomen zijn lage rugpijn en problemen met het plassen en maken van darmbewegingen. Dankzij medicatie, het inbrengen van een pessarium en/of chirurgie is het mogelijk om van dit vervelende probleem verlost te geraken.

• Epidemiologie van baarmoederverzakking
• Oorzaken van baarmoederverzakking
• Aandoeningen en medische behandelingen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van baarmoederverzakking
• Stadia van baarmoederverzakking
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van baarmoederverzakking
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Complicaties van baarmoederverzakking
• Cystocele
• Enterocele
• Rectocele
• Preventie van baarmoederverzakking

Epidemiologie van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking is een relatief veel voorkomende aandoening bij vrouwen, vooral bij vrouwen die meerdere zwangerschappen hebben doorgemaakt of ouder zijn. Anno augustus 2024 wordt geschat dat ongeveer 50% van de vrouwen na de menopauze enige mate van baarmoederverzakking ervaart. De frequentie van deze aandoening neemt toe met de leeftijd en is vaak gerelateerd aan eerdere bevallingen en andere risicofactoren.

Oorzaken van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking ontstaat wanneer de bekkenspieren en ondersteunende structuren niet langer in staat zijn om de baarmoeder op zijn plaats te houden.

Aandoeningen en medische behandelingen

Enkele aandoeningen en medische behandelingen die bijdragen aan de verzwakking van de ondersteunende weefsels van de baarmoeder zijn:

• aandoeningen die leiden tot een verhoogde druk in de buik, zoals:
• bekkentumoren (zeldzaam)
• een chronische hoest door bijvoorbeeld roken (rokershoest), bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakking) en astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• een opeenhoping van vocht in de buik (ascites)
• overbelasting (door constipatie)
• een grote operatie in het bekkengebied die leidt tot een verlies van externe ondersteuning
• een vaginale bevalling: De aandoening komt vaker voor bij vrouwen die snel hun baby's afleverden, een verlengde persfase hadden tijdens de bevalling of als de baby groot was
• een zwangerschap, vooral bij vrouwen die meerdere zwangerschappen of meerdere geboorten hebben gehad (tweeling of drieling)
• minder weefselspanning na de menopauze en verlies van natuurlijk oestrogeen
• zwakte in de bekkenspieren door de veroudering

Omgevingsfactoren

Volgende omgevingsfactoren zijn eveneens geassocieerd met een baarmoederverzakking:

• een blanke huidskleur hebben
• een familiegeschiedenis van een verzakte baarmoeder
• genetische factoren
• vaak zwaar tillen
• overgewicht hebben met extra druk op de bekkenspieren / een hoge BMI
• overmatig persen op het toilet
• roken
• veroudering en dan vooral na de menopauze omdat de hoeveelheden circulerend oestrogeen dan dalen door hormonale schommelingen

Symptomen van baarmoederverzakking

Een vrouw met een verzakte baarmoeder heeft een gevoel dat er iets uit de vagina komt (soort knobbel of uitstulping). Verder ervaart ze ook een gevoel van volheid of druk in het bekkengebied (een gevoel van zitten op een kleine bal). Door de baarmoederverzakking heeft ze lage rugpijn, ongemak bij het lopen, een pijnlijke geslachtsgemeenschap en moeite met plassen of het maken van ontlastingsbewegingen. Frequente urineweginfecties komen ook vaker voor.

Stadia van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking kent verschillende stadia:

• Eerste stadium: De baarmoederhals valt in de vagina.
• Tweede stadium: De baarmoederhals daalt tot het niveau net binnen de opening van de vagina.
• Derde stadium: De baarmoederhals bevindt zich buiten de vagina.
• Vierde stadium: De gehele baarmoeder bevindt zich buiten de vagina. Deze aandoening staat ook bekend als ‘procidentia’. Dit is het gevolg van zwakte in alle ondersteunende spieren.

Diagnose en onderzoeken

De arts diagnosticeert een baarmoederverzakking met behulp van een medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek van het bekkengebied. Soms moet een vrouw hoesten om de druk in de buik te verhogen. Soms zet de arts nog bijkomende onderzoeken in, zoals een intraveneuze pyelografie (dit is een onderzoek dat de arts inzet om afwijkingen in de urinewegen op te sporen) (IVP) of een nierechografie.

Behandeling van baarmoederverzakking

De behandeling hangt af van hoe zwak de ondersteunende structuren rond de baarmoeder zijn geworden.

Zelfzorg

Voor veel vrouwen die slechts een milde verzakking en maar heel weinig symptomen hebben, adviseren artsen dat zelfzorgmethoden voldoende zijn. Bekkenbodemspieroefeningen versterken de bekkenspieren. De vrouw spant de bekkenspieren aan, net alsof ze een urinestroom wil doen stoppen. Deze oefening versterkt het bekkenmembraan en biedt een beetje ondersteuning. Een fysiotherapeut helpt een vrouw ook met deze oefeningen zodat ze op de juiste manier plaatsvinden. Zwaar tillen moeten vrouwen vermijden. Voorts vermijdt een vrouw overgewicht zodat er geen extra druk op de bekkenspieren komt te liggen. Tot slot stopt een vrouw met roken.

Professionele medische zorg

Chirurgie

Afhankelijk van de leeftijd en of een zwangerschap gewenst is, kan een operatie nodig zijn om de baarmoeder te herstellen. In ernstige gevallen verwijdert de arts de baarmoeder (hysterectomie). Tijdens de operatie corrigeert de chirurg ook de uitgerekte of zwakke structuren.

Medicatie

Oestrogeen herstelt de kracht en vitaliteit van het weefsel in de vagina. Dit hormoon is beschikbaar via een crème, speciale pil of ring. Oestrogeen is alleen inzetbaar bij bepaalde postmenopauzale vrouwen. Verder zet de arts mogelijk medicijnen of laxeermiddelen in om constipatie te voorkomen en te behandelen.

Pessarium

Sommige vrouwen zijn niet geschikt voor een operatie. Zij zijn gebaat met een pessarium (soort ring) dat tijdelijk of permanent ingebracht kan worden in het vaginakanaal. Dit ondersteunt namelijk de verzakte baarmoeder. Pessaria bestaan in verschillende soorten en maten. Het is belangrijk om de instructies voor verzorging, verwijdering en het inbrengen van het pessarium op te volgen en dit ook regelmatig door een arts te laten controleren. Als de verzakking ernstig is, is een pessarium niet effectief. Pessaria zijn mogelijk ook irriterend in de vagina en veroorzaken soms een stinkende vaginale afscheiding.

Complicaties van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking kan leiden tot andere verzakkingen.

Cystocele

Een cystocele is een hernia (of uitstulping) van de bovenste voorwand van de vagina waarbij een deel van de blaas in de vagina uitsteekt. Dit kan leiden tot urinaire frequentie (vaak moeten plassen), dringend moeten plassen, urineretentie (de blaas niet volledig kunnen ledigen) en incontinentie (verlies van urine).

Enterocele

Bij een enterocele (dunnedarmverzakking) ontstaat een hernia van de bovenste vaginale achterwand waar een deel van de dunne darm uitsteekt in de vagina. Rechtstaan leidt tot een trekkend gevoel en rugpijn; de pijn vermindert door te gaan liggen.

Rectocele

Bij een rectocele ontstaat een hernia van de onderste vaginale achterwand waar het rectum uitmondt in de vagina. Dit maakt ontlastingsbewegingen moeilijk. De vrouw moet soms op de binnenkant van de vagina duwen om de darm leeg te maken.

Preventie van baarmoederverzakking

Een vrouw met overgewicht verliest best gewicht. Daarnaast moet een vrouw zorgen dat ze steeds een vezelrijke voeding consumeert. Bekkenbodemspieroefeningen versterken de bekkenspieren. Tot slot is zwaar tillen of het zwaar aanspannen van de spieren afgeraden.

Lees verder

• Cystocele: Verzakking van blaas in vagina (blaasverzakking)
• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen