Oogmigraine: Aanvallen van tijdelijke blindheid en hoofdpijn

Oogmigraine is een aandoening waarbij de patiënt meerdere korte aanvallen van tijdelijke blindheid in combinatie met hoofdpijn (migraine) ervaart. Tal van andere symptomen zijn hierbij mogelijk. Deze beangstigende oogziekte is meestal onschuldig en van korte duur, waarbij het gezichtsvermogen zich spontaan herstelt. Blijvende schade aan het oog is zeldzaam. Niettemin is een snelle diagnose belangrijk om mogelijk andere ernstige oogaandoeningen uit te sluiten.

• Synoniemen oogmigraine
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Aanvallen van tijdelijke blindheid en hoofdpijn (migraine)
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen oogmigraine

Oogmigraine is eveneens gekend onder deze synoniemen

• anterior gezichtsbaan migraine
• oculaire migraine
• oftalmische migraine
• pogheelkundige migraine
• retinale migraine

Epidemiologie

Oogmigraine, ook wel visuele migraine of visuele aura genoemd, is een aandoening die relatief vaak voorkomt, hoewel de prevalentie varieert afhankelijk van de populatie en de gebruikte diagnostische criteria. Het wordt gekarakteriseerd door tijdelijke visuele verstoringen, vaak voorafgaand aan een migrainehoofdpijn.

Algemene prevalentie

Oogmigraine komt voor bij een aanzienlijk aantal patiënten, met een geschatte prevalentie van ongeveer 10-15% in de algemene bevolking. Deze aandoening wordt vaker gezien bij mensen die lijden aan migraine met hoofdpijn, hoewel het ook kan voorkomen bij mensen zonder hoofdpijnklachten.

Leeftijd en geslacht

De aandoening komt het vaakst voor bij volwassenen tussen de 18 en 50 jaar, hoewel het ook in andere leeftijdsgroepen kan voorkomen. Vrouwen hebben een hogere prevalentie van oogmigraine dan mannen, wat mogelijk te maken heeft met hormonale factoren, zoals fluctuaties in oestrogeen.

Blootstelling aan risicofactoren

Er zijn aanwijzingen dat omgevingsfactoren zoals stress, vermoeidheid, en bepaalde voedingsmiddelen een rol spelen bij het uitlokken van oogmigraineaanvallen. Daarnaast kunnen hormonale veranderingen, zoals zwangerschap of de menstruatiecyclus, invloed hebben op het optreden van oogmigraine.

Mechanisme

Het mechanisme achter oogmigraine is nog niet volledig begrepen, maar het wordt verondersteld te maken te hebben met een verstoring in de normale werking van de hersenen en de bloedvaten.

Vasculaire theorie

Volgens de vasculaire theorie ontstaat oogmigraine door tijdelijke veranderingen in de bloedstroom naar de hersenen of het oog. Deze veranderingen kunnen leiden tot de visuele symptomen die kenmerkend zijn voor de aandoening, zoals flitsen van licht of visuele vertroebelingen.

Corticale spreiding van depressie (CSD)

Een andere theorie is de corticale spreiding van depressie (CSD), waarbij er een golf van depolarisatie van neuronen door de hersenschors beweegt, wat leidt tot verstoringen in de visuele verwerking. Deze elektrische activiteit wordt gevolgd door een periode van verminderde activiteit in de hersenen, wat verantwoordelijk is voor de visuele aura die optreedt tijdens een oogmigraine.

Hormonale invloed

Hormonale fluctuaties, met name de afname van oestrogeen, kunnen ook bijdragen aan het ontstaan van oogmigraine, wat verklaart waarom de aandoening vaker voorkomt bij vrouwen, vooral rond de menstruatiecyclus, zwangerschap of de menopauze.

Oorzaken

Bij oogmigraine vernauwen de bloedvaten van het oog plotseling waardoor de bloedtoevoer naar het oog verstoord is. Een aantal uitlokkende factoren zijn bekend voor oogmigraine, een vorm van migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn).

Risicofactoren

Aandoeningen en medische behandelingen

Enkele aandoeningen en medische behandelingen zijn geassocieerd met oculaire migraine:

• aderverkalking (atherosclerose)
• antifosfolipidesyndroom (een auto-immuunaandoening waarbij een verhoogd risico op bloedstolsels ontstaat)
• een hoge bloeddruk (hypertensie)
• een lage bloedsuikerspiegel (hypoglykemie)
• epilepsie
• giant cell arteritis (ontsteking van de bloedvaten in het hoofd en de nek)
• hormonale orale anticonceptiepil
• sikkelcelziekte
• systemische lupus erythematosus
• uitdroging (dehydratie)

Omgevingsfactoren

Ook enkele omgevingsfactoren resulteren sneller in oogmigraine:

• alcoholische dranken (vooral rode wijn)
• angst
• felle lampen
• grote hoogte
• harde geluiden
• inspanning
• krachtige geuren
• kunstmatige zoetstoffen
• overmatige hitte
• roken
• stress
• te veel cafeïne of een ontwenning van cafeïne
• voedingsmiddelen met mononatriumglutamaat (MSG) (fastfood, kruiden, specerijen, bouillon)
• voedingsmiddelen met nitraten (hotdogs, vleeswaren)
• voedingsmiddelen met tyramine (oudere kazen, harde worst, gerookte vis, sojaproducten, tuinbonen)
• voorover buigen
• wisselende weersomstandigheden

De bloedvaten herstellen zich echter en ontspannen zich, waardoor de doorbloeding weer vlot verloopt en het gezichtsvermogen terugkeert. Meestal heeft de patiënt geen andere oogafwijkingen.

Risicogroepen

Er zijn verschillende groepen die een verhoogd risico lopen op het ontwikkelen van oogmigraine. Dit kan te maken hebben met genetische aanleg, omgevingsfactoren, en persoonlijke gewoonten.

Patiënten met een geschiedenis van migraine

Patiënten die al regelmatig last hebben van migrainehoofdpijn, hebben een significant verhoogd risico om ook oogmigraine te ervaren. Oogmigraine komt vaak voor bij mensen met klassieke migraine, waarbij visuele aura een bekend verschijnsel is.

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd

Vrouwen in de vruchtbare leeftijd, met name diegene die hormonale fluctuaties ervaren door de menstruatiecyclus, zwangerschap of menopauze, hebben een verhoogd risico op oogmigraine. Hormonale invloeden spelen een grote rol bij het ontstaan van deze aandoening.

Mensen met een familiegeschiedenis van migraine

Genetische factoren spelen waarschijnlijk een rol bij het ontstaan van oogmigraine. Mensen die familieleden hebben met een geschiedenis van migraine of oogmigraine lopen meer kans om de aandoening zelf te ontwikkelen.

Symptomen: Aanvallen van tijdelijke blindheid en hoofdpijn (migraine)

Van oogmigraine is pas sprake wanneer één oog is getroffen, de patiënt minstens twee aanvallen heeft gehad, het tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen volledig omkeerbaar is en de resultaten bij een tussentijds oogonderzoek normaal zijn. Ook hoofdpijn zoals ochtendhoofdpijn is een symptoom dat vaak voorkomt bij oogmigraine, al is dit niet bij iedereen aanwezig.

Verlies van het gezichtsvermogen

Meestal is slechts één oog getroffen. Sommige patiënten met oogmigraine verliezen gedurende gemiddeld tien tot twintig minuten (tot maximaal één uur) het volledige gezichtsvermogen. Bij andere patiënten gaat slechts een deel van het gezichtsvermogen in een oog plots verloren. Nog een andere mogelijkheid is dat het beeld vervaagt of dimt tijdens de oogmigraine. Andere patiënten zien dan weer lichtflitsen (fotopsie), wat in medische termen gekend is als "scintillaties". Ook een mozaïekachtig patroon van witte vlekken (scotomen) die vergroten totdat de patiënt een totaal verlies heeft van het gezichtsvermogen is mogelijk. Deze tijdelijke blindheid is zeer beangstigend, maar bij oogmigraine keert het gezichtsvermogen geleidelijk terug. Het visusverlies is tot slot pijnloos.

Hoofdpijn

Een aantal patiënten presenteert zich tevens met hoofdpijn (migraine) die optreedt voor, tijdens of na de visusaanval, eventueel in combinatie met een aura. Meestal gebeurt dit binnen de zestig minuten van het optreden van de visuele symptomen. De hoofdpijn houdt meestal 4 tot maximaal 72u aan. De hoofdpijn is kloppend, eenzijdig, matig tot ernstig van pijn en bij dagelijkse activiteiten verergert de pijn. Af en toe voelt de patiënt zich misselijk en moet hij hierbij braken. Andere patiënten ervaren eveneens fotofobie (lichtschuwheid) en/of fonofobie (verhoogde gevoeligheid voor geluid).

Alarmsymptomen

Hoewel oogmigraine meestal niet ernstig is, kunnen bepaalde symptomen duiden op een ernstigere aandoening. Het is belangrijk om alert te zijn op veranderingen in de visuele symptomen en andere verontrustende signalen.

Langdurige of verergerende visuele verstoringen

Als de visuele verstoringen van een oogmigraine langer dan normaal aanhouden, of als ze in intensiteit toenemen, kan dit een teken zijn van een onderliggende aandoening, zoals een oogziekte of een neurologische aandoening. In dit geval moet onmiddellijk medische hulp worden gezocht.

Ongebruikelijke hoofdpijn of neurologische symptomen

Hoewel oogmigraine meestal geen hoofdpijn veroorzaakt of alleen een milde hoofdpijn heeft, kan een plotselinge, intense hoofdpijn in combinatie met neurologische symptomen (zoals verlamming, spraakstoornissen of zwakte) wijzen op een meer ernstige aandoening, zoals een beroerte of een andere neurologische aandoening.

Verlies van gezichtsvermogen

Volledig verlies van gezichtsvermogen, ook al is dit tijdelijk, moet altijd als een ernstig symptoom worden beschouwd. Dit kan wijzen op een ander medisch probleem, zoals een netvliesloslating of andere oogziekten.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek

Het is belangrijk dat de patiënt medisch advies inwint wanneer hij de symptomen ervaart. De patiënt vertelt de oogarts alle symptomen en ook zijn medische en familiale geschiedenis is waardevolle informatie voor het stellen van de diagnose. De oogarts voert vervolgens een oftalmoscopie uit bij een standaard oogonderzoek. Hij bekijkt met andere woorden de achterkant van het oog (de retina = het netvlies). Het netvlies heeft een normale verschijning tussen de aanvallen door. Dankzij de beschreven symptomen van de patiënt en de resultaten van het oogonderzoek, is de oogarts in staat om de diagnose te stellen.

Diagnostisch onderzoek

Voor het bevestigen van de diagnose zijn geen diagnostische onderzoeken voorhanden. Wel voert de arts soms verdere beeldvormende onderzoeken zoals een echografie, CT-scan of MRI-scan van de hersenen uit om andere oorzaken van tijdelijke blindheid of een beroerte uit te sluiten. Een beroerte is een ziekte waarbij onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen optreedt, met als gevolg mentale en lichamelijke symptomen.

Differentiële diagnose

Amaurosis fugax, een oogzenuwontsteking, centrale sereuze retinopathie, een glasvochtloslating en een netvliesloslating zijn aandoeningen die, hoewel vaak met een ander symptomenpatroon, eveneens tijdelijk visusverlies kunnen veroorzaken en dus in de differentiële diagnose moeten worden opgenomen.

Behandeling

Bij oogmigraine zelf is geen specifieke behandeling nodig. De aandoening is meestal onschadelijk en verdwijnt spontaan. Desondanks kunnen enkele algemene maatregelen de symptomen van een oogmigraine verlichten:

Hoofdpijnmedicatie

Bij patiënten met hoofdpijn kan de arts de patiënt voorschrijven om pijnstillers in te nemen zoals paracetamol, een NSAID of triptanen.

Preventie en advies

Het is raadzaam om de uitlokkende factoren te vermijden. Dit kan het aantal aanvallen verminderen of het optreden ervan voorkomen. Hierbij zijn de volgende maatregelen aan te raden:

• identificeren van triggers zoals bepaalde voedingsmiddelen, stress of veranderingen in het weer
• beperk de inname van cafeïne en alcohol
• zorg voor een gezonde levensstijl en eetgewoonten
• mijd roken en roken in het bijzonder
• onderneem ontspanningstechnieken om stress te verminderen
• houd een migraine-dagboek bij om patronen en triggers te herkennen

Prognose

De prognose van oogmigraine is meestal goed, vooral als het gaat om de visuele symptomen. In de meeste gevallen verdwijnen de symptomen na enige tijd zonder blijvende schade.

Goedaardige aard van de aandoening

Oogmigraine wordt meestal beschouwd als een goedaardige aandoening, waarbij de visuele verstoringen tijdelijk zijn en geen blijvende schade aan het gezichtsvermogen veroorzaken. De hoofdpijn, indien aanwezig, is meestal mild en gaat vaak gepaard met andere migraineklachten.

Herhaling van aanvallen

Oogmigraine kan terugkeren bij sommige patiënten, vooral als de onderliggende risicofactoren niet worden beheerst. Hoewel de aanvallen zelf meestal geen blijvende schade veroorzaken, kunnen frequente episodes de levenskwaliteit beïnvloeden.

Risico op andere neurologische aandoeningen

Hoewel oogmigraine in de meeste gevallen geen ernstige gevolgen heeft, kan het optreden van andere neurologische symptomen tijdens een aanval wijzen op een verhoogd risico op neurologische aandoeningen zoals beroerte. In dergelijke gevallen is een grondige evaluatie noodzakelijk.

Complicaties

Bij oogmigraine zijn de meeste complicaties gerelateerd aan de hoofdpijn die met de aandoening gepaard gaat. Bij complicaties kunnen onder andere de volgende symptomen optreden:

Chronische migraine

De patiënt kan zich ontwikkelen tot een chronische vorm van migraine, met frequente aanvallen van pijn en visusproblemen.

Vastgestelde oogaandoeningen

In zeldzame gevallen kunnen oogmigraine en andere oogaandoeningen elkaar overlappen, wat mogelijk leidt tot blijvende visusstoornissen.

Preventie

Hoewel oogmigraine niet altijd kan worden voorkomen, kunnen bepaalde maatregelen helpen om het risico op aanvallen te verminderen en de frequentie van episodes te verlagen.

Beheer van triggers

Het vermijden van bekende triggers, zoals stress, slaapgebrek, bepaalde voedingsmiddelen en hormonale veranderingen, kan helpen om het risico op oogmigraineaanvallen te verminderen. Het identificeren en vermijden van persoonlijke triggers is essentieel voor veel patiënten.

Medicamenteuze preventie

In sommige gevallen kunnen medicijnen, zoals bètablokkers, antidepressiva, of anticonvulsiva, worden voorgeschreven om het aantal migraineaanvallen te verminderen. Deze geneesmiddelen worden vaak voorgeschreven aan patiënten die frequent last hebben van oogmigraine.

Gezonde levensstijl en stressmanagement

Een gezonde levensstijl met een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging en effectieve stressmanagementtechnieken kan helpen bij het voorkomen van oogmigraine. Het verbeteren van de slaapkwaliteit en het handhaven van een regelmatige dagelijkse routine kan ook bijdragen aan het verminderen van aanvallen.

Lees verder

• Oogproblemen & hoofdpijn: Oorzaken, symptomen en behandeling
• Plots blind aan één oog of beide ogen door aandoeningen
• Tijdelijk verlies van gezichtsvermogen (plots visusverlies)
• Migraine: Aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn
• Migraine: Uitlokkende voedingsmiddelen en dranken