Gebroken en ontwrichte kaak: Oorzaken en symptomen

Bij een gebroken kaak (mandibulaire fractuur) is er sprake van een breuk in het kaakbot. Een ontwrichte kaak (kaakdislocatie) betekent dat het onderste deel van de kaak uit zijn normale positie is verschoven bij één of beide kaakgewrichten (de gewrichten waar het kaakbot aan de schedel vastzit). Gewoonlijk worden deze aandoeningen veroorzaakt door een ernstige valpartij of een sportletsel. Zowel een gebroken als een ontwrichte kaak vereisen onmiddellijke medische aandacht. Noodsymptomen kunnen ademhalingsproblemen of hevige bloedingen zijn. Na het verlenen van eerste hulp is ziekenhuisbehandeling noodzakelijk.

• Oorzaken en risicofactoren van gebroken of ontwrichte kaak
• Symptomen
• Gebroken kaak
• Ontwrichte kaak
• Eerste hulp bij kaakontwrichting of kaakfractuur
• Diagnose en onderzoeken in het ziekenhuis
• Behandeling bij gebroken kaak
• Milde fractuur
• Matige tot ernstige fractuur
• Behandeling bij ontwrichte kaak
• Prognose
• Langdurige effecten en opvolging
• Herstel en revalidatie
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken en risicofactoren van gebroken of ontwrichte kaak

De meest voorkomende oorzaak van een gebroken of ontwrichte kaak is een verwonding aan het gezicht. Dit kan te wijten zijn aan:

• een aanval
• een industrieel ongeval
• een motorvoertuigongeluk
• een recreatief of sportletsel
• een tandheelkundige of medische procedure
• reizen en valpartijen

Mannen hebben ongeveer drie keer zoveel kans als vrouwen om een gebroken kaak op te lopen. De meeste patiënten met een kaakfractuur zijn tussen de 20 en 29 jaar oud.

Symptomen

Gebroken kaak

Symptomen van een gebroken kaak kunnen zijn:

• blauwe plekken in het gezicht
• de kaak beweegt naar de zijkant bij het openen
• duizeligheid
• bloeding uit de mond
• onregelmatig of abnormaal uiterlijk van de wang of kaak
• een slechte beet (malocclusie)
• stijve kaak
• een voelbare bobbel op het kaakbeen of kaakgewricht
• zwelling van het gezicht
• gevoelloosheid van het gezicht (vooral van de onderlip)
• hoofdpijn
• kaakpijn die verergert bij het bijten of kauwen
• kauwproblemen
• klikkende geluiden in de kaak
• losse of beschadigde tanden
• moeite met het wijd openen van de mond
• oorsuizen
• pijn in het gezicht of in de kaak, die zich voor het oor of aan de aangetaste zijde bevindt; de pijn verergert bij beweging
• problemen met het sluiten van de mond
• vermoeidheid van de kaak

Ontwrichte kaak

Symptomen van een ontwrichte kaak kunnen zijn:

• de kaak zit op slot of steekt naar voren
• een slechte tandpositie
• onvermogen om de mond te sluiten
• klikkende geluiden in de kaak (gewrichtsgeluiden)
• kwijlen door het onvermogen om de mond te sluiten
• pijn in het gezicht of de kaak, vooral voor het oor of aan de getroffen zijde, die bij beweging verergert
• problemen met praten

Eerste hulp bij kaakontwrichting of kaakfractuur

Een patiënt met een gebroken of ontwrichte kaak heeft onmiddellijk medische hulp nodig. Mogelijke ademhalingsproblemen of bloedingen vereisen snelle interventie. Het is belangrijk om onmiddellijk medische hulp in te schakelen. De patiënt (of hulpverlener) moet de kaak voorzichtig op zijn plaats houden met de handen tijdens het transport naar de eerste hulp. Een hulpverlener kan ook een verband onder de kaak en over de bovenkant van het hoofd wikkelen. Het verband moet gemakkelijk te verwijderen zijn voor het geval de patiënt moet overgeven. Als de patiënt in het ziekenhuis ademhalingsproblemen, hevige bloedingen of ernstige zwelling van het gezicht vertoont, kan de arts een buisje in de luchtwegen tracheostomie plaatsen om de ademhaling te vergemakkelijken.

Diagnose en onderzoeken in het ziekenhuis

Een arts voert een lichamelijk onderzoek uit, dat bestaat uit een inspectie van het gezicht op misvormingen, blauwe plekken of zwellingen. Het TMJ-gewricht (temporomandibulair gewricht) wordt gecontroleerd op zenuw- of vaatproblemen. Het kaakbot wordt door de huid betast en de beweging van de onderkaak wordt beoordeeld. De arts inspecteert ook de mond, waarbij de patiënt op de tanden moet bijten om de tandpositie te controleren. Verder onderzoekt de arts de stabiliteit van het kaakbeen. De arts kan bijvoorbeeld een tongspatel tussen de tanden plaatsen om te zien of de patiënt deze op zijn plaats kan houden. Röntgenfoto's en soms een CT-scan kunnen nuttig zijn om een ontwrichting of fractuur van de kaak te bevestigen.

Behandeling bij gebroken kaak

De behandeling van een gebroken kaak hangt af van de ernst van de fractuur. Een doorverwijzing naar een specialist of chirurg kan noodzakelijk zijn, evenals fysiotherapie om de normale beweging, functie en spierkracht van de kaak te herstellen. Dit helpt de patiënt weer normaal te eten, drinken en de mond te openen.

Milde fractuur

Bij een milde fractuur kan de breuk mogelijk spontaan genezen. In dit geval zijn pijnstillers vaak voldoende, en moet de patiënt mogelijk een tijdje zacht of vloeibaar voedsel eten.

Matige tot ernstige fractuur

Bij matige tot ernstige fracturen is vaak een operatie nodig. De chirurg stabiliseert de kaak met een plaatje en schroeven, dat meestal zes tot acht weken op zijn plaats blijft. Kleine elastiekjes worden gebruikt om de tanden bij elkaar te houden. Na enkele weken verwijdert de arts enkele elastiekjes om beweging mogelijk te maken en stijfheid van de gewrichten te verminderen. Er moet altijd een botte schaar beschikbaar zijn om de elastieken door te snijden in geval van nood. Mogelijk is een spalk nodig om de tanden op elkaar te houden. Als de kaak gespalkt is, kan de patiënt alleen vloeistoffen drinken of zeer zacht voedsel eten.

Behandeling bij ontwrichte kaak

Als de kaak ontwricht is, kan de arts deze meestal terug in de juiste positie brengen met behulp van de duimen. Verdovende medicijnen (anesthetica) en spierverslappers kunnen worden toegediend om de kaakspieren te ontspannen. De kaak wordt daarna mogelijk gestabiliseerd met een verband om te voorkomen dat de mond wijd opengaat. In sommige gevallen kan een operatie nodig zijn, vooral bij herhaalde kaakdislocaties. Na een kaakontwrichting mag de mond minimaal zes weken niet wijd opengaan. De patiënt moet de kaak ondersteunen bij het geeuwen of niezen.

Prognose

Een gebroken of ontwrichte kaak geneest meestal goed na de behandeling. Herhaalde kaakontwrichtingen kunnen echter optreden.

Langdurige effecten en opvolging

Na de acute fase van behandeling en herstel kunnen langdurige effecten optreden, zoals chronische pijn of beperkingen in de kaakbeweging. Regelmatige opvolging bij een specialist kan noodzakelijk zijn om deze effecten te monitoren en eventuele problemen tijdig aan te pakken. Dit kan ook het aanpassen van de behandelstrategie omvatten, indien nodig, om een optimaal resultaat te waarborgen.

Herstel en revalidatie

Na een behandeling voor een gebroken of ontwrichte kaak kan het herstel variëren afhankelijk van de ernst van de verwonding en de behandeling. Revalidatie speelt een belangrijke rol in het herstelproces. Dit kan onder andere fysiotherapie omvatten om de kaakfunctie te verbeteren en de spieren te versterken. Het volgen van een goed dieet en het naleven van de adviezen van de arts zijn ook cruciaal om een volledig herstel te bevorderen.

Complicaties

Complicaties van een gebroken of ontwrichte kaak kunnen omvatten:

• bloed of voedsel in de longen
• bloedingen
• luchtwegblokkering
• zwelling van de kaak
• gevoelloosheid van een deel van de kaak of het gezicht
• infectie van de kaak of het gezicht
• kaakgewrichtspijn en andere problemen
• tijdelijke moeilijkheden met eten
• tijdelijke moeilijkheden met praten
• problemen met de tandpositie

Preventie

Tijdens werk-, sport- en recreatieve activiteiten is het cruciaal om de juiste veiligheidsuitrusting te dragen, zoals een helm bij sporten of mondbeschermers bij contactactiviteiten. Dit kan helpen om verwondingen aan het gezicht of de kaak te voorkomen of de schade te minimaliseren.

Lees verder

• Klikkende geluiden in kaak: Oorzaken van knallend gevoel
• Kaakpijn: Oorzaken en symptomen van pijnlijke kaak of kaken
• Stijve kaak: Oorzaken van kaakstijfheid (strakke kaken)
• Gezwollen kaak/wang: Oorzaken van zwelling kaken of wangen
• Dislocatie (ontwrichting): Behandeling van gewricht uit kom