Gezwollen hals: oorzaken zwelling in de hals of halszwelling

Een gezwollen hals, een zwelling van de hals of halszwelling kan verschillende oorzaken hebben, variërend van gezwollen en ontstoken lymfeklieren als onderdeel van een virale of bacteriële infectie, een vergrote schildklier ('struma') tot goedaardige en kwaadaardige tumoren. Vaak komt een zwelling in de hals door gezwollen klieren. Meestal ontstaat er een lymfeklierzwelling door een infectie of een andere goedaardige aandoening. Minder vaak vergroten lymfeklieren als gevolg van kanker. Bij aanhoudende of verergerende klachten is het raadzaam je huisarts te raadplegen voor diagnose en behandeling.

• Een zwelling in de hals
• Oorzaken van een gezwollen hals
• Niet-specifieke gezwollen lymfeklieren
• Specifieke lymfeklierzwelling
• Cyste of fistel
• Abces in de hals
• Trombose van de halsslagader
• Vergrote schildklier of schildklierknobbeltje
• Speekselklieraandoeningen
• Lymfekliermetastasen
• Lymfoom (lymfeklierkanker)
• Lymfangioom
• Huisarts raadplegen
• Onderzoek en diagnose
• Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek
• Beeldvormend onderzoek
• Bloedonderzoek
• Behandeling van een halszwelling

Een zwelling in de hals

Zwelling van de hals kan om verschillende redenen ontstaan. Een zwelling in de hals of nek kan variëren wat betreft locatie, grootte, klachten en ontwikkelingssnelheid. In sommige gevallen verdwijnt een zwelling vanzelf, bijvoorbeeld in het geval van niet-specifieke lymfekliervergroting in de hals, wanneer de oorzakelijke infectie is genezen. In andere gevallen is medische behandeling noodzakelijk, zoals wanneer de zwelling van de hals te wijten is aan een schildklieraandoening of tumor.

Oorzaken van een gezwollen hals

De belangrijkste oorzaken van een gezwollen hals of een zwelling in de hals zijn:

Niet-specifieke gezwollen lymfeklieren

Pijnlijke zwelling van de hals is vaak te wijten aan niet-specifieke gezwollen lymfeklieren of lymfeklierontsteking als gevolg van een bacteriële of virale infectie in het-hoofdgebied, zoals keelontsteking (faryngitis).

Specifieke lymfeklierzwelling

Vergrote lymfeklieren kunnen ook een specifieke oorzaak hebben in de vorm van een onderliggende ziekte. Voorbeelden zijn tuberculose (tbc), Besnier Boeck (ook wel sarcoïdose genoemd), syfilis (lues), toxoplasmose of aids.

Cyste of fistel

Cysten zijn met lucht, vocht of andere lichaamsstoffen gevulde weefselholten. Een cyste kan zichtbaar zijn als een bult in de hals. Ze verschijnen als uitpuilende elastische zwelling boven het strottenhoofd (mediane halscyste) of lateraal bij de nek in de kaakhoek (laterale halscyste). Ze kunnen zich ook manifesteren als fistel. Zowel de mediane als branchiogene cyste (en fistel) ontstaan tijdens de embryonale ontwikkeling. De mediane halscyste is een restant van de ductus thyroglossus. Dit is het kanaal waarlangs de schildklier in de embryonale ontwikkelingsfase vanaf het tongbeen afzakt naar de uiteindelijke positie.

De aandoening komt niet vaak voor en in de ontstoken toestand doen deze cysten pijn, de bovenliggende huid wordt rood.

Abces in de hals

Een abces is een met pus gevulde zwelling. Een halsabces kan ontstaan door een ontsteking van een lymfeklier in de hals. Diepe halsabcessen kunnen ook in de volgende situaties ontstaan:

• bij infecties van de orofarynx (een deel van de keelholte dat start aan achterkant van de mondholte) en de nasofarynx (het bovenste gedeelte van de farynx of slokdarmhoofd)
• bij infecties uitgaande van de tonsillen ofwel keelamandelontsteking
• bij tandheelkundige aandoeningen zoals een wortelpuntontsteking
• na tandheelkundige ingrepen zoals verwijdering van verstandskiezen
• traumatische letsels van de orofarynx en/of de sokdarm of oesofagus
• infecties van de neusbijholten of de speekselklieren (speekselklierontsteking)

Trombose van de halsslagader

Als een bloedstolsel een van de twee halsaders verstopt, kan deze ontstoken raken. Deze acute tromboflebitis veroorzaakt een zachte, pijnlijke zwelling van de keel met koorts. Chronische veneuze trombose manifesteert zich daarentegen met een harde en niet altijd pijnlijke nekzwelling. Afsluiting van een ader in de hals veroorzaakt door stolsels, komt meestal door medische maatregelen (katheters, pacemakers, bestraling, enz.).

Vergrote schildklier of schildklierknobbeltje

Achter een zwelling in de hals zit vaak een vergrote schildklier (struma) of schildklierknobbels. Mogelijke oorzaken zijn een jodiumtekort, verhoogde behoefte aan schildklierhormonen (puberteit, zwangerschap), auto-immuun schildklieraandoening (ziekte van Graves, de ziekte van Hashimoto), schildklierontsteking (thyroiditis), het gebruik van bepaalde medicijnen of schildklierkanker.

Speekselklieraandoeningen

Een meestal eenzijdige, pijnlijke zwelling van de hals onder het oor met een warme, rode huid duidt op een vergrote, ontstoken oorspeekselklier. Andere speekselklieren kunnen ook ontstoken raken en zwelling veroorzaken. Acute speekselklierontsteking wordt meestal veroorzaakt door bacteriën of virussen (bijvoorbeeld bof).

Bij chronische ontstekingen kunnen bijvoorbeeld secretie-aandoeningen de trigger zijn. Minder vaak is er een goedaardige en nog zeldzamer een kwaadaardige tumor (speekselklierkanker) achter gezwollen speekselklieren. Mogelijke tekenen van een tumor zijn langzamere groei, gebrek aan pijn en gebrek aan lokale tekenen van ontsteking.

Lymfekliermetastasen

Bij kankerpatiënten kan zwelling van de hals of een gezwollen hals wijzen op de aanwezigheid van metastasen (uitzaaiingen) van de kwaadaardige tumor in de lymfeklieren. De getroffen lymfeklieren groeien langzaam, voelen hard aan, zijn niet beweegbaar en doen zelden pijn.

Lymfoom (lymfeklierkanker)

Zwelling van de hals, oksel of lies als gevolg van vergrote lymfeklieren kan wijzen op een lymfoom (lymfeklierkanker). Zwelling van de hals treedt meestal op in combinatie met nachtzweten, vermoeidheid en jeuk. Dit type kanker is echter vrij zeldzaam bij volwassenen in vergelijking met andere vormen van kanker.

Lymfangioom

Er zijn ook andere tumoren die van zwelling in de hals kunnen veroorzaken. Een lymfangioom kan bijvoorbeeld een laterale uitstulping in de hals veroorzaken en het betreft een goedaardige tumor die in de lymfevaten ontstaat en vanzelf geneest.

Huisarts raadplegen

In principe moet elke zwelling in de hals- of nekregio worden opgehelderd door een arts, als er geen verklaring kan worden gevonden, bijvoorbeeld een lymfatische vergroting als gevolg van acute keelontsteking. Vooral een bult of zwelling in de nek, die pijnlijk is of weken aanhoudt, moet worden opgehelderd.

Onderzoek en diagnose

Vraaggesprek en lichamelijk onderzoek

In het begin zal de arts je allerlei vragen stellen over je medische geschiedenis. Hij wil bijvoorbeeld weten wanneer de zwelling in de nek is opgetreden en of er andere klachten (zoals koorts) zijn. Dit wordt gevolgd door een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt bijvoorbeeld of de zwelling hard of zacht is, verplaatsbaar of vastzit, pijnlijk is of pijnloos. Op deze manier krijgt hij belangrijke informatie over wat de oorzaak zou kunnen zijn.

Beeldvormend onderzoek

Een echografie geeft meestal snel informatie over de vraag of de zwelling in de nek het gevolg is van bijvoorbeeld een cyste, een vergrote lymfeklier of een abces. Voor het ophelderen van mogelijke schildklieraandoeningen zijn meestal verdere beeldvormingstechnieken (MRI-scan of CT-scan) of een nucleair medisch onderzoek nodig.

Bloedonderzoek

Zwelling van de nek veroorzaakt door vergrote lymfeklieren en die weken of maanden aanhoudt, kan komen door een langdurige infectie, zoals toxoplasmose. Een bloedtest kan hier informatie over geven.

Behandeling van een halszwelling

Een halszwelling door niet-specifieke lymfeklierontsteking verdwijnt vanzelf wanneer de onderliggende infectie afneemt. In dergelijke gevallen neemt de arts vaak een afwachtend beleid aan. Soms worden medicijnen tegen de infectie ingezet. Specifieke lymfeklierontsteking wordt behandeld door de oorzaak aan te pakken (bijvoorbeeld antibiotica bij tbc).

Voor de behandeling van speekselklierontsteking, die een zwelling van de nek veroorzaakt, worden medicijnen voorgeschreven. Een herhaaldelijk ontstoken klier moet mogelijk operatief worden verwijderd.

Als de zwelling van de hals wordt veroorzaakt door een cervicale cyste, halsfistel of halsabces, dan wordt een operatie uitgevoerd.

Trombose wordt over het algemeen behandeld met medicatie die de stolling van je bloed remmen: zogenaamde antitrombotica of antistollingsmiddelen.

Als er geen reden is voor vergrote lymfeklieren of als er aanwijzingen zijn voor een ernstige aandoening, zoals lymfeklierkanker, wordt de lymfeklier operatief verwijderd en onderzocht in het laboratorium. Als het vermoeden van een kwaadaardige ziekte wordt bevestigd, wordt het dienovereenkomstig behandeld.

Afhankelijk van de oorzaak en de omvang wordt schildkliervergroting behandeld met medicatie, chirurgie en/of radioactief jodium.

Lees verder

• Opgezette klieren in de hals: oorzaken gezwollen halsklieren
• Bult in de hals: oorzaken van kleine of grote bobbel in hals
• Jeukende uitslag in nek en hals: symptomen en oorzaken
• Opgezwollen lymfeklieren hals: symptomen en oorzaken
• Wratjes in de hals, nek, onder oksel, op romp, lies en bil