Glutenataxie: Schade aan hersenen door eten van gluten

Glutenataxie (neurocoeliakie) is een zeldzame neurologische aandoening waarbij patiënten heel hevig reageren op het eten van gluten. Het lichaam valt namelijk per ongeluk de hersenen aan, waardoor sprake is van glutenataxie. De auto-immuunaandoening presenteert zich met onder andere problemen met het gezichtsvermogen en de loopgang. Voor de progressieve ziekte is een behandeling vereist want anders ontstaat progressieve hersenschade. De patiënt moet zich levenslang aan een strikt glutenvrij dieet houden om glutenataxie te remmen en te voorkomen dat de aandoening terugkeert.

• Oorzaken: Overgevoeligheid voor gluten
• Symptomen door schade aan hersenen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via strikt glutenvrij dieet
• Prognose van glutenataxie

Oorzaken: Overgevoeligheid voor gluten

Gluten is een eiwit dat voorkomt in tarwe, rogge en gerst. Sommige patiënten ervaren een overgevoeligheid voor gluten; zij lijden aan coeliakie. Hierdoor ervaren ze na het eten van gluten spijsverteringsproblemen en ontstaat tevens schade aan de dunne darm. Glutenataxie is net zoals coeliakie een auto-immuunaandoening waarbij de antilichamen die vrijkomen bij de vertering van gluten, per ongeluk het cerebellum (kleine hersenen) aanvallen. Dit deel van de hersenen bevindt zich in de achterkant van het hoofd boven de nek. Het cerebellum is verantwoordelijk voor de beweging en heeft een directe invloed op activiteiten zoals de balans, de coördinatie, het evenwichtsvermogen, de houding, het lopen, het spraakvermogen en het wandelen. De precieze oorzaak van glutenataxie is anno oktober 2020 onbekend.

Symptomen door schade aan hersenen

Glutenataxie is een progressieve neurologische aandoening waarbij de symptomen geleidelijk optreden en steeds verergeren. Bij glutenataxie is sprake van een overgevoeligheid aan gluten, maar spijsverteringsproblemen komen hierbij niet altijd tot uiting, hoewel ze wel mogelijk zijn. Enkele mogelijke milde tot ernstige symptomen zijn onder meer:

• buikpijn
• concentratieproblemen
• constipatie
• coördinatieproblemen
• diarree
• duizeligheid
• een ontwikkelingsachterstand
• een opgeblazen gevoel
• een sombere stemming (stemmingswisselingen)
• een verlies van balans
• een verlies van precieze bewegingsvaardigheden (fijne motoriek), zoals een hemd knopen of schrijven
• een wankele en onzekere gang met hierdoor sneller snellere valpartijen en struikelen
• epilepsie
• geheugenproblemen
• gewichtsverlies
• hoofdpijn
• lactose-intolerantie (symptomen bij het consumeren van melk en zuivelproducten)
• misselijkheid en braken
• onhandigheid
• problemen met algemene bewegingen, zoals lopen of armcontrole
• problemen met de controle over de blaas
• problemen met het gezichtsvermogen zoals dubbelzien (diplopie)
• problemen met het inschatten van afstanden
• reflux
• slikproblemen (sneller verslikken)
• spierzwakte
• spraakproblemen
• symptomen van zenuwschade in de handen (misgrijpen), voeten en ledematen
• tintelingen in de ledematen
• trillen
• vermoeidheid
• winderigheid

Diagnose en onderzoeken

De symptomen van glutenataxie zijn vergelijkbaar met symptomen van andere ataxie-aandoeningen, waardoor het voor de arts een uitdaging vormt om een nauwkeurige diagnose te stellen. Anno oktober 2020 is de ziekte nog relatief nieuw, waardoor artsen deze aandoening nog niet goed kennen. Via een bloedonderzoek is het mogelijk om coeliakie op te sporen. Wanneer het testresultaat positief is, reageert het lichaam overgevoelig op gluten. De patiënt moet vanaf dan alle gluten schrappen uit de voeding. Indien de symptomen verbeteren, is de kans groot dat de patiënt lijdt aan glutenataxie. Verder zet de arts een MRI-scan in. Bij circa 60% van de patiënten met glutenataxie zijn er aanwijzingen voor cerebellaire atrofie (ineenkrimpen van het cerebellum). Bij sommige patiënten onthult een MRI-scan bovendien heldere witte vlekken op de hersenen die duiden op hersenbeschadiging.

Behandeling via strikt glutenvrij dieet

Een strikte verwijdering van alle gluten uit de voeding zijn nodig, zodat de symptomen verdwijnen. Ook kleine hoeveelheden gluten zijn verboden daar de progressie van de ziekte anders wordt voorgezet. Het is echter wel belangrijk om enkel onder leiding van een arts dit dieet te volgen, en bij mogelijke tekenen van glutenataxie niet zelf te gaan experimenteren met glutenvrij eten. De patiënt bezoekt namelijk met de aanwezige klachten best een arts die de diagnose stelt en zo nodig een behandeling inzet.

Prognose van glutenataxie

Volgt de patiënt een strikt glutenvrij dieet, dan duurt het vaak enige tijd alvorens de klachten van glutenataxie verbeteren. Glutenataxie is een langzaam progressieve ziekte. Ervaart de patiënt voor het eerst de klachten van de ziekte, dan is het vaak el mogelijk om de progressie om te keren door gluten uit de voeding te verwijderen. Blijft de patiënt echter gluten eten, dan verergeren de symptomen en ontstaat permanente hersenschade.

Lees verder

• Coeliakie: Maag- en darmproblemen door eten van gluten