Bult in de hals: oorzaken van kleine of grote bobbel in hals
Een bult in de hals kan groot en zichtbaar zijn (een grote bobbel), maar het kan ook gaan om een bultje dat nauwelijks zichtbaar is (een kleine bobbel). De meeste halsknobbels zijn niet schadelijk en kunnen verder geen kwaad. Een knobbel in de hals is vaak goedaardig en heeft in de meeste gevallen niets met kanker te maken. Maar een halsknobbeltje kan ook een teken zijn van een ernstige aandoening, zoals een infectie of een kankergezwel. Als je een bult in de hals opmerkt, is het raadzaam je huisarts te raadplegen voor diagnose en behandeling.- Bult in de hals door Pfeiffer
- Symptomen
- Het typische klinische beeld
- Chronisch verloop
- Schildklierknobbeltjes
- Branchioom
- Kleine of grote bobbel in de hals door struma
- Oorzaken
- Amandelontsteking
- Acute tonsillitis
- Chronische tonsillitis
- Lymfekliekanker
- Belangrijke waarschuwingssignalen
- Schildklierkanker
- Vormen van schildklierkanker
- Wie krijgt het?
- Symptomen van schildklierkanker
- Gezwollen lymfeklieren
- Oorzaken lymfeklierzwelling in de hals
- Lipoom of vetbult in de hals
- Voorkerusplekken
- Symptomen van een vetbult
- Zwelling van de wang of hals door bof
- Hamsterwangen door de bof
- Complicaties
- Keelontsteking (faryngitis)
- Oorzaken: vaak een virus, soms een bacterie
- Symptomen van een ontstoken keel
- Kattenkrabziekte
- Mediane halscyste
- Keelkanker
Lymfadenopathie of opgezette lymfeklieren (in de hals) / Bron: James Heilman, MD, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Bult in de hals door Pfeiffer
De ziekte van Pfeiffer of klierkoorts is een besmettelijke ziekte die vooral voorkomt bij kinderen en jonge volwassenen voor. Het wordt veroorzaakt door het Epstein-Barr-virus.Symptomen
Bij Pfeiffer kan zich een zwelling of bult in de hals voordoen als gevolg van gezwollen lymfeklieren. Symptomen van klierkoorts zijn:- koorts
- gezwollen lymfeklieren in de hals
- keelpijn
- keelontsteking
- hoofdpijn
- vermoeidheid
- nachtelijk zweten
- lichaamspijnen
Het typische klinische beeld
Bij meer dan de helft van de getroffenen komen een drietal symptomen voor: koorts, opgezette lymfeklieren (lymfadenopathie) en keelontsteking. Meestal begint de ziekte met griepachtige symptomen zoals algemene malaise, vermoeidheid, hoofdpijn lichaamspijnen en verlies van eetlust. Na een paar dagen stijgt de lichaamstemperatuur tot 38-39°C. Af en toe treden lichtgevoeligheid en kortademigheid op. Tijdens de tweede en derde week van de ziekte staat de vermoeidheid voorop. In deze fase kan de koorts dalen en opnieuw weer stijgen.De lymfeklieren zwellen, vooral in de nek en soms wel ter grootte van een kippenei. Allerlei klieren in het lichaam raken gezwollen. Soms ook onder de oksels of in de buik. Ook de amandelen in de keel raken ontstoken (amandelontsteking). Dit kan moeite met slikken, heesheid en slechte adem veroorzaken.
Het Epstein-Barr-virus kan zich ook verspreiden naar de lever en milt. De aangetaste, gezwollen organen (vergrote lever en vergrote milt) kunnen misselijkheid en buikpijn veroorzaken. Andere symptomen zijn stemmingswisselingen tot depressie en desoriëntatie. Soms treedt ook een ontstekingsuitslag op.
In het normale geval is de infectie na ongeveer drie weken voorbij, maar het kan nog weken tot maanden duren voordat je weer helemaal de oude bent. Zelfs als de symptomen zijn verdwenen, blijf je je hele leven drager van de ziekteverwekker, zodat de ziekte kan terugkeren, bijvoorbeeld als het immuunsysteem tijdelijk verzwakt is. In dergelijke gevallen is de ziekte meestal geatrofieerd of volledig zonder symptomen.
Chronisch verloop
In zeer zeldzame gevallen verandert de infectie in een chronische vorm. Dan blijven de symptomen (koorts, vermoeidheid, depressieve stemmingen, gebrek aan energie, zwelling van de lymfeklieren) minstens zes maanden aanhouden. Vaak worden bij chronische infecties extreem hoge niveaus van de antilichamen tegen de ziekteverwekker gevonden. Bij hiv-positieve patiënten of ernstig immuungecompromitteerde patiënten kunnen zich aan de randen van de tong zeer fijne, witte, haarachtige aanslag ontwikkelen (harige leukoplakie).
Schildklierknobbeltjes / Bron: Designua/Shutterstock.comSchildklierknobbeltjes
Schildklierknobbeltjes zijn vaste of met vloeistof gevulde knobbeltjes die zich in de schildklier ontwikkelen. Ze zijn meestal onschadelijk, maar kunnen een teken zijn van ziekte zoals schildklierkanker of auto-immuunfunctiestoornissen. Schildklierknobbeltjes komen vaak voor, ook in Nederland en België. Grofweg 25% van de volwassenen heeft schildklierknobbeltjes of cysten in de schildklier. De oorzaak is hoofdzakelijk jodiumtekort. Schildklierknobbeltjes kunnen door de arts worden met de hand worden gevoeld, maar zijn gemakkelijker te herkennen op echografie. Schildklierknobbeltjes veroorzaken bijna nooit ongemak. Alleen als ze erg groot worden, kunnen ze leiden tot een gevoel van druk of er ontstaat keelpijn of nekpijn die soms uitstraalt naar de oren. Bijna altijd zijn de laboratoriumwaarden voor de schildklierhormonen bij schildklierknobbeltjes normaal. Een normale laboratoriumwaarde (zoals vaak veroorzaakt door eerstelijnscontroles) zegt daarom niets over de aanwezigheid van schildklierknobbeltjes.Branchioom
Een branchioom is een goedaardige tumor of gezwel onder de huid aan de zijkant van de nek of hals. Ze kunnen zich zo hoog bevinden als je kaaklijn of zo laag als je sleutelbeen. Deze ovale tumoren zijn licht beweegbaar en ze ontwikkelen zich tijdens de embryonale ontwikkeling. Vaak is een bultje voelbaar in nek of hals, de schouder of iets onder het sleutelbeen van je kind. Andere tekenen zijn onder meer vochtafvoer uit de nek van je kind en zwelling of gevoeligheid die meestal optreedt bij een infectie van de bovenste luchtwegen, zoals een verkoudheid.
Bobbel in de hals door een struma / Bron: Drahreg01, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Kleine of grote bobbel in de hals door struma
Een struma of krop is een abnormale groei van de schildklier, ofwel een vergrote schildklier. Een zwelling van de schildklier kan slikklachten en ademhalingsproblemen veroorzaken. De zwelling kan duidelijk zichtbaar zijn als een bobbel, die klein tot (zeer) groot kan zijn.Oorzaken
Een struma kan verschillende oorzaken hebben. Jodiumtekort is de meest voorkomende oorzaak van een schildkliervergroting: jodium is een belangrijk onderdeel van de twee schildklierhormonen T3 (triiodothyronine) en T4 (tetraiodothyronine, ook wel thyroxine genoemd). De schildklier heeft daarom jodium nodig om de twee hormonen te vormen. Het optimum is een dagelijkse inname van ongeveer 200 microgram jodium. Maar niet iedereen neemt voldoende jodium uit voedsel op: bijna één op de drie personen wereldwijd heeft een schildklier die min of meer wordt vergroot door jodiumtekort. De functie is meestal niet veranderd in een struma met jodiumtekort. Ook kan een schildklierontsteking (thyroiditis) struma veroorzaken, zoals bij de auto-immuunziekte die de ziekte van Graves worden genoemd en de ziekte van Hashimoto. Vaak is er ook een overactieve schildklier (hyperthyreoïdie) of trage schildklier (hypothyreoïdie). Andere mogelijke oorzaken van struma zijn:- hormonale veranderingen, bijvoorbeeld in de puberteit
- Bijwerkingen van bepaalde medicijnen (bijvoorbeeld lithium in antidepressiva of de schildkliergeneesmiddelen carbimazol, thiamazol en propylthiouracil)
- schildklierautonomie en andere schildklieraandoeningen geassocieerd met verhoogde hormoonproductie
- schildklierletsels
- bepaalde carcinoïde stoffen in levensmiddelen (bijvoorbeeld thiocyanaat, nitraat, perchloraat)
- seleniumtekort of zinkgebrek
Af en toe kan schildklierkanker ook achter een struma zitten. Kwaadaardige tumoren van de schildklier zijn echter zeldzaam en hebben, afhankelijk van de aard en het stadium van de tumor, meestal een goede prognose.
Gewone amandelen en amandelontsteking / Bron: Solar22/Shutterstock.comAmandelontsteking
Een amandelontsteking of tonsillitis is een ontsteking van de keelamandelen, een aandoening die veel voorkomt bij kinderen. Symptomen zijn onder meer keelpijn, slikproblemen, koorts, koude rillingen, hoofdpijn en slechte adem. Gezwollen, gevoelige amandelen en witte of gele vlekken op amandelen kunnen ook voorkomenAcute tonsillitis
Een acute tonsillitis begint meestal plotseling met koorts, mogelijk zelfs met koude rillingen. Je lijdt aan ernstige keelpijn, die soms uitstraalt naar de oren, naast hoofdpijn en vermoeidheid. De keel is gezwollen, wat resulteert in problemen met slikken en een onvaste, schorre stem en in extreme gevallen wordt zelfs de ademhaling belemmerd, de lymfeklieren in de hals zijn gezwollen en gevoelig voor druk, de amandelen zijn rood, gezwollen en – in het geval van een bacteriële infectie – is er een witte laag over de amandelen, soms witte stippen of dik slijm. Acute tonsillitis geneest volledig met de juiste behandeling binnen één tot twee weken.Chronische tonsillitis
Als de ontsteking langer dan drie maanden aanhoudt, wordt deze chronische tonsillitis genoemd. Het verloop kan hier heel anders zijn, variërend van het terugkerende acute klinische beeld tot een volledig onopvallende manifestatie. Vaak komen milde keelpijn, een onaangename smaak of slechte adem voor, maar de sterke symptomen van acute tonsillitis zijn meestal afwezig. De amandelen zien er oppervlakkig gezien goed uit. Als je met een stokje op de amandelen drukt, komt er pus of detritus uit. Het gehemelte is rood, de lymfeklieren in de hals zijn gezwollen, maar doen geen pijn. De amandelen kunnen vergroot zijn (hyperplasie), maar ze kunnen ook klein en gekrompen zijn (atrofie).Lymfekliekanker
De oorzaken van lymfeklierkanker zijn anno 2024 nog niet bekend. Er wordt echter aangenomen dat bepaalde factoren het risico op deze ziekte verhogen. Deskundigen suggereren dat er een verband bestaat tussen het Hodgkinlymfoom en het Epstein Barr-virus, de veroorzaker van klierkoorts. Infecties met dit virus zijn echter wijdverbreid, terwijl lymfeklierkanker niet vaak voorkomt. Mogelijk dat genetische factoren verantwoordelijk zijn voor een abnormale reactie van het immuunsysteem op een veel voorkomende ziekteverwekker.Belangrijke waarschuwingssignalen
Het Hodgkinlymfoom begint verraderlijk, meestal lokaal in een lymfeklier. Getroffen lymfeklieren zwellen, maar veroorzaken meestal geen pijn. Meestal begint de ziekte in de hals en borst, meer zelden in de oksels of lies. Vooral in de hals kunnen vergrote lymfeklieren worden gevoeld als een solide, rubberachtige structuur en dit is vaak het eerste teken van de ziekte van het Hodgkinlymfoom. Andere kenmerkende symptomen zijn:- verlies van eetlust en ongewenst gewichtsverlies
- periodieke koorts van onverklaarbare oorzaak
- nachtzweten
- jeuk
- vermoeidheid en slechte prestaties
- droge hoest en kortademigheid
- borstpijn, buikpijn of rugpijn
Als je één of meer van de beschreven symptomen waarneemt, betekent dit niet dat je het Hodgkinlymfoom hebt. Alle symptomen kunnen ook voorkomen bij (relatief) onschuldige infecties en ziekten. Vooral bij kinderen zijn vergrote lymfeklieren bijna altijd gebaseerd op infecties, vooral virale infecties.
Als de symptomen echter langer dan twee weken aanhouden, is het verstandig een arts te raadplegen om de oorzaak van je klachten te diagnosticeren. Vergeet niet dat hoe sneller deze kanker wordt gediagnosticeerd, des te effectiever je het kunt behandelen. Vooral bij het Hodgkinlymfoom zijn zeer goede kansen op herstel, als het vroeg wordt ontdekt.
Onderzoek van de schildklier / Bron: Istock.com/KatarzynaBialasiewiczSchildklierkanker
Vormen van schildklierkanker
Schildklierkanker, ook bekend als schildkliercarcinoom, kan overal in de schildklier voorkomen. In meer dan driekwart van de gevallen wordt een schildkliercarcinoom geproduceerd uit de folliculaire cellen van de schildklier. Dit zijn de cellen waarin de schildklierhormonen (triiodothyronine / thyroxine) worden gevormd. Tumoren van deze oorsprong heet folliculaire schildklierkanker en zijn goed gedifferentieerde carcinomen. Onder hen zijn de zogenaamde papillaire carcinomen de meest voorkomende. Papillaire schildklierkanker ontstaat uit de follikelcellen van de schildklier en ze zijn goed voor ongeveer 50 procent van alle vormen van kanker van de schildklier. Vooral volwassenen tussen de 40 en 50 jaar oud worden er door getroffen. Papillaire carcinomen vormen soms verschillende tumorcentra in een of beide schildklierkwabben.Wie krijgt het?
Schildklierkanker kan op elke leeftijd voorkomen, maar bereikt zijn hoogtepunt tussen het vierde en vijfde decennium van het leven. Vrouwen worden aanzienlijk vaker getroffen dan mannen. De gemiddelde startleeftijd is 52 jaar voor vrouwen en 55 jaar voor mannen.Symptomen van schildklierkanker
Symptomen zijn onder meer brokgevoel in de keel, hoest, hese stem, pijn in de keel of nek, slikproblemen, gezwollen lymfeklieren in de hals, gezwollen of klonterige schildklier
Lymfeklieren hoofd en hals / Bron: Henry Vandyke Carter, Wikimedia Commons (Publiek domein)Gezwollen lymfeklieren
Lymfeklieren kunnen gezwollen raken in reactie op ziekte, infectie, medicijnen en stress, of, veel zeldzamer, kanker en auto-immuunziekten. Gezwollen klieren kunnen zacht en pijnloos zijn en zich op een of meer plaatsen in het lichaam bevinden. Een zacht of week aanvoelende lymfeklier is meestal onschuldig. Kleine, stevige, boonvormige knobbeltjes verschijnen in de oksels, onder de kaak, aan de zijkanten van de hals, in de lies of boven het sleutelbeen. Lymfeklieren worden als gezwollen beschouwd wanneer ze groter zijn dan 1 tot 2 cm.Oorzaken lymfeklierzwelling in de hals
Mogelijke oorzaken van gezwollen lymfeklieren in de hals zijn:- verkoudheid en griep
- Oorontsteking
- een (plaatselijke) huidontsteking
- bijholteontsteking
- ziekte van Pfeiffer
- kaakontsteking of tandwortelontsteking
- hiv;
- een streptokokkeninfectie van de keel (keelontsteking)
- Kattenkrabziekte (lymphoreticulosa benigna)
- zweertjes in de mond (aften)
- mazelen
- amandelontsteking
- toxoplasmose (een infectieziekte die wordt veroorzaakt door een parasiet)
- tuberculose (tbc)
Lipoom / Bron: Designua/Shutterstock.comLipoom of vetbult in de hals
Een lipoom of vetbultje is een goedaardige tumor van vetweefsel die meestal geen ongemak veroorzaakt. Het lipoom behoort tot de wekedelentumoren. Het bestaat uit vetweefselcellen omsloten door een schil van bindweefsel. In de regel is een lipoom onschadelijk. Vetbulten komen vooral voor bij mensen die ouder zijn dan 30 jaar en zelden bij kinderen. Mannen krijgen deze bulten iets vaker dan vrouwen.Voorkerusplekken
Lipomen bevinden zich meestal direct onder de huid (subcutaan) en zijn daarom van buitenaf voelbaar als ronde of ovale bulten. Minder vaak kan een lipoom ook groeien in het spierstelsel of in het gebied van de lumbale wervelkolom en het heiligbeen. Het lipoom komt veel voor, voornamelijk op de armen en benen, schouders en hals, en op de buik en flanken. Soms komen ook veel lipomen tegelijkertijd voor. Artsen spreken dan van lipomatose.Een lipoom groeit langzaam en wordt meestal slechts enkele centimeters groot. Zelden kan een lipoom echter een diameter van meer dan tien centimeter bereiken. Een speciale vorm is de angiolipoom, een lipoom met een vasculaire component. Dit lipoom bevat bloedvaten die meestal geblokkeerd zijn (trombose). Het angiolipoom veroorzaakt vaak pijn. Vooral jonge mannen worden getroffen. In meer dan de helft van de gevallen komen meerdere angiolipomen tegelijkertijd voor.
Symptomen van een vetbult
Meestal veroorzaakt een lipoom geen symptomen. Je merkt vaak niet meer op dan een bult onder de huid, met een zachte, weke, rubberachtige consistentie. Het gaat dus niet om een harde bult in de hals of waar de lipoom zich ook voordoet. Soms veroorzaakt het bultje pijn wanneer je deze indrukt. Afhankelijk van de locatie van het lipoom, kan het ook pijn veroorzaken wanneer het tijdens beweging wordt geduwd of uitgerekt. Angiolipomen kunnen ook pijnlijk zijn zonder externe invloeden. Een vetbult kan ook pijnlijk zijn als het in zenuwen groeit.
5-jarig jongetje met de bof / Bron: Heinrich Weingaertner, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Zwelling van de wang of hals door bof
Een zwelling in de hals kan komen door bof (parotitis epidemica). De bof wordt veroorzaakt door het bofvirus.Hamsterwangen door de bof
Ongeveer 30 tot 40 procent van de bofinfecties (epidemische parotitis) veroorzaakt geen symptomen. Als de kinderziekte symptomen veroorzaakt, zijn koorts en zwelling van de parotisklieren (grote speekselklieren) veel voorkomende tekenen van deze ziekte. In de beginfase veroorzaakt de bof symptomen zoals verlies van eetlust, ongemak en mogelijk hoofd- en lichaamspijnen. Na één tot twee dagen treedt een pijnlijke zwelling van de parotis of oorspeekselklier (parotitis) op en deze produceert de karakteristieke hamsterwangen. In 20 procent van alle gevallen treedt deze zwelling slechts aan één kant op en zwelt de tweede kant na nog eens twee tot drie dagen op. In sommige gevallen zwellen andere speekselklieren en lokale lymfeklieren ook op. Kauwen en hoofdbewegingen zijn pijnlijk. In het algemeen neemt bij bof de ernst van elk symptoom toe met de leeftijd.Complicaties
Bof kan tot verschillende complicaties leiden. Het belangrijkste is een hersenvliesontsteking, de zogenaamde meningitis. Sterkere hoofdpijn kan een indicatie zijn. Bij mannen kan de bof gepaard gaan met een teelbalontsteking (orchitis) komen voor. In de kindertijd treedt meestal geen teelbalontsteking op, maar alleen na de puberteit, bij ernstige infecties op volwassen leeftijd.
Bacteriële en virale keelontsteking / Bron: Designua/Shutterstock.comKeelontsteking (faryngitis)
Oorzaken: vaak een virus, soms een bacterie
Keelontsteking of faryngitis is een ontsteking in de keel die wordt veroorzaakt door bacteriën of virussen. In verreweg de meeste gevallen van keelontsteking is een virus de boosdoener. Minder vaak zijn bacteriën de oorzaak van faryngitis. De meest voorkomende bacteriële pathogenen zijn streptokokken. Als het immuunsysteem wordt verzwakt door een virale infectie, kan dit gemakkelijk leiden tot een secundaire infectie door bacteriën. Streptokokken kunnen ook de amandelen treffen (tonsillitis of amandelontsteking). De infectie wordt overgedragen van persoon op persoon door druppelinfectie, dat wil zeggen via speekselcontact of secretiedruppeltjes in de lucht, die ontstaan bij niezen of hoesten.Symptomen van een ontstoken keel
Typische klachten zijn slikproblemen met een branderig en een droog gevoel in de keel en in geval van een bacteriële infectie, vaak ook (wat hogere) koorts. Keelpijn duurt gemiddeld drie tot vijf dagen. In het geval van koorts normaliseert de lichaamstemperatuur meestal binnen twee tot drie dagen. Het slijmvlies van de keel is duidelijk rood en gezwollen. Als er geelachtig witachtige stipjes in de vorm van een speldenknop verschijnen, dan kan dit wijzen op een tonsillitis of amandelontsteking. Als bacteriën de ontsteking veroorzaken, zijn de symptomen meer uitgesproken: de koorts stijgt hoger dan in het geval van de door het virus geïnduceerde ontsteking en de keelpijn is heviger, zodat sikken flink pijn kan doen). Soms treedt acute faryngitis ook op in combinatie met hoest en andere verkoudheidssymptomen zoals rhinitis of bijholteontsteking (sinusitis). De lymfeklieren in het kaakgebied en de hals zijn vaak gezwollen in het geval van faryngitis.
Kattenkrabziekte: besmetting vindt plaats via een krab van een kat / Bron: Mydegage/Shutterstock.com
