Sulfonamiden: Antibiotica voor infecties en darmziekten
Sulfonamiden (sulfamedicijnen) zijn een groep door de mens gemaakte (synthetische) geneesmiddelen die de chemische sulfonamidengroep bevatten. Sulfonamide antimicrobiële middelen zijn bacteriostatisch (remmen de reproductie van de bacteriën maar doden ze niet noodzakelijk). Ze werken door de synthese (aanmaak) van foliumzuur in bacteriën te verstoren, wat essentieel is voor nucleïnezuurvorming en uiteindelijk DNA en RNA. Mensen krijgen foliumzuur uit hun voeding, maar bacteriën moeten dit synthetiseren. Sulfonamiden kunnen worden gecombineerd met trimethoprim en/of pyrimethamine om ze bactericide te maken (bacteriën doden), omdat deze middelen werken op een ander enzym in de foliumzuursyntheseroute. Bijwerkingen aan onder andere de huid en het bloed komen af en toe voor.
Indicatie van sulfonamiden
Infecties
Sulfamethoxazol gebruikt de arts voornamelijk in combinatie met trimethoprim (als Cotrimoxazol). Het gebruik ervan is nu grotendeels beperkt tot de behandeling en preventie van een
Pneumocystis jiroveci (voorheen
P. carinii)-infectie (longinfectie veroorzaakt door een schimmel) en
listeriose in ontwikkelde landen. Het soort
antibioticum wordt nog wel steeds op grote schaal gebruikt in ontwikkelingslanden. Een sulfonamide met pyrimethamine is bijvoorbeeld nuttig bij de behandeling en onderdrukking van
malaria veroorzaakt door chloroquine-resistente stammen van
Plasmodium falciparum. Een sulfonamide is voorts een bruikbaar alternatief voor een
tetracycline of een erytromycine bij de behandeling van
trachoom (ernstige oogbindvliesontsteking) en inclusie-
conjunctivitis. De arts zet het medicijn ook in voor de behandeling van
toxoplasmose en
nocardiose en als een tweedelijnsmiddel bij acute exacerbaties van chronische
bronchitis (
ontsteking van de luchtpijpvertakkingen) en bij urineweginfecties. Trimethoprim alleen zet de arts vaak in voor de behandeling van urineweginfecties en acute of
chronische bronchitis (aanhoudende ontsteking van de luchtpijpvertakkingen), omdat de bijwerkingen van Cotrimoxazol meestal het gevolg zijn van de sulfonamidecomponent.
Inflammatoire darmziekten
Sulfapyridine in combinatie met 5-aminosalicylzuur (d.w.z. sulfasalazine) zet de arts af en toe nog in voor de behandeling van een
inflammatoire darmaandoening zoals de
ziekte van Crohn en
colitis ulcerosa.
Andere acties
Andere voorbeelden van aandoeningen die de arts mogelijk behandelt met sulfonamiden omvatten:
Bijwerkingen door gebruik van soort antibiotica
Sulfonamiden veroorzaken een verscheidenheid aan bijwerkingen.
Bloed
Bloedstoornissen die mogelijk het gevolg zijn van de inname van sulfonamiden zijn:
Huid
Overgevoeligheidsreacties en allergieën aan de huid komen mogelijk tot stand door het gebruik van de soort antibiotica:
Maag- en darmproblemen
Diarree (
antibiotica geassocieerde diarree),
misselijkheid,
maagklachten en
braken zijn enkele intestinale effecten.

Hoofdpijn is één van de mogelijke bijwerkingen van sulfonamiden /
Bron: Geralt, PixabayAndere bijwerkingen
Andere mogelijke bijwerkingen van sulfonamiden zijn:
Het medicijn veroorzaakt mogelijk hemolyse (versnelde bloedafbraak) bij patiënten met glucose-6-fosfaat dehydrogenasedeficiëntie en mag daarom niet bij dergelijke patiënten worden gebruikt. Cotrimoxazol moet indien mogelijk ook bij ouderen worden vermeden, omdat er sterfgevallen zijn geconstateerd, waarschijnlijk als gevolg van de sulfonamidecomponent.