Cyanidevergiftiging: Symptomen bij blootstelling aan cyanide

Cyanide is een snelwerkende stof die traditioneel bekend staat als een gif. Cyanidevergiftiging duidt op vergiftigingsverschijnselen die optreden als gevolg van een acute of chronische blootstelling aan een aantal vormen van cyanide. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het inademen van rook bij een woningbrand of zelfs het eten van overmatig veel kersenpitten. Enkele bekende symptomen zijn hoofdpijn, duizeligheid, epileptische aanvallen en een hartstilstand. Deze ernstige symptomen leiden mogelijk tot de dood. Indien patiënten toch overleven, zijn vaak blijvende neurologische problemen aanwezig. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikten de nazi's cyanide als genocide-agent in gaskamers.

• Epidemiologie van cyanidevergiftiging
• Mechanisme
• Oorzaken en routes van blootstelling aan cyanide
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen
• Acute blootstelling
• Chronische blootstelling
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Ontsmetten
• Tegengif toedienen
• Essentiële ondersteunende zorgen bieden
• Prognose van cyanidevergiftiging
• Complicaties
• Preventieve maatregelen tegen cyanidevergiftiging
• Praktische tips voor het omgaan met cyanidevergiftiging
• Herken de symptomen van cyanidevergiftiging
• Bel onmiddellijk medische hulp in noodgevallen
• Verplaats het slachtoffer naar een veilige plek
• Toediening van zuurstof
• Wees voorzichtig met het gebruik van antidota
• Bied geen eten of drinken aan
• Blijf kalm en verzamel informatie voor medische professionals
• Preventie van cyanidevergiftiging
• Langetermijnzorg na behandeling

Epidemiologie van cyanidevergiftiging

Cyanidevergiftiging is een zeldzame maar potentieel dodelijke aandoening die optreedt wanneer cyanide, een hooggiftige stof, in het lichaam terechtkomt. De epidemiologie van cyanidevergiftiging varieert afhankelijk van de bron van cyanideblootstelling en de regio. Cyanide wordt voornamelijk geassocieerd met industriële ongevallen, rookinhalatie bij branden, en in sommige gevallen met ongevallen in de medische of chemische sector.

Incidentie en prevalentie
Cyanidevergiftiging komt relatief zelden voor, vooral in vergelijking met andere vergiftigingen. De incidentie wordt vaak gemeten in termen van ziekenhuisopnames en sterfte door vergiftiging. Gegevens over de prevalentie zijn moeilijk te verzamelen vanwege de variëteit aan blootstellingsbronnen en de snelle medische interventies die vaak plaatsvinden bij blootstelling aan cyanide.

Risico door branden en industriële ongevallen
De meeste gevallen van cyanidevergiftiging komen voor als gevolg van inademing van rook bij branden, aangezien cyanide vrijkomt uit de verbranding van bepaalde materialen, zoals plastic en synthetische stoffen. In industriële omgevingen kan cyanidevergiftiging optreden bij ongevallen in fabrieken die cyanidehoudende stoffen gebruiken, zoals in de goudmijnbouw of bij de productie van chemische producten.

Geneesmiddelen en medische toepassingen
Hoewel minder frequent, kan cyanidevergiftiging ook optreden door medische toepassingen, zoals het gebruik van cyanideverbindingen in chemotherapie of in sommige medische behandelingen. Het risico op cyanidevergiftiging is groter bij patiënten die geconcentreerde vormen van cyanide of cyanidehoudende geneesmiddelen krijgen.

Geografische verschillen
De incidentie van cyanidevergiftiging kan ook variëren op basis van geografische locatie, afhankelijk van industriële activiteiten, de aanwezigheid van chemische fabrieken of het gebruik van bepaalde landbouwchemicaliën. In gebieden waar de blootstelling aan branden of industriële chemicaliën groter is, is het risico op cyanidevergiftiging ook hoger.

Mechanisme

Cyanidevergiftiging treedt op wanneer cyanide ionen zich binden aan het enzym cytochroom c-oxidase, wat leidt tot een verstoring van de cellulaire ademhaling en de aerobe energieproductie in de mitochondriën. Dit heeft ernstige gevolgen voor het functioneren van de cellen, vooral die in weefsels met een hoog zuurstofverbruik, zoals de hersenen en het hart.

Bindende werking van cyanide op cytochroom c-oxidase
Het mechanisme van cyanidevergiftiging is gebaseerd op de inhibitie van cytochroom c-oxidase, een essentieel enzym in de mitochondriën dat betrokken is bij de elektronentransportketen. Cyanide verhindert het transport van elektronen in de keten, wat resulteert in een verstoring van de celademhaling en de onmogelijkheid voor cellen om energie te produceren via aerobe processen.

Hypoxie door verminderde zuurstofverwerking
Door de blokkering van de elektronentransportketen kunnen cellen geen zuurstof meer gebruiken, wat leidt tot hypoxie, oftewel zuurstoftekort in de weefsels. Hoewel zuurstof aanwezig blijft in het bloed, kunnen de cellen deze niet gebruiken, waardoor er schade ontstaat aan vitale organen zoals de hersenen, het hart en de nieren.

Cellulaire gevolgen van cyanidevergiftiging
De gevolgen van cyanidevergiftiging zijn het meest ernstig in weefsels met een hoog energieverbruik, zoals de hersenen en het hart. Het energietekort leidt tot celdood, orgaanfalen en uiteindelijk kan het tot de dood leiden als de blootstelling niet snel wordt behandeld.

Oorzaken en routes van blootstelling aan cyanide

De term cyanide verwijst naar elke chemische stof die een koolstof-stikstofverbinding bevat. Veel stoffen bevatten cyanide, maar niet allemaal zijn dit dodelijke gifstoffen. Natriumcyanide (NaCN), kaliumcyanide (KCN, cyaankali), waterstofcyanide (HCN, blauwzuur) en cyaanchloride (CNCl) zijn dodelijk, maar duizenden verbindingen (genaamd nitrillen) bevatten de cyanidegroep maar zijn niet zo giftig. Giftige cyanide-ionen interfereren met de cellulaire ademhaling waardoor de lichaamsweefsels geen zuurstof meer kunnen gebruiken.

Vergiftiging met cyanide komt relatief vaak voor. Dit is te vinden in:

• appelzaden, kersenpitten, abrikozenpitten of perzikpitten
• besmet drinkwater, besmette voedsel, besmette grond of besmette lucht
• brandend kool
• brandend plastic
• cassave, limabonen, yucca, bamboescheuten, sorghum of amandelen
• de productie van papier, textiel, fotochemische producten, kunststoffen, rubber, …
• de mijnbouw
• het medicijn nitroprusside: Dit medicijn zet de arts in om een hypertensieve crisis te behandelen. Natriumnitroprusside bevat vijf cyanidegroepen per molecule. Giftige cyanidewaarden zijn aanwezig bij patiënten die langdurige infusies met natriumnitroprusside krijgen.
• insecticiden
• producten op basis van acetonitril (wordt gebruikt om kunstnagels te verwijderen)
• rodenticide of andere cyanidebevattende pesticiden
• rook van een woningbrand
• sigaretten
• werkplaatsen voor metaalpolijsten

Cyanide in fruit en groenten heeft de vorm van cyanogene glycosiden (cyanoglycosiden). Suikers hechten zich aan deze verbindingen via het glycosyleringsproces, waarbij vrij waterstofcyanide wordt gevormd. Veel industriële processen omvatten verbindingen die cyanide bevatten of kunnen reageren met water of lucht om het te produceren.

Risicofactoren

De risicofactoren voor cyanidevergiftiging zijn divers en kunnen verband houden met de blootstelling aan cyanide via industriële processen, medische behandelingen of milieuomstandigheden. De risicofactoren kunnen verder worden ingedeeld in omgevingsfactoren, persoonlijke gezondheid en blootstellingsomstandigheden.

Blootstelling aan branden
Mensen die in de nabijheid van branden komen, vooral branden die synthetische materialen bevatten zoals plastic en polyurethaan, lopen een verhoogd risico op cyanidevergiftiging. Brandwonden door structurele branden in gebouwen of industriële faciliteiten kunnen de blootstelling aan cyanide verhogen.

Industriële blootstelling aan cyanideverbindingen
Werknemers in de chemische industrie, goudmijnbouw of andere sectoren die cyanideverbindingen gebruiken, lopen een verhoogd risico op cyanidevergiftiging. Het werken met cyanidehoudende chemicaliën kan leiden tot ongevallen of langdurige blootstelling.

Medische risicofactoren
Patiënten die medicijnen gebruiken die cyanide-achtige verbindingen bevatten, of die een behandeling ondergaan waarbij cyanidehoudende middelen worden toegediend, hebben een verhoogd risico. Dit geldt bijvoorbeeld voor bepaalde chemotherapieën en geneesmiddelen die in de behandeling van kanker worden gebruikt.

Risicogroepen

Bepaalde groepen mensen lopen meer risico op cyanidevergiftiging, vooral wanneer ze worden blootgesteld aan situaties of stoffen die cyanide kunnen bevatten. Risicogroepen omvatten niet alleen werknemers in risicosectoren, maar ook patiënten die cyanide- of cyanoverbindingen ontvangen in medische behandelingen.

Werknemers in risicovolle industrieën
Personen die werken in industrieën zoals de chemische productie, goudmijnbouw en andere fabrieken die cyanide of cyanideverbindingen gebruiken, behoren tot de risicogroepen. Deze mensen kunnen cyanidevergiftiging oplopen door inademing of huidcontact met cyanidehoudende stoffen.

Patiënten die worden behandeld met cyanide-bevattende geneesmiddelen
Patiënten die chemotherapie ondergaan of andere behandelingen waarbij cyanidebevattende medicijnen worden gebruikt, kunnen ook cyanidevergiftiging ontwikkelen, hoewel dit relatief zeldzaam is door de strikte controlemaatregelen.

Individuen die worden blootgesteld aan branden
Mensen die betrokken zijn bij branden, vooral in slecht geventileerde ruimtes waar plastic of andere synthetische materialen verbranden, lopen een verhoogd risico op cyanidevergiftiging door rookinhalatie.

Symptomen

Een intraveneuze (via een ader) toediening van cyanide en het inademen van deze giftige stof produceert een sneller begin van de symptomen dan wanneer patiënten cyanide innemen via de mond of wanneer cyanide door de huid in het lichaam terechtkomt.

Acute blootstelling

De patiënt ervaart al na één minuut na inademing en binnen enkele minuten na inname van cyanide symptomen. Als een patiënt waterstofcyanide heeft ingeademd, detecteert de patiënt een bittere, amandelgeur. Als een patiënt cyanide inademt, leidt dit tot epileptische aanvallen, een gestopte ademhaling, een hartstilstand en een coma, waarbij de dood binnen enkele seconden volgt. Bij lagere doses zijn de meest voorkomende symptomen algemene zwakte, duizeligheid, hoofdpijn, duizeligheid, verwardheid, vermoeidheid, concentratieproblemen, verwijde oogpupillen (mydriasis), ademhalingsproblemen en bewustzijnsverlies. In de eerste stadia van bewusteloosheid is de ademhaling vaak voldoende of zelfs snel, hoewel de tekenen progressief zijn en de patiënt uiteindelijk in een diepe coma terechtkomt. Soms gaat dit gepaard met longoedeem (vocht in de longen door linkerhartfalen) en uiteindelijk ook een hartstilstand. Wanneer een verhoogde veneuze hemoglobine zuurstofverzadiging aanwezig is, krijgt een patiënt een kersrode tot donkere huidskleur. Wanneer een patiënt aan 1,5 mg / kg lichaamsgewicht of meer cyanide wordt blootgesteld, is dit een fatale dosis.

Chronische blootstelling

De blootstelling aan lagere niveaus van cyanide gedurende een lange periode (zoals na gebruik van onjuist verwerkte cassavewortels als primaire voedselbron in tropisch Afrika) resulteert in verhoogde bloedcyanidewaarden. Dit leidt tot zwakte en diverse andere symptomen, waaronder hoofdpijn, een abnormale smaak, braken, pijn op de borst, angst, permanente verlamming, een te traag werkende schildklier, een miskraam, milde leverschade en nierschade.

Alarmsymptomen

Cyanidevergiftiging kan snel ernstig worden, en de symptomen kunnen zich snel ontwikkelen, van milde klachten tot levensbedreigende aandoeningen. Het herkennen van alarmsymptomen is van cruciaal belang voor de snelle behandeling van vergiftiging en het voorkomen van blijvende schade of de dood.

Initiële symptomen
In de vroege stadia van cyanidevergiftiging kunnen symptomen zoals hoofdpijn, duizeligheid, verwarring, misselijkheid en ademhalingsproblemen optreden. Deze symptomen kunnen snel verergeren als de cyanidevergiftiging niet wordt behandeld.

Ernstige symptomen
Naarmate de vergiftiging vordert, kunnen patiënten cyanose (blauwverkleuring van de huid), verhoogde ademhalingsfrequentie, pijn op de borst, hartstilstand, stuiptrekkingen en coma ervaren. Deze symptomen duiden op een ernstig tekort aan zuurstof en vereisen onmiddellijke medische interventie.

Schok en overlijden
In extreme gevallen kan cyanidevergiftiging leiden tot orgaanfalen, ademhalingsstilstand, hartstilstand en uiteindelijk de dood. Het is van essentieel belang om cyanidevergiftiging snel te behandelen om de kans op overlijden te verminderen.

Diagnose en onderzoeken

Diagnostisch onderzoek
De diagnose van een vergiftiging met cyanide is vaak moeilijk. Een arts vermoedt dit type vergiftiging als een patiënt na een woningbrand een verlaagd bewustzijnsniveau, een lage bloeddruk of een hoge bloedlactaat heeft. Cyanide is te meten via een bloedonderzoek, maar dit kost tijd. Cyanidewaarden van 0,5-1 mg / l zijn mild, 1-2 mg / l zijn matig, 2-3 mg / l zijn ernstig en wanneer de cyanidewaarden meer dan 3 mg / l zijn, leidt dit tot de dood. Bij patiënten volgt mogelijk ook nog een urineonderzoek, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) en een elektrocardiografie (hartfilmpje).

Differentiële diagnose
De belangrijkste differentiaaldiagnose is een koolmonoxidevergiftiging. De symptomen van patiënten met alleen koolmonoxidevergiftiging verbeteren echter wanneer ze uit het met rook gevulde gebied worden verwijderd en 100% zuurstof toegediend krijgen. Epileptische aanvallen komen veel voor bij cyanidevergiftiging maar zijn zeldzaam bij koolmonoxidevergiftiging. Bij een vergiftiging met koolmonoxide zijn de pupillen bovendien niet aangetast maar cyanidevergiftiging veroorzaakt pupilverwijding. Een andere differentiële diagnose is een overmatige inname van tricyclische antidepressiva, isoniazide, organofosfaten en salicylaten en dan vooral wanneer een patiënt zich presenteert met een veranderde mentale status, toevallen, een verlaagde bloeddruk en melkzuuracidose.

Behandeling

Omdat cyanide een relatief veel voorkomende toxine (gifstof) in het milieu is, kan het lichaam een kleine hoeveelheid cyanide ontgiften. Het is bijvoorbeeld mogelijk de zaden van een appel eten of te roken zonder te sterven. Wanneer cyanide wordt gebruikt als een gif of een chemisch wapen, hangt de behandeling af van de dosis. Een hoge dosis ingeademde cyanide is te snel dodelijk om een behandeling te activeren. In andere gevallen is medische noodhulp cruciaal.

Ontsmetten

De patiënt moet weggaan uit de blootstellingsbron of moet hieruit verwijderd worden en frisse lucht krijgen. Direct daarna is een ontsmetting nodig. Patiënten die zijn blootgesteld aan waterstofcyanidgas, moeten alle kledij uitdoen en hun haar wassen om zich te ontsmetten. Patiënten die zijn blootgesteld aan vloeistoffen of poeders, moeten in het algemeen volledig worden ontsmet.

Tegengif toedienen

Voor een vergiftiging met cyanide bestaat een tegengif (antidotum) dat een patiënt onmiddellijk toegediend moet krijgen, tenzij er contra-indicaties aanwezig zijn. Vitamine B12, in de vorm van hydroxocobalamine (hydroxycobalamine) vermindert de negatieve effecten van een chronische blootstelling, maar ook andere antidota zijn nog mogelijk. Een toediening van actieve kool verlaagt voorts de kans op overlijden.

Essentiële ondersteunende zorgen bieden

Gezien de diepgaande effecten van cyanidetoxiciteit (vergiftiging met cyanide), moet de arts de luchtwegen, de ademhaling en de bloedcirculatie van de patiënt stabiliseren. Een mond-op-mond ademhaling mag niet gegeven worden om het risico op cyanidevergiftiging bij de arts te voorkomen.

Prognose van cyanidevergiftiging

De prognose van cyanidevergiftiging hangt sterk af van de snelheid van de diagnose en de behandeling. Wanneer cyanidevergiftiging snel wordt behandeld, kan de overlevingskans aanzienlijk worden verbeterd, hoewel ernstige gevallen leiden tot blijvende orgaanschade of de dood.

Behandelingstijd en overlevingskansen
Indien binnen enkele minuten na de blootstelling cyanide wordt toegediend, zoals antidota zoals natriumnitraat of hydroxocobalamine, kunnen de overlevingskansen aanzienlijk verbeteren. Snelle interventie kan leiden tot volledig herstel zonder blijvende schade.

Langdurige gevolgen bij vertraagde behandeling
Als de vergiftiging niet snel wordt behandeld, kunnen er blijvende neurologische of hartproblemen optreden, zelfs bij overleving. Chronische schade aan organen kan optreden als gevolg van de zuurstofgebrek die door cyanidevergiftiging wordt veroorzaakt.

Complicaties

Sommige complicaties die overlevenden van een ernstige cyanidevergiftiging ervaren, zijn de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen) of andere neurologische problemen. De basale ganglia (bepaald hersengebied) is bijzonder gevoelig voor cyanidetoxiciteit.

Preventieve maatregelen tegen cyanidevergiftiging

Preventie van cyanidevergiftiging richt zich voornamelijk op het verminderen van blootstelling aan cyanide in risicovolle omgevingen en het bieden van de juiste beschermingsmaatregelen. Voor patiënten die cyanidehoudende geneesmiddelen gebruiken, kunnen voorzorgsmaatregelen de kans op vergiftiging minimaliseren.

Veiligheidsmaatregelen in de industrie
Werknemers in industrieën die met cyanide werken, moeten strikte veiligheidsprotocollen volgen, waaronder het dragen van beschermende kleding en ademhalingsapparatuur. Regelmatige training over het omgaan met cyanide en het herkennen van vergiftiging is essentieel voor het voorkomen van ongevallen.

Brandpreventie
In gebieden waar branden een risico vormen voor cyanidevergiftiging, zoals bij de opslag van brandbare materialen, moeten brandbeveiligingssystemen en rookdetectieapparatuur aanwezig zijn. Evacuatieplannen en het gebruik van ademhalingsapparatuur kunnen ook helpen om de blootstelling te verminderen.

Preventie bij medische behandelingen
Patiënten die chemotherapie of andere behandelingen ondergaan waarbij cyanide-achtige stoffen betrokken zijn, moeten nauwkeurig worden gecontroleerd om cyanidevergiftiging te voorkomen. Artsen moeten ervoor zorgen dat patiënten adequaat worden gemonitord en dat behandelingen snel worden aangepast in geval van bijwerkingen.

Praktische tips voor het omgaan met cyanidevergiftiging

Cyanidevergiftiging is een zeldzame maar ernstige situatie die optreedt wanneer het lichaam in contact komt met cyanide, een toxine dat de zuurstofopname in de cellen blokkeert en de ademhaling belemmert. Dit kan snel levensbedreigend zijn, dus het is belangrijk om snel te handelen en voorbereid te zijn als je vermoedt dat iemand cyanidevergiftiging heeft opgelopen. Hier volgen praktische tips voor het omgaan met cyanidevergiftiging.

Herken de symptomen van cyanidevergiftiging

Cyanidevergiftiging kan zich snel ontwikkelen. Symptomen kunnen onder meer ademhalingsmoeilijkheden, hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, verwarring, snelle hartslag, blauwachtige huidskleur (cyanose), toevallen, of verlies van bewustzijn zijn. Als je deze symptomen opmerkt na blootstelling aan rook (bijvoorbeeld bij brand), chemicaliën of industriële stoffen, neem dan onmiddellijk actie.

Bel onmiddellijk medische hulp in noodgevallen

Cyanidevergiftiging is een medische noodsituatie die onmiddellijke behandeling vereist. Als je vermoedt dat iemand is blootgesteld aan cyanide, bel dan direct 112 (of het lokale noodnummer). De kans op herstel is het grootst als er snel medische hulp wordt ingeroepen. Vermeld dat het om cyanidevergiftiging gaat, zodat de hulpdiensten de juiste behandeling kunnen voorbereiden.

Verplaats het slachtoffer naar een veilige plek

Als het slachtoffer is blootgesteld aan cyanide via lucht (bijvoorbeeld door rookinhalatie), is het cruciaal om hen snel uit de besmette omgeving te verwijderen. Breng het slachtoffer naar een goed geventileerde ruimte met schone lucht, maar doe dit wel voorzichtig om je eigen veiligheid te waarborgen. Als je niet zeker weet hoe je veilig kunt handelen, wacht dan op de hulpdiensten.

Toediening van zuurstof

Cyanide verhindert dat het lichaam zuurstof opneemt, dus zuurstoftherapie is essentieel. Als je weet hoe je zuurstof moet toedienen en het slachtoffer ademt, gebruik dan een zuurstofmasker of zuurstofbril om hen van extra zuurstof te voorzien totdat medische hulp arriveert. In een ziekenhuissetting wordt vaak een antidotum zoals natriumnitriet of hydroxycobalamine toegediend om het cyanide te neutraliseren.

Wees voorzichtig met het gebruik van antidota

Hoewel er specifieke antidota voor cyanidevergiftiging bestaan, zoals natriumnitriet en hydroxycobalamine, mogen deze alleen door medische professionals worden toegediend. Het is niet aanbevolen om zonder de juiste kennis of begeleiding deze middelen zelf toe te dienen. Vertrouw op de expertise van de hulpdiensten.

Bied geen eten of drinken aan

Als iemand cyanidevergiftiging heeft, geef dan geen eten of drinken. De persoon kan moeite hebben met slikken of de opname van stoffen kan verstoord zijn door het vergif. Wacht op medische hulp voor de juiste behandeling.

Blijf kalm en verzamel informatie voor medische professionals

Wanneer je hulpdiensten belt, geef dan zoveel mogelijk informatie over de situatie, zoals de vermoedelijke bron van de cyanide (bijvoorbeeld brand, industrie, chemicaliën) en de symptomen die je hebt opgemerkt. Deze informatie helpt de medische teams om snel de juiste behandelingsprotocollen in te stellen.

Preventie van cyanidevergiftiging

Als je werkt met stoffen die cyanide kunnen bevatten (bijvoorbeeld in de industrie of bij brand), zorg dan voor de juiste veiligheidsmaatregelen. Dit kan onder meer het dragen van beschermende kleding, ademhalingsmaskers en het volgen van veiligheidsprotocollen omvatten. In geval van brand is het belangrijk om jezelf en anderen snel uit gevaarlijke gebieden te verwijderen.

Langetermijnzorg na behandeling

Na acute cyanidevergiftiging is het belangrijk dat het slachtoffer wordt gecontroleerd op eventuele schade aan organen, vooral de hersenen en het hart. Langdurige monitoring en herstelbehandelingen kunnen nodig zijn, zoals zuurstoftherapie, medicijnen om organen te ondersteunen en fysiotherapie. Volg nauwgezet de instructies van de behandelende artsen voor het herstel.

Cyanidevergiftiging is een uiterst ernstige aandoening die onmiddellijke medische interventie vereist. Het herkennen van de symptomen en het snel inroepen van professionele hulp kunnen het verschil maken tussen leven en dood. Het nemen van preventieve maatregelen en het verbeteren van veiligheidspraktijken kan helpen om de risico’s van cyanidevergiftiging te minimaliseren.

Lees verder

• Vergiftiging: Oorzaken, symptomen, behandeling en preventie
• Tegengif (antidotum): Werking & lijst tegengiffen (antidota)