Gebroken en ontwrichte kaak: Oorzaken en symptomen

Bij een gebroken kaak (mandibulaire fractuur) is er een breuk in het kaakbot. Een ontwrichte kaak (kaakdislocatie) betekent dat het onderste deel van de kaak uit zijn normale positie is verplaatst ter hoogte van één of beide kaakgewrichten (gewrichten waar het kaakbot aansluit op de schedel). Meestal is een hevige val of een sportletsel de oorzaak van een gebroken of ontwrichte kaak. Een gebroken of ontwrichte kaak vereist onmiddellijke medische aandacht. Noodsymptomen omvatten ademhalingsproblemen of hevige bloedingen. Na het toedienen van eerste hulp volgt een behandeling in het ziekenhuis.

• Oorzaken en risicofactoren van gebroken of ontwrichte kaak
• Symptomen
• Gebroken kaak
• Ontwrichte kaak
• Eerste hulp bij kaakontwrichting of kaakfractuur
• Diagnose en onderzoeken in het ziekenhuis
• Behandeling bij gebroken kaak
• Milde fractuur
• Matige tot ernstige fractuur
• Behandeling bij ontwrichte kaak
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Oorzaken en risicofactoren van gebroken of ontwrichte kaak

De meest voorkomende oorzaak van een gebroken of ontwrichte kaak is een verwonding aan het gezicht. Dit is te wijten aan:

• een aanval
• een industrieel ongeval
• een motorvoertuigongeluk
• een recreatief of sportletsel
• een tandheelkundige of medische procedure
• reizen en valpartijen

Mannen zijn ongeveer drie keer zo vaak als vrouwen getroffen door een gebroken kaak. De meeste patiënten met een kaakfractuur zijn tussen de 20 en 29 jaar oud.

Symptomen

Gebroken kaak

Symptomen van een gebroken kaak omvatten:

• blauwe plekken in het gezicht
• de kaak beweegt naar de zijkant bij het openen
• duizeligheid
• een bloeding uit de mond
• een onregelmatig of abnormaal uiterlijk van de wang of kaak
• een slechte beet (malocclusie)
• een stijve kaak
• een voelbare bobbel op het kaakbeen of kaakgewricht
• een zwelling van het gezicht
• gevoelloosheid van het gezicht (en dan vooral van de onderlip)
• hoofdpijn
• kaakpijn die verergert bij het bijten of kauwen
• kauwproblemen
• klikkende geluiden in de kaak
• losse tanden of beschadigde tanden
• moeite met het wijd openen van de mond
• oorsuizen
• pijn in het gezicht of in de kaak, die zich voor het oor of aan de aangetaste zijde bevindt; de pijn verergert bij beweging
• probleem met het sluiten van de mond
• vermoeidheid van de kaak

Ontwrichte kaak

Symptomen van een ontwrichte kaak zijn:

• een kaak die op slot zit of een kaak die naar voren steekt
• een slechte tandpositie
• het onvermogen om de mond te sluiten
• klikkende geluiden in de kaak (gewrichtsgeluiden)
• kwijlen door het onvermogen om de mond te sluiten
• pijn in het gezicht of in de kaak, die zich voor het oor of aan de getroffen zijde bevindt, die bij beweging verergert
• problemen met praten

Eerste hulp bij kaakontwrichting of kaakfractuur

Een patiënt met een gebroken of ontwrichte kaak heeft onmiddellijk medische hulp nodig. Ze hebben namelijk mogelijk ademhalingsproblemen of bloedingen. Het is dan ook belangrijk om meteen medische hulp in te schakelen. De patiënt (of hulpverlener) houdt de kaak voorzichtig op zijn plaats met de handen op weg naar de eerste hulp. De hulpverlener kan ook een verband wikkelen onder de kaak en over de bovenkant van het hoofd. Het verband moet gemakkelijk te verwijderen zijn voor het geval de patiënt moet overgeven. Als de patiënt in het ziekenhuis ademhalingsproblemen, hevige bloedingen of een ernstige zwelling van het gezicht heeft, plaatst de arts een buisje in de luchtwegen (tracheostomie) zodat de patiënt beter kan helpen.

Diagnose en onderzoeken in het ziekenhuis

Een arts voert een lichamelijk onderzoek uit. Het lichamelijk onderzoek bestaat uit een algemene inspectie van het gezicht op aanwezige misvormingen, blauwe plekken of een zwelling. De arts inspecteert eveneens het TMJ-gewricht (temporomandibulair gewricht) en kijkt of er zenuw- of vaatproblemen aanwezig zijn. De arts betast eveneens het kaakbot door de huid. De arts controleert bovendien de beweging van de onderkaak. Ook onderzoekt de arts de mond. De patiënt moet bijten op de tanden zodat de arts de tandpositie kan controleren. Verder onderzoekt de arts het kaakbeen op stabiliteit. De arts plaatst bijvoorbeeld een tongspatel tussen de tanden en beoordeelt dan of de patiënt dit op zijn plaats kan houden. Röntgenfoto’s en soms ook een CT-scan zijn verder ook nuttig om een ontwrichting of fractuur in de kaak op te sporen.

Behandeling bij gebroken kaak

Er zijn diverse behandelingen voor een kaakontwrichting of kaakfractuur die afhangen van de ernst van het probleem. Een doorverwijzing naar een specialist of chirurg is mogelijk noodzakelijk. Daarnaast is een verwijzing naar een fysiotherapeut nodig om de normale beweging, de functie en de spierkracht van de kaak weer te herstellen. Op die manier leert de patiënt weer normaal eten, drinken, de mond openen enzovoort.

Milde fractuur

De behandeling van een gebroken kaak hangt af van de ernst van de botbreuk. Bij een lichte fractuur herstelt de breuk mogelijk spontaan. De patiënt heeft dan alleen pijnstillers nodig. De patiënt moet waarschijnlijk een tijdje zacht voedsel eten of vloeibare voeding eten.

Matige tot ernstige fractuur

Een operatie is vaak nodig bij matige tot ernstige fracturen. De chirurg verbindt de kaak dan met de tanden van de tegenoverliggende kaak met een plaatje en schroeven om de kaak stabiel te houden terwijl deze geneest. Het materiaal blijft dan meestal gedurende zes tot acht weken op deze plaats zitten. Kleine elastiekjes worden gebruikt om de tanden bij elkaar te houden. Na een paar weken verwijdert de arts enkele elastiekjes om beweging mogelijk te maken en de stijfheid van de gewrichten te verminderen. Er moet voorts steeds een botte schaar beschikbaar zijn om de elastieken door te snijden in geval van braken of stikken. Mogelijk is een spalk nodig om de tanden op elkaar te houden. Als de kaak gespalkt is, kan de patiënt alleen vloeistoffen drinken of heel zacht voedsel eten.

Behandeling bij ontwrichte kaak

Als de kaak ontwricht is, kan de arts deze terug in de juiste positie plaatsen met behulp van de duimen. De arts moet mogelijk wel verdovende medicijnen (anesthetica) en spierverslappers toedienen om de kaakspieren te doen ontspannen. Daarna moet de kaak mogelijk worden gestabiliseerd. Meestal moet de arts de kaak een verband aanbrengen om te voorkomen dat de mond wijd opengaat. In sommige gevallen is hiervoor een operatie nodig, vooral als herhaalde kaakdislocaties (kaakontwrichtingen) optreden. Na een kaakontwrichting mag de mond minstens zes weken niet wijd opengaan. Daarom moet de patiënt de kaak met één hand of beide handen ondersteunen wanneer hij moet geeuwen of niezen.

Prognose

Een gebroken of ontwrichte kaak geneest meestal goed na de behandeling. soms ontstaat evenwel opnieuw een kaakontwrichting.

Complicaties

Complicaties van een gebroken of ontwrichte kaak zijn:

• bloed of voedsel in de longen ademen
• bloedingen
• een luchtwegblokkering
• een zwelling van de kaak
• gevoelloosheid van een deel van de kaak of het gezicht
• infectie van de kaak of het gezicht
• kaakgewrichtspijn en andere problemen
• moeilijkheden met het eten (tijdelijk)
• moeilijkheden om te praten (tijdelijk)
• problemen met de tandpositie

Preventie

Tijdens werk-, sport- en recreatieve activiteiten, is het belangrijk om veiligheidsuitrusting te dragen, zoals een helm bij het voetballen of mondbeschermingen te gebruiken. Hierdoor is het mogelijk om sommige verwondingen aan het gezicht of de kaak te voorkomen of de schade te minimaliseren.

Lees verder

• Klikkende geluiden in kaak: Oorzaken van knallend gevoel
• Kaakpijn: Oorzaken en symptomen van pijnlijke kaak of kaken
• Stijve kaak: Oorzaken van kaakstijfheid (strakke kaken)
• Gezwollen kaak/wang: Oorzaken van zwelling kaken of wangen
• Dislocatie (ontwrichting): Behandeling van gewricht uit kom