Alcoholische hepatitis: symptomen, oorzaken en behandeling

Alcoholische hepatitis is een ontsteking van de lever door overmatig alcoholgebruik (alcoholhepatitis). Alcoholische hepatitis komt vooral voor bij mensen die gedurende vele jaren duchtig de fles aanspreken. De relatie tussen drinken en alcoholische hepatitis is echter complex. Niet alle zware drinkers ontwikkelen alcoholische hepatitis, en de ziekte kan zich voordoen bij mensen die slechts matig drinken. Een van de meest voorkomende symptomen van alcoholische hepatitis is geelzucht. Als er alcoholische hepatitis bij je is vastgesteld, bestaat de gebruikelijke behandeling uit stoppen met alcohol, opheffen van deficiënties (tekorten) en algemene maatregelen. Mensen die alcohol blijven drinken hebben een groot risico op ernstige leverbeschadiging en overlijden.

• Wat is alcoholische hepatitis?
• Epidemiologie
• Symptomen van alcoholische hepatitis
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Geslacht
• Obesitas/overgewicht
• Genetische factoren
• Binge drinken
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van alcoholhepatitis
• Complicaties
• Portale hypertensie
• Abnormaal vergrote aderen (varices)
• Ascites
• Geelzucht
• Verwardheid
• Levercirrose
• Nierfalen
• Preventie

Wat is alcoholische hepatitis?

Frank, een vijftiger met een druk sociaal leven, genoot al jaren van zijn vaste vrijdagavondtraditie: een borrel met vrienden na het werk. Wat begon als een ontspanningsmomentje met één of twee drankjes, groeide geleidelijk uit tot dagelijks een glas of meer. Hij had zichzelf nooit als “zware drinker” beschouwd, en klachten leek hij niet te hebben – tot hij op een ochtend wakker werd met een scherpe, aanhoudende pijn in zijn rechterbovenbuik. Na weken van vermoeidheid en verlies van eetlust, besloot hij naar de dokter te gaan. De diagnose die volgde, schudde hem wakker: alcoholische hepatitis, een ontsteking van de lever veroorzaakt door jarenlang alcoholgebruik.

Alcoholische hepatitis is een ernstige leveraandoening die optreedt bij mensen die langdurig en vaak zwaar drinken. Het is een van de vele aandoeningen die deel uitmaken van het spectrum van alcoholgerelateerde leverschade, van eenvoudige leververvetting tot levercirrose. De lever, een van de weinige organen die zichzelf tot op zekere hoogte kan herstellen, raakt bij langdurig alcoholgebruik geleidelijk beschadigd. Bij alcoholische hepatitis is de lever zodanig ontstoken dat het zijn normale functies begint te verliezen. Symptomen kunnen variëren van milde ongemakken zoals buikpijn en vermoeidheid tot ernstige klachten zoals geelzucht, zwellingen en gewichtsverlies.

Alcoholische hepatitis komt vooral voor bij mensen die jarenlang gemiddeld meer dan twee à drie standaardglazen alcohol per dag drinken, en de kans erop neemt toe naarmate de alcoholconsumptie intensiever en langduriger is. Toch kan het ook bij mensen met een matiger alcoholgebruik ontstaan, afhankelijk van persoonlijke factoren zoals genetica, geslacht en de algehele gezondheidstoestand.

Epidemiologie

Alcoholische hepatitis is een ernstige leveraandoening die wereldwijd miljoenen mensen treft en een diepgaand gezondheidsprobleem vormt. Het ontstaat door langdurige en vaak intensieve alcoholconsumptie, die leidt tot ontsteking en beschadiging van het leverweefsel. De epidemiologie van alcoholische hepatitis laat zien dat zowel de prevalentie als de ernst sterk afhankelijk zijn van factoren zoals geslacht, leeftijd, genetische aanleg, en zelfs culturele verschillen in alcoholgebruik.

Wereldwijde incidentie en prevalentie: cijfers die tot nadenken stemmen
Alcoholische hepatitis komt wereldwijd voor, maar het risico verschilt per regio en bevolkingsgroep. Geschat wordt dat 20-40% van de zware drinkers uiteindelijk een vorm van alcoholische leverschade ontwikkelt, en ongeveer 10-35% van deze groep ontwikkelt alcoholische hepatitis. De incidentie en ernst variëren echter sterk per land, afhankelijk van consumptiepatronen, toegang tot gezondheidszorg en culturele factoren.

In Nederland en België wordt alcoholische hepatitis geschat op ongeveer 10 tot 15 gevallen per 100.000 inwoners per jaar. Deze cijfers kunnen fluctueren afhankelijk van trends in alcoholconsumptie. In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, waar traditionele drinkpatronen en sociaaleconomische omstandigheden verschillen van die in Nederland, liggen de cijfers naar schatting vergelijkbaar of iets hoger, al is het exacte aantal niet altijd even goed geregistreerd. In Zuid-Europa en Latijns-Amerikaanse landen waar sociale drinkculturen meer ingebed zijn, is het risico vaak groter, terwijl Aziatische landen, met een over het algemeen lagere alcoholconsumptie, lagere cijfers laten zien.

Geslacht: mannen versus vrouwen
Alcoholische hepatitis komt vaker voor bij mannen, maar vrouwen lopen een groter risico op ernstige leverschade bij vergelijkbare hoeveelheden alcohol. Dit verschil komt doordat vrouwen minder van het enzym hebben dat alcohol afbreekt (alcoholdehydrogenase), waardoor ze gevoeliger zijn voor de toxische effecten van alcohol. Ook speelt de lichaamssamenstelling een rol: vrouwen hebben een relatief hoger vetpercentage en een lager watergehalte, waardoor alcohol zich sneller in hun lichaam verspreidt en de lever zwaarder wordt belast.

Weetje: Vrouwen lopen tot twee keer zoveel risico als mannen om alcoholische hepatitis te ontwikkelen bij hetzelfde drinkgedrag. Uit studies blijkt dat vrouwen die dagelijks drie standaardglazen drinken dezelfde kans op leverschade hebben als mannen die het dubbele consumeren.

Leeftijd: het effect van levenslange blootstelling
Alcoholische hepatitis kan voorkomen bij mensen van elke leeftijd, maar de meeste gevallen worden gediagnosticeerd bij volwassenen tussen de 40 en 60 jaar. Dit is meestal het gevolg van jarenlange blootstelling aan alcohol, waarbij zich geleidelijk steeds meer schade ophoopt. Jongere mensen ontwikkelen zelden ernstige vormen van alcoholische hepatitis, tenzij zij zeer intensief drinken. Kinderen en tieners zijn vrijwel nooit getroffen door alcoholische hepatitis, tenzij er sprake is van uitzonderlijke omstandigheden zoals vroege en zware alcoholverslaving.

Voorbeeld: Een 50-jarige man die al sinds zijn jeugd regelmatig alcohol drinkt, kan een verhoogd risico op alcoholische hepatitis hebben, vooral als hij gedurende zijn leven gemiddeld meer dan 2 tot 3 eenheden alcohol per dag consumeerde.

Genetische aanleg: wie loopt een groter risico?
Genetische factoren spelen een belangrijke rol in de vatbaarheid voor alcoholische hepatitis. Bepaalde genetische variaties in de enzymen die betrokken zijn bij de afbraak van alcohol, zoals ALDH2 en ADH1B, beïnvloeden hoe snel het lichaam alcohol verwerkt en kunnen de kans op leverschade verhogen. Mensen met genetische varianten die een snellere afbraak van alcohol mogelijk maken, hebben minder kans op ernstige leverschade dan mensen bij wie deze enzymen minder efficiënt werken. Ook etniciteit speelt hier een rol: sommige Aziatische bevolkingsgroepen missen specifieke enzymen die alcohol afbreken, waardoor ze een verhoogd risico lopen op toxiciteit bij relatief lage alcoholconsumptie.

Interessant detail: Studies suggereren dat ongeveer 40-50% van de Aziatische bevolking een variatie in het ALDH2-enzym heeft, waardoor zij de alcohol minder goed verwerken en sneller last krijgen van toxische effecten, wat de incidentie van leveraandoeningen bij alcoholgebruik beïnvloedt.

Klimaat en sociale factoren: de invloed van cultuur en omgeving
Hoewel klimaat zelf geen directe factor lijkt te zijn, spelen culturele en sociale drinkpatronen een belangrijke rol in de epidemiologie van alcoholische hepatitis. In koudere klimaten, zoals in Noord- en Oost-Europa, is de alcoholconsumptie doorgaans hoger, wat leidt tot een verhoogd risico op alcoholgerelateerde leverschade. Landen waar alcohol een geïntegreerd deel van de sociale cultuur vormt, zoals in Oost-Europa en Rusland, hebben hogere cijfers voor alcoholische hepatitis.

In Nederland en België is de consumptie doorgaans gematigd, maar de afgelopen decennia is de alcoholconsumptie onder vrouwen toegenomen, wat kan bijdragen aan een stijging van alcoholische hepatitis bij vrouwen in deze landen.

Voorbeeld: In landen als Rusland, waar de gemiddelde alcoholconsumptie aanzienlijk hoger ligt dan in West-Europa, zijn leveraandoeningen door alcohol zelfs een van de belangrijkste doodsoorzaken. Deze cijfers illustreren hoe culturele factoren de gezondheid van de lever beïnvloeden.

Wereldwijde trends en preventie-inzichten
Met een stijgende wereldwijde alcoholconsumptie nemen de gevallen van alcoholische hepatitis toe, vooral in opkomende economieën. In landen als India en China, waar het traditionele drinkpatroon snel verandert door verstedelijking en economische groei, stijgt het aantal gevallen van alcoholische leverschade aanzienlijk. In de Verenigde Staten en Europa zijn campagnes voor bewustwording en preventie van alcoholmisbruik in opkomst, wat helpt om de incidentie van alcoholische hepatitis te beperken.

Symptomen van alcoholische hepatitis

Ziekteverschijnselen
Een van de meest voorkomende symptomen van alcoholische hepatitis is geelzucht, waardoor geelvorming van de huid en ogen ontstaat. Andere symptomen die kunnen optreden zijn onder meer:

• Verlies van eetlust;
• Gewichtsverlies;
• Misselijkheid;
• Braken;
• Buikpijn;
• Koorts;
• Vermoeidheid en gevoel van zwakte.

Milde en ernstige alcoholische hepatitis
Alcoholische hepatitis kan mild of ernstig zijn. Een milde vorm van alcoholische hepatitis kan worden teruggedraaid door te stoppen met alcohol. Ernstige alcoholische hepatitis kan zonder plotseling optreden. Het kan leiden tot ernstige complicaties zoals leverfalen en zelfs de dood. De symptomen van ernstige alcoholische hepatitis kunnen onder meer bestaan uit:

• Ascites (een abnormale ophoping van vocht in de buikholte);
• Verwarring en gedragsveranderingen veroorzaakt door vergiftiging als gevolg van opeenstapeling van gifstoffen in het lichaam die normaal gesproken worden afgebroken en verwijderd door de lever;
• Lever- en nierfalen.

Klachten en symptomen verschillen van persoon tot persoon. Ze veranderen ook afhankelijk van de ernst van de ziekte en na recente perioden van fors drinken.

Oorzaken

Alcoholische hepatitis ontstaat door alcoholgebruik wat de lever beschadigt. Het is bekend dat het lichaam ten behoeve van het afbreken van alcohol zeer giftige chemicaliën produceert. Deze chemicaliën leiden tot ontstekingsprocessen die levercellen vernietigen. Gezond leverweefsel maakt plaats voor littekens, waardoor de leverfunctie wordt verstoord. Dit onomkeerbare proces van verlittekening (levercirrose), is het laatste stadium van alcoholische leverziekte. Andere factoren die kunnen bijdragen aan alcoholische hepatitis zijn andere soorten hepatitis. Als je hepatitis C hebt en daarnaast – zelfs al is het matig – drinkt, dan heb je meer kans om levercirrose te ontwikkelen dan wanneer je niet drinkt. Voorts is ondervoeding een factor die eraan kan bijdragen. Veel mensen die zwaar drinken zijn ondervoed, omdat ze slecht eten of omdat alcohol en bijproducten ervan voorkomen dat het lichaam voldoende voedingsstoffen opneemt. Gebrek aan voedingsstoffen draagt ​​bij tot schade aan de levercellen.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor alcoholische hepatitis is de hoeveelheid alcohol die je drinkt. De hoeveelheid alcohol die je in de risicozone brengt om alcoholische hepatitis te ontwikkelen, is niet bekend. Maar de meeste mensen met deze leverziekte gebruikten meer dan 100 gram alcohol, wat gelijk staat aan zeven glazen alcohol, gedurende ten minste twintig jaar.

Andere risicofactoren zijn onder meer:

Geslacht

Vrouwen lijken een hoger risico te hebben op het ontwikkelen van alcoholische hepatitis, mogelijk door verschillen in de manier waarop alcohol in het lichaam van vrouwen wordt verwerkt en afgebroken.

Obesitas/overgewicht

Zware drinkers die overgewicht hebben, hebben meer kan om alcoholische hepatitis ontwikkelen te ontwikkelen en vervolgens cirrose te krijgen.

Genetische factoren

Onderzoek suggereert dat er een genetische component kan zijn bij alcoholgeïnduceerde leverziekten, hoewel de genetische en de omgevingsfactoren moeilijk van elkaar te scheiden zijn.

Binge drinken

Binge drinken wil zeggen het drinken van vijf glazen alcohol of meer tijdens één enkele gelegenheid. Dit verhoogt het risico op alcoholische hepatitis.

Onderzoek en diagnose

Sommige mensen hebben geen symptomen van alcoholische hepatitis, totdat de ziekte zich in een vergevorderd stadium bevindt. Een arts begint met een uitgebreide anamnese (vraaggesprek over je klachten), waarbij ook je medische voorgeschiedenis in ogenschouw wordt genomen, en lichamelijk onderzoek. Tijdens dit onderzoek zal de arts je ook allerlei vragen stellen over je alcoholgebruik in heden en verleden. Daarnaast zal bloedonderzoek en leverwaardenonderzoek gedaan worden. Daarnaast kan beeldvormend onderzoek ingezet worden ten behoeve van de diagnose, zoals een CT- of MRI-scan van de lever. Zo nodig kan een leverbiopsie worden uitgevoerd. Hierbij wordt een stukje weefsel uit de lever verwijderd met behulp van een naald of tijdens een operatie. Het monster wordt dan onder een microscoop onderzocht om het soort leverziekte te bepalen.

Behandeling van alcoholhepatitis

Nadat de diagnose 'alcoholische hepatitis' bij je is vastgesteld, bestaat de gebruikelijke behandeling uit stoppen met alcohol, opheffen van deficiënties (tekorten) en algemene maatregelen:

• Stoppen met alcohol: dit is het meest kritische onderdeel van de behandeling. Er kan herstel optreden als de alcoholische hepatitis mild is. Je arts kan medicijnen en psychologische behandeling aanbevelen om te stoppen met alcohol.
• Veranderingen in dieet: dit bestaat uit het eten van voeding met weinig natrium en het nemen van diuretica (plaspillen) en vitaminesupplementen.
• Antibiotica: als je alcoholische hepatitis hebt, loop je meer kans op bacteriële infecties. De arts zal op zoek gaan naar infecties en deze behandelen.
• Steroïden: je arts kan corticosteroïdmedicijnen aanraden om de leverzwelling te verminderen.

Als deze behandelingen niet werken omdat de ziekte te vergevorderd is, heb je mogelijk een levertransplantatie nodig.

Complicaties

Complicaties van alcoholische hepatitis zijn:

Portale hypertensie

Portale hypertensie is een te hoge bloeddruk in de leverpoortader. Littekenweefsel kan de bloedstroom door de lever vertragen, waardoor er meer druk ontstaat in de leverpoortader.

Abnormaal vergrote aderen (varices)

Bloed dat niet vrij kan stromen via de leverpoortader, kan terugstromen naar andere bloedvaten in de maag en slokdarm. Deze bloedvaten hebben dunnere wanden en kunnen gemakkelijker bloeden als ze teveel bloed bevatten. Een zware bloeding in het bovenste deel van de maag of slokdarm is levensbedreigend en vereist onmiddellijke medische zorg.

Ascites

Ascites (buikwaterzucht of waterbuik) is een abnormale ophoping van (eiwitbevattend) vocht in de buikholte. Dit is te herkennen aan een dikke buik met een uitpuilende navel.

Geelzucht

Een beschadigde lever kan het residu van oude rode bloedcellen (bilirubine) uit het bloed niet meer verwijderen. Er vindt stapeling van bilirubine plaats en in je huid en oogwit, waardoor er een gele kleur ontstaat.

Verwardheid

Verwardheid, slaperigheid en onduidelijke spraak en andere mentale en neurologische stoornissen veroorzaakt door leverziekten, duidt op hepatische encefalopathie. Een beschadigde lever kan niet meer goed gifstoffen uit je lichaam verwijderen. Het opbouwen van toxines kan je hersenen beschadigen. Ernstige hepatische encefalopathie kan tot coma leiden.

Levercirrose

Er is sprake van levercirrose als het leverweefsel zo erg is beschadigd dat het niet meer kan herstellen. Dit leidt vaak tot leverfalen.

Nierfalen

Een beschadigde lever kan de bloedstroom naar de nieren beïnvloeden, waardoor deze organen beschadigd raken en nierfalen ontstaat.

Preventie

De beste manier om alcoholhepatitis te voorkomen is matig alcohol drinken of helemaal geen alcohol drinken. Niet alle zware drinkers zullen alcoholhepatitis ontwikkelen, en het is onbekend waarom sommige overmatige drinkers de ziekte wel ontwikkelen terwijl anderen dat niet doen. Het is ook belangrijk om op te merken dat de ziekte kan optreden bij matige drinkers, hoewel de kans bij hen aanzienlijk kleiner is.

Lees verder

• Toxische hepatitis: symptomen, oorzaak en behandeling
• Hepatitis of leverontsteking: symptomen en behandeling
• Leveraandoening door alcohol: pijn in de rechter bovenbuik
• Leverfunctieonderzoek: verstoorde leverfunctie symptomen
• Leverontsteking: symptomen en behandeling hepatitis A,B,C,D