Baarmoederverzakking (uterusprolaps): Oorzaken & behandeling

De baarmoeder (uterus) wordt normaal gesproken in het bekkengebied door verschillende spieren, weefsels en ligamenten op zijn plaats gehouden. Door een zwangerschap, (moeilijke) bevalling of door andere oorzaken, verzwakken deze spieren bij sommige vrouwen. Hierdoor ontstaat een baarmoederverzakking (uterusprolaps, baarmoederprolaps). In sommige gevallen steekt de baarmoeder uit in de vaginale opening, hetgeen de vrouw voelt en als ongemakkelijk ervaart. Andere symptomen zijn lage rugpijn en problemen met het plassen en maken van darmbewegingen. Dankzij medicatie, het inbrengen van een pessarium en/of chirurgie is het mogelijk om van dit vervelende probleem verlost te geraken.

• Epidemiologie van baarmoederverzakking
• Oorzaken van baarmoederverzakking
• Aandoeningen en medische behandelingen
• Omgevingsfactoren
• Symptomen van baarmoederverzakking
• Stadia van baarmoederverzakking
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van baarmoederverzakking
• Zelfzorg
• Professionele medische zorg
• Complicaties van baarmoederverzakking
• Cystocele
• Enterocele
• Rectocele
• Preventie van baarmoederverzakking
• Praktische tips voor het leven met baarmoederverzakking
• Versterk de bekkenbodemspieren
• Pas je levensstijl aan om druk te verlichten
• Gebruik een pessarium indien nodig
• Pas je toiletgewoonten aan
• Draag ondersteunend ondergoed
• Regelmatige medische opvolging
• Ondersteuning van familie en vrienden
• Misvattingen rond baarmoederverzakking
• Baarmoederverzakking komt alleen voor bij oudere vrouwen
• Een bevalling is de enige oorzaak van baarmoederverzakking
• Overgewicht heeft geen invloed op het risico
• Baarmoederverzakking veroorzaakt altijd pijn
• Operatie is de enige oplossing
• Een baarmoederverzakking heeft geen effect op andere organen
• Preventie is niet mogelijk

Epidemiologie van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking is een relatief veel voorkomende aandoening bij vrouwen, vooral bij vrouwen die meerdere zwangerschappen hebben doorgemaakt of ouder zijn. Anno augustus 2024 wordt geschat dat ongeveer 50% van de vrouwen na de menopauze enige mate van baarmoederverzakking ervaart. De frequentie van deze aandoening neemt toe met de leeftijd en is vaak gerelateerd aan eerdere bevallingen en andere risicofactoren.

Oorzaken van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking ontstaat wanneer de bekkenspieren en ondersteunende structuren niet langer in staat zijn om de baarmoeder op zijn plaats te houden.

Aandoeningen en medische behandelingen

Enkele aandoeningen en medische behandelingen die bijdragen aan de verzwakking van de ondersteunende weefsels van de baarmoeder zijn:

• aandoeningen die leiden tot een verhoogde druk in de buik, zoals:
• bekkentumoren (zeldzaam)
• een chronische hoest door bijvoorbeeld roken (rokershoest), bronchitis (ontsteking van de luchtpijpvertakking) en astma (chronische ontsteking van de luchtwegen in de longen)
• een opeenhoping van vocht in de buik (ascites)
• overbelasting (door constipatie)
• een grote operatie in het bekkengebied die leidt tot een verlies van externe ondersteuning
• een vaginale bevalling: De aandoening komt vaker voor bij vrouwen die snel hun baby's afleverden, een verlengde persfase hadden tijdens de bevalling of als de baby groot was
• een zwangerschap, vooral bij vrouwen die meerdere zwangerschappen of meerdere geboorten hebben gehad (tweeling of drieling)
• minder weefselspanning na de menopauze en verlies van natuurlijk oestrogeen
• zwakte in de bekkenspieren door de veroudering

Omgevingsfactoren

Volgende omgevingsfactoren zijn eveneens geassocieerd met een baarmoederverzakking:

• een blanke huidskleur hebben
• een familiegeschiedenis van een verzakte baarmoeder
• genetische factoren
• vaak zwaar tillen
• overgewicht hebben met extra druk op de bekkenspieren / een hoge BMI
• overmatig persen op het toilet
• roken
• veroudering en dan vooral na de menopauze omdat de hoeveelheden circulerend oestrogeen dan dalen door hormonale schommelingen

Symptomen van baarmoederverzakking

Een vrouw met een verzakte baarmoeder heeft een gevoel dat er iets uit de vagina komt (soort knobbel of uitstulping). Verder ervaart ze ook een gevoel van volheid of druk in het bekkengebied (een gevoel van zitten op een kleine bal). Door de baarmoederverzakking heeft ze lage rugpijn, ongemak bij het lopen, een pijnlijke geslachtsgemeenschap en moeite met plassen of het maken van ontlastingsbewegingen. Frequente urineweginfecties komen ook vaker voor.

Stadia van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking kent verschillende stadia:

• Eerste stadium: De baarmoederhals valt in de vagina.
• Tweede stadium: De baarmoederhals daalt tot het niveau net binnen de opening van de vagina.
• Derde stadium: De baarmoederhals bevindt zich buiten de vagina.
• Vierde stadium: De gehele baarmoeder bevindt zich buiten de vagina. Deze aandoening staat ook bekend als ‘procidentia’. Dit is het gevolg van zwakte in alle ondersteunende spieren.

Diagnose en onderzoeken

De arts diagnosticeert een baarmoederverzakking met behulp van een medische geschiedenis en een lichamelijk onderzoek van het bekkengebied. Soms moet een vrouw hoesten om de druk in de buik te verhogen. Soms zet de arts nog bijkomende onderzoeken in, zoals een intraveneuze pyelografie (dit is een onderzoek dat de arts inzet om afwijkingen in de urinewegen op te sporen) (IVP) of een nierechografie.

Behandeling van baarmoederverzakking

De behandeling hangt af van hoe zwak de ondersteunende structuren rond de baarmoeder zijn geworden.

Zelfzorg

Voor veel vrouwen die slechts een milde verzakking en maar heel weinig symptomen hebben, adviseren artsen dat zelfzorgmethoden voldoende zijn. Bekkenbodemspieroefeningen versterken de bekkenspieren. De vrouw spant de bekkenspieren aan, net alsof ze een urinestroom wil doen stoppen. Deze oefening versterkt het bekkenmembraan en biedt een beetje ondersteuning. Een fysiotherapeut helpt een vrouw ook met deze oefeningen zodat ze op de juiste manier plaatsvinden. Zwaar tillen moeten vrouwen vermijden. Voorts vermijdt een vrouw overgewicht zodat er geen extra druk op de bekkenspieren komt te liggen. Tot slot stopt een vrouw met roken.

Professionele medische zorg

Chirurgie

Afhankelijk van de leeftijd en of een zwangerschap gewenst is, kan een operatie nodig zijn om de baarmoeder te herstellen. In ernstige gevallen verwijdert de arts de baarmoeder (hysterectomie). Tijdens de operatie corrigeert de chirurg ook de uitgerekte of zwakke structuren.

Medicatie

Oestrogeen herstelt de kracht en vitaliteit van het weefsel in de vagina. Dit hormoon is beschikbaar via een crème, speciale pil of ring. Oestrogeen is alleen inzetbaar bij bepaalde postmenopauzale vrouwen. Verder zet de arts mogelijk medicijnen of laxeermiddelen in om constipatie te voorkomen en te behandelen.

Pessarium

Sommige vrouwen zijn niet geschikt voor een operatie. Zij zijn gebaat met een pessarium (soort ring) dat tijdelijk of permanent ingebracht kan worden in het vaginakanaal. Dit ondersteunt namelijk de verzakte baarmoeder. Pessaria bestaan in verschillende soorten en maten. Het is belangrijk om de instructies voor verzorging, verwijdering en het inbrengen van het pessarium op te volgen en dit ook regelmatig door een arts te laten controleren. Als de verzakking ernstig is, is een pessarium niet effectief. Pessaria zijn mogelijk ook irriterend in de vagina en veroorzaken soms een stinkende vaginale afscheiding.

Complicaties van baarmoederverzakking

Een baarmoederverzakking kan leiden tot andere verzakkingen.

Cystocele

Een cystocele is een hernia (of uitstulping) van de bovenste voorwand van de vagina waarbij een deel van de blaas in de vagina uitsteekt. Dit kan leiden tot urinaire frequentie (vaak moeten plassen), dringend moeten plassen, urineretentie (de blaas niet volledig kunnen ledigen) en incontinentie (verlies van urine).

Enterocele

Bij een enterocele (dunnedarmverzakking) ontstaat een hernia van de bovenste vaginale achterwand waar een deel van de dunne darm uitsteekt in de vagina. Rechtstaan leidt tot een trekkend gevoel en rugpijn; de pijn vermindert door te gaan liggen.

Rectocele

Bij een rectocele ontstaat een hernia van de onderste vaginale achterwand waar het rectum uitmondt in de vagina. Dit maakt ontlastingsbewegingen moeilijk. De vrouw moet soms op de binnenkant van de vagina duwen om de darm leeg te maken.

Preventie van baarmoederverzakking

Een vrouw met overgewicht verliest best gewicht. Daarnaast moet een vrouw zorgen dat ze steeds een vezelrijke voeding consumeert. Bekkenbodemspieroefeningen versterken de bekkenspieren. Tot slot is zwaar tillen of het zwaar aanspannen van de spieren afgeraden.

Praktische tips voor het leven met baarmoederverzakking

Baarmoederverzakking is een aandoening waarbij de baarmoeder naar beneden zakt in de vagina, vaak als gevolg van verzwakte bekkenbodemspieren. Dit kan ongemak en fysieke problemen veroorzaken, maar er zijn verschillende manieren om met deze aandoening om te gaan en de kwaliteit van leven te verbeteren. Hieronder vind je praktische tips voor zowel de patiënt als de omgeving, die kunnen helpen bij het beheren van de symptomen van baarmoederverzakking.

Versterk de bekkenbodemspieren

Een van de belangrijkste manieren om de symptomen van baarmoederverzakking te verlichten, is door de bekkenbodemspieren te versterken. Oefeningen zoals Kegel-oefeningen kunnen helpen om de spieren rond de vagina en de baarmoeder te versterken, waardoor de baarmoeder beter op zijn plaats blijft. Het is belangrijk om deze oefeningen dagelijks te doen, waarbij je de spieren langzaam aan te spannen en daarna weer ontspant. Je kunt eventueel hulp vragen van een fysiotherapeut die gespecialiseerd is in bekkenbodemtherapie om ervoor te zorgen dat je de oefeningen op de juiste manier uitvoert.

Door je bekkenbodemspieren te versterken, kun je niet alleen de verzakkingssymptomen verminderen, maar ook de kans op verergering van de aandoening voorkomen. Deze oefeningen kunnen je ook helpen om de controle over je blaas te verbeteren, wat een veelvoorkomend probleem is bij baarmoederverzakking.

Pas je levensstijl aan om druk te verlichten

Een van de oorzaken van baarmoederverzakking is overmatige druk op de bekkenbodem, wat kan worden veroorzaakt door factoren zoals overgewicht, langdurig staan of zitten, of zware lichamelijke inspanning. Het is belangrijk om je levensstijl aan te passen om deze druk te verminderen. Probeer regelmatig korte pauzes te nemen als je lang moet staan of zitten, zodat je bekkenbodemspieren niet overbelast raken. Als je werk of dagelijkse bezigheden veel fysieke belasting met zich meebrengen, overleg dan met je arts of een fysiotherapeut over hoe je je houding kunt verbeteren en de belasting op je bekkenbodem kunt verminderen.

Het handhaven van een gezond gewicht kan ook helpen om de druk op je bekkenbodem te verminderen. Probeer een evenwichtig voedingspatroon te volgen en regelmatig matige lichaamsbeweging te doen, zoals wandelen of zwemmen. Vermijd zware tillen of oefeningen die veel druk op je buik of bekken uitoefenen, zoals zwaar tillen in de sportschool.

Gebruik een pessarium indien nodig

Als de baarmoederverzakking meer symptomen veroorzaakt en je geen medische ingrepen wilt ondergaan, kan een pessarium een nuttige optie zijn. Dit is een hulpmiddel dat in de vagina wordt geplaatst om de baarmoeder op zijn plaats te houden. Het gebruik van een pessarium kan tijdelijk verlichting bieden van de symptomen van baarmoederverzakking, zoals druk in de buik en urine-incontinentie.

Een pessarium moet regelmatig worden gecontroleerd en onderhouden door een arts, en het is belangrijk om te leren hoe je het op de juiste manier gebruikt. Als je ervoor kiest om een pessarium te gebruiken, moet je ervoor zorgen dat je voldoende informatie krijgt over de reiniging en het vervangen van het pessarium om complicaties te voorkomen.

Pas je toiletgewoonten aan

Bij baarmoederverzakking kunnen er problemen optreden met de blaas of de darmen, zoals urine-incontinentie of moeite met stoelgang. Het is belangrijk om je toiletgewoonten aan te passen om de druk op de bekkenbodem te minimaliseren. Probeer regelmatig naar het toilet te gaan, zonder te wachten tot je dringend moet, zodat je de druk op je blaas of darmen voorkomt. Vermijd langdurig zitten op het toilet, wat extra druk op je bekkenbodem kan uitoefenen.

Daarnaast kan het nuttig zijn om je stoelgang te reguleren door een vezelrijk voedingspatroon te volgen en voldoende water te drinken. Dit kan constipatie helpen voorkomen, wat een extra belasting vormt voor je bekkenbodem. Als je moeite hebt met het stoelgangproces, overleg dan met je arts of een diëtist over mogelijke aanpassingen in je voedingspatroon of het gebruik van een milde laxeermiddel.

Draag ondersteunend ondergoed

Het dragen van speciaal ondersteunend ondergoed kan helpen om de symptomen van baarmoederverzakking te verlichten, vooral bij langdurig staan of lopen. Ondersteunend ondergoed is ontworpen om de bekkenbodem extra steun te geven, waardoor je minder druk voelt op je baarmoeder en andere organen in het bekken. Dit kan ook helpen om het gevoel van verzakking te verminderen en je meer comfort te bieden gedurende de dag.

Let er wel op dat ondersteunend ondergoed geen vervanging is voor medische behandeling of therapieën, maar het kan een nuttige aanvulling zijn op andere maatregelen zoals bekkenbodemoefeningen of het gebruik van een pessarium. Het is belangrijk om te kiezen voor ademend, goed passend ondergoed om ongemak of irritatie te voorkomen.

Regelmatige medische opvolging

Het is essentieel om regelmatig medische opvolging te hebben als je baarmoederverzakking hebt. Je arts kan de progressie van de aandoening volgen en je informeren over mogelijke behandelingsopties. Als de baarmoederverzakking verergert, kan je arts je adviseren over behandelingen zoals een operatie (bijvoorbeeld een hysterectomie of een chirurgische correctie van de verzakking).

Daarnaast is het belangrijk om symptomen zoals urine-incontinentie of pijn te bespreken met je arts, zodat deze effectief behandeld kunnen worden. Zorg ervoor dat je een goed overzicht hebt van je symptomen en wanneer ze verergeren, zodat je arts de juiste maatregelen kan nemen. Het hebben van een open communicatie met je arts is van groot belang voor het beheren van de aandoening op de lange termijn.

Ondersteuning van familie en vrienden

Leven met baarmoederverzakking kan zowel fysiek als emotioneel uitdagend zijn. Het is belangrijk om steun te hebben van je naasten. Praat openlijk met je partner, familieleden of vrienden over de aandoening, zodat zij begrijpen wat je doormaakt. Ze kunnen je helpen bij praktische zaken, zoals het aanpassen van dagelijkse taken of het bieden van emotionele steun.

Daarnaast kan het nuttig zijn om deel te nemen aan een steungroep voor vrouwen met vergelijkbare ervaringen. Het delen van je ervaringen met anderen die hetzelfde doormaken, kan niet alleen nuttig zijn voor praktische tips, maar kan je ook helpen om je minder geïsoleerd te voelen in je situatie. Het krijgen van steun van anderen kan je zelfvertrouwen versterken en je helpen om met de uitdagingen van baarmoederverzakking om te gaan.

Misvattingen rond baarmoederverzakking

Baarmoederverzakking, ook wel uterusprolaps genoemd, ontstaat wanneer de baarmoeder door verzwakte bekkenbodemspieren en ligamenten in de vagina zakt. Dit kan verschillende oorzaken hebben en is een veelvoorkomende aandoening, vooral bij vrouwen die bevallen zijn. Er bestaan echter veel misvattingen over deze aandoening en de behandelmogelijkheden.

Baarmoederverzakking komt alleen voor bij oudere vrouwen

Hoewel de kans op baarmoederverzakking toeneemt met de leeftijd, kunnen ook jongere vrouwen ermee te maken krijgen. Factoren zoals een zware bevalling, overgewicht of chronische druk op de bekkenbodem kunnen het risico verhogen.

Een bevalling is de enige oorzaak van baarmoederverzakking

Hoewel zwangerschap en bevalling een belangrijke risicofactor zijn, zijn er andere oorzaken zoals erfelijke zwakte van het bindweefsel, chronische constipatie, zwaar tillen en langdurig hoesten. Ook een laag oestrogeenniveau na de menopauze kan bijdragen aan een verzwakking van de bekkenbodem.

Overgewicht heeft geen invloed op het risico

Overgewicht kan de druk op de bekkenbodemspieren verhogen, wat het risico op verzakking vergroot. Vrouwen met obesitas lopen een grotere kans op bekkenbodemproblemen door de extra belasting die het lichaamsgewicht met zich meebrengt.

Baarmoederverzakking veroorzaakt altijd pijn

Niet iedereen ervaart pijn bij een baarmoederverzakking. Sommige vrouwen hebben slechts een zwaar of drukkend gevoel in de onderbuik, terwijl anderen klachten hebben zoals rugpijn, problemen bij het plassen of het gevoel dat er iets uit de vagina zakt. De ernst van de symptomen varieert sterk per persoon.

Operatie is de enige oplossing

Hoewel een operatie een behandelmogelijkheid is bij ernstige verzakkingen, zijn er ook andere effectieve behandelmethoden. Bekkenbodemfysiotherapie kan helpen om de spieren te versterken, en een pessarium (een siliconen ring in de vagina) kan ondersteuning bieden. Daarnaast kunnen aanpassingen in de levensstijl, zoals gewichtsverlies en het vermijden van zwaar tillen, klachten verminderen.

Een baarmoederverzakking heeft geen effect op andere organen

Een verzakking kan niet alleen de baarmoeder beïnvloeden, maar ook omliggende organen zoals de darmen en nieren. Sommige vrouwen ontwikkelen problemen met de blaas of ontlasting, wat de noodzaak van een multidisciplinaire aanpak benadrukt.

Preventie is niet mogelijk

Hoewel niet alle gevallen van baarmoederverzakking te voorkomen zijn, kunnen bepaalde maatregelen het risico verlagen. Bekkenbodemspieroefeningen, het handhaven van een gezond gewicht en het voorkomen van chronische obstipatie kunnen bijdragen aan een sterkere bekkenbodem en de kans op een verzakking verkleinen.

Lees verder

• Cystocele: Verzakking van blaas in vagina (blaasverzakking)
• Baarmoeder: Soorten aandoeningen aan uterus bij vrouwen