Zo ontstaan jeugdpuistjes (acne vulgaris)

Veel mensen herinneren zich nog goed dat ze in de puberteit jeugdpuistjes (acne vulgaris) hadden. Net als de mogelijk traumatische ontdekking van die pukkeltjes en de verwoede en vaak vergeefse pogingen om van die puisten af te komen. De term 'acne' is een verzamelnaam. Het betreft een aantal huidverschijnselen of aandoeningen, zoals pukkeltjes, mee-eters en vetpuistjes. In de puberteit duikt een bepaald soort acne op zodra de hormonen gaan opspelen. De veranderende hormoonhuishouding heeft immers invloed op de huid. Vandaar dat acne niet alleen in de puberteit verschijnt, maar bijvoorbeeld ook tijdens de zwangerschap. De oorzaken van deze huidaandoening kunnen zeer divers zijn en de behandeling ervan soms heel eenvoudig.

Inhoud

• Acne – een verzamelnaam van huidaandoeningen
• Hoe zien jeugdpuistjes (acne vulgaris) eruit?
• Symptomen
• Oorzaken van acne vulgaris
• Puberteit
• Erfelijke component
• Van cosmetica tot medicijnen
• Voorkomen van jeugdpuistjes
• Enkele maatregelen
• Make up
• Behandeling

Acne – een verzamelnaam van huidaandoeningen

Er zijn veel soorten acne en andere huidaandoeningen die zich doorgaans beperken tot een of enkele lichaamsdelen, waaronder het gezicht. Voorbeelden daarvan zijn jeugdpuistjes (acne vulgaris) en de op acne lijkende rosacea, een rode uitslag op de wangen, neus en vaak ook op het voorhoofd en de kin, wat vaak gepaard gaat met jeuk of een branderig gevoel. Ook zijn er vormen van acne die te maken hebben met blootstelling aan industriële stoffen en die dus gerelateerd zijn aan bepaalde beroepen. Medicijnen kunnen acne als bijwerking hebben. Net als make-up. De term 'acne' betreft een verzamelnaam van een categorie huidaandoeningen, variërend van acne venenata tot acne tarda en acne neonatorum. Ze hebben allemaal een andere oorzaak en uitingsvorm.

Jeugdpuistjes
De meest voorkomende vorm van acne zijn de beruchte jeugdpuistjes (acne vulgaris}, die ook in de zwangerschap kunnen optreden. Veel mensen hebben er zelfs nog last van als ze de dertig gepasseerd zijn. Voor veel tieners en ‘ouderen’ vormt deze huidaandoening een aanslag op hun zelfvertrouwen, waardoor zogezegd alles uit de kast wordt gehaald (en uit de drogisterij) om ervanaf te komen. Acne vulgaris ontstaat zodra er zich in de puberteit hormonale veranderingen voltrekken. Karakteristiek is dat acne vulgaris bij jongens in veel gevallen ernstigere vormen aanneemt dan bij meisjes. Doorgaans verdwijnen jeugdpuistjes na de puberteit maar zeker niet bij iedereen, of ze komen op latere leeftijd terug.

Hoe zien jeugdpuistjes (acne vulgaris) eruit?

Jeugdpuistjes gaan vaak gepaard met een vette huid. Acne vulgaris kenmerkt zich door een verstopping en ontsteking van de talgkliertjes. Er vormen zich puistjes en pukkeltjes op delen van de huid waar zich veel talgklieren bevinden. In de puberteit uit zich dat vooral in het gezicht en de bovenkant van de romp, met name de schouders, maar vaak ook op de borst en rug. ’s Zomers lijkt deze huidaandoening minder te worden, maar verergert dan bij sommigen. Zoals ook wanneer de luchtvochtigheid erg hoog is. Ook delen van het lichaam die in aanraking komen met vettige kleding lokken acne vulgaris uit, zoals de kraag waarbij er zich puistjes vormen in de nek.

Symptomen

De symptomen van acne zijn veelal karakteristiek en makkelijk herkenbaar:

• Rode puistjes of pukkels, mogelijk met een geel puskopje.
• Soms pijn of jeuk.
• Witte pukkeltjes die stevig aanvoelen.
• Mee-eters, doorgaans donker van kleur of met een zwart puntje.
• Onderhuidse bultjes (cysten).
• Soms 'vervloeien' de pukkeltjes tot grote puisten.
• Abcesvorming.

Oorzaken van acne vulgaris

Acne vulgaris ontstaat door een verstopping en/of ontsteking van de talgkliertjes in de huid. Talgkliertjes produceren talg, dat zich via de haarzakjes uitstrijkt over de huid. Talg houdt de huid soepel. Wanneer de productie van talg verhoogd is, neigt deze vettige stof tot verharding en vormt dan propjes. In sommige gevallen is ook het in de huid aangemaakte eiwit keratine de boosdoener. Keratine is een onoplosbaar eiwit dat in de buitenste huidcellen wordt gevormd en dat de huid waterafstotend en taai maakt. Een teveel aan talg is een voedingsbodem voor bacteriën, met name de Propionibacterium acnes. Dit micro-organisme breekt talg af. Hierdoor ontstaan (vrije) vetzuren die ontstekingsreacties veroorzaken.

Puberteit

Zowel jongens als meisjes kunnen in de puberteit veel last krijgen van acne vulgaris, ofwel jeugdpuistjes. Bij jongens zijn de reacties vaak heftiger. Een van de oorzaken van acne in de puberteit is een verhoogde gevoeligheid voor androgene stoffen (mannelijke geslachtshormonen). Deze mannelijke hormonen komen zowel bij jongens als meisjes voor. Hierdoor nemen de talgkliertjes in omvang toe, met in het kielzog ervan een verhoging van de talgproductie. Ook vormt zich meer keratine, die in combinatie met afgestoten hoorncellen (keratinocyten) de haarzakjes mede kan verstoppen.

Erfelijke component

Er is sprake van een erfelijke factor bij het ontstaan van acne vulgaris. Wanneer beide ouders te kampen hadden (of hebben) met acne, is het vrijwel zeker dat de kinderen er ook onder gebukt gaan. Niettemin is het mogelijk dat een van de kinderen een gave huid houdt in de puberteit, maar de andere kinderen onder de pukkels en mee-eters zitten.

Van cosmetica tot medicijnen

Bepaalde aandoeningen zijn berucht wat betreft het ontstaan van acne vulgaris. De ziekte van Cushing staat erom bekend, waarbij er sprake is van een verhoogde aanmaak van corticosteroïden (bijnierschorshormonen). Daarnaast kan cosmetica de symptomen uitlokken en verergeren. Net als het gebruik van veel zeep. Ook hormoonschommelingen als gevolg van de menstruatiecyclus zijn er debet aan. Bepaalde medicijnen hebben acne als bijwerking. Lees bij medicijngebruik dus goed de bijsluiter door. Vette (werk)kleding is eveneens een oorzaak van acne. Sommige huidaandoeningen lijken op acne vulgaris. De bekendste is rosacea, met een rode huiduitslag op de wangen en een rode neus in combinatie met pukkeltjes. Ook dermatitis perioralis doet sterk denken aan acne vulgaris, waarbij de puistjes en pukkeltjes zich concentreren rond de mond en daar een rode waas vormen.

Voorkomen van jeugdpuistjes

Weet dat acne vulgaris niet besmettelijk is, maar wel kan verergeren door onder andere transpireren, stress, roken en alcohol. Het zijn factoren die invloed hebben op de huid en direct of indirect acne kunnen uitlokken. Zonnebaden helpt overigens niet om jeugdpuistjes te voorkomen. Menigeen zal zuchten wanneer hij of zij terugdenkt aan de 'puistjesperiode'. Een tijd van al het mogelijke proberen zonder veel resultaat. Toevlucht zoeken in een basiscrème met een hoog pigmentgehalte was vaak de enige remedie.

Enkele maatregelen

Neem een aantal algemene maatregelen in acht om acne vulgaris te voorkomen, althans de lichte vorm ervan. Ze voorkomen bovendien dat de acne verergert. Ongetwijfeld zal het onderstaande lijstje niet compleet zijn. Vul het naar believen aan met andere 'beproefde methoden'.

• Was de huid tweemaal daags met lauw water en een milde reinigingslotion.
• Kies voor huidverzorgingsproducten die de huid hydrateren.
• Zorg voor een gezonde leefstijl (voldoende slaap, beweging en goede voeding). Wie gevoelig is voor puistjes kan beter niet te veel of langdurig jodiumhoudende producten eten. Jodium speelt een rol in het krijgen van acne vulgaris. Laat u daarin adviseren.
• Drink voldoende.
• Breng benzoylperoxide-gel op (verkrijgbaar bij de drogist).
• Was (werk)kleding (beroep) vaak, liefst elke dag.
• Niet krabben, peuteren, wrijven of masseren. Druk niet op de puistjes.
• Gebruik geen poriënafsluitende make-up.
• Vraag advies aangaande de pil. Sommige anticonceptiepillen verminderen de kans op acne, weer andere soorten vergroten het risico alleen maar, waaronder pillen die veel progestativa bevatten.

Make up

Bij volwassenen is make-up in veel gevallen de hoofdoorzaak van acne vulgaris. Het betreft dan met name producten op oliebasis. Verwijder de make-up elke avond. Hoewel er geen wetenschappelijk bewijs is dat zonneschijn acne verergert, is het belangrijk te weten dat bepaalde geneesmiddelen tegen acne ongunstig reageren op de zon, infraroodlampen en zonnebrandcrème. Laat u daarin adviseren.

Behandeling

Bij hardnekkige acne die niet zelf te behandelen valt (of als dat niet lukt), kan de huisarts een crème, gel of zalfje voorschrijven. Doorgaans met de ingrediënten benzoylperoxide, salicylzuur en/of retinoïden die de klachten verminderen of laten verdwijnen. Het laatstgenoemde middel heeft wel bijwerkingen, zoals een droge huid en kloofjeslippen. Retinoïden zijn effectief, waaronder de isotretinoïdetabletten. Retinoïde is echter geen onschuldig middel. Het mag in geen geval tijdens de zwangerschap worden gebruikt, aangezien het afwijkingen kan veroorzaken bij de foetus. De maand na het stoppen van isotretinoïde mag men niet zwanger worden. Naast deze middelen is het belangrijk dat de algemene maatregelen ter voorkoming van acne in acht worden genomen. Eventueel schrijft de arts ook een antibioticum voor.

Benzoylperoxide
Benzoylperoxide is een van de meest geschikte middelen tegen acne. Het is een eerste keus-middel. De peroxide dringt in de poriën. Hierdoor komt zuurstof vrij dat de bacteriën doodt die acne mede veroorzaken. Ook onderdrukt benzoyl de vrije vetzuren die de poriën irriteren en een ontstekingsreactie uitlokken.

Littekens
Littekentjes vormen een zeer vervelende complicatie van acne. Dermabrasie is een van de mogelijkheden om ze kwijt te raken, waarbij de huid tot in de laag vlak onder de opperhuid wordt weggeschaafd. Ook laseren behoort tot de mogelijkheden.

Lees verder

• Soorten acne – van jeugdpuistjes tot beroepsacne
• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de huid
• Rosacea en couperose – oorzaken, symptomen en behandeling
• Contacteczeem door allergie en irritatie – tips & adviezen
• Zo herken je ontstekingsverschijnselen