Rosacea en couperose – oorzaken, symptomen en behandeling

Van alle soorten huiduitslag komen rosacea en de verschillende soorten acne het meest voor. Kenmerkend bij rosacea is de doorgaans persistent rode huidskleur in combinatie met pukkeltjes en puistjes op de wangen en neus, vaak ook op het voorhoofd en de kin. Karakteristiek is bovendien dat deze huidaandoening het vaakst voorkomt bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar. Ook kan er sprake zijn van een erfelijke factor. In veel gevallen gaan de klachten gepaard met oogaandoeningen, waaronder conjunctivitis en droge ogen. Couperose is een variant van rosacea en kenmerkt zich door rode vlekken in het gezicht met uitgezette haarvaatjes, ofwel teleangiëctasieën. Er zijn tal van uitlokkende factoren die rosacea verergeren, zoals stress, roken, zonlicht, koud en winderig weer en sterk gekruid eten.

Inhoud

• Wat is rosacea?
• Onderliggende oorzaken
• Couperose
• Rhinophyma
• Karakteristieke kenmerken van rosacea
• Symptomen
• Veel voorkomende medeoorzaken van rosacea
• Uitlokkende factoren
• Psychosociale factoren
• Behandeling

Wat is rosacea?

De zeer ontsierende huidaandoening rosacea heeft karakteristieke symptomen, waaronder de rode uitslag in het gezicht (wangen, neus, voorhoofd en kin). In veel gevallen gaat de huiduitslag gepaard met een branderig gevoel en/of jeuk. De pukkeltjes en puistjes doen denken aan acne, maar rosacea is er zelfs niet aan verwant. De oorzaak van deze uitslag is grotendeels onbekend (2020). Enkele kenmerken zijn dat rosacea veelal voorkomt bij vrouwen tussen de 30 en 60 jaar en dat de aandoening bij mannen dikwijls ernstiger verloopt. Opvallend is bovendien de afwezigheid van comedonen (mee-eters).

Lichte huid
Rosacea komt hoofdzakelijk voor in Noordwest-Europa, waaronder Nederland, België, Frankrijk, Engeland, Schotland en Ierland. Het lichter de huid, zoals bij roodharigen van Keltische afkomst, hoe meer risico men loopt om rosacea te krijgen. Daarnaast zijn er familiaire factoren van belang.

Onderliggende oorzaken

Het is nog onduidelijk (2020) hoe rosacea precies ontstaat. In elk geval is de opperhuid (epidermis) aangetast, waardoor de huid gevoeliger reageert op bijvoorbeeld zonlicht en gure wind. Ook ontstaan er makkelijker ontstekingsreacties. De aandoening lijkt op acne, maar is er niet aan verwant. Er zijn aanwijzingen dat de Demodex-mijt mede een rol speelt bij het ontstaan van rosacea. De mijt is in elk geval vaker aanwezig bij deze huidaandoening dan op de gezonde huid. De relatie tot ontstekingsreacties is daarmee gelegd. Doordat de barrièrefunctie van de huid kwijnt, is er ook minder weerstand tegen invloeden van buitenaf, zoals een gure wind, waardoor de rode kleur en de klachten heviger worden.

Couperose

Deze huidaandoening wordt ook wel acne rosacea genoemd. Couperose is een variant van rosacea, waarbij de rode, vlekkerige huid ontstaat door het uitzetten van capillairen ofwel haarvaatjes, ook wel teleangiëctasieën genoemd, met name op de wangen en neus. Cosmetisch gezien is couperose vaak zeer problematisch, aangezien de teleangiëctasieën doorgaans niet meer vanzelf verdwijnen.

Gevoelige huid
De strak aanvoelende en dikwijls pijnlijke, gevoelige huid staat niet per se in verband met rosacea, hoewel de naam acne rosacea anders doet vermoeden. Couperose ontstaat veelal spontaan, maar wordt soms getriggerd door bijvoorbeeld rosacea, gure wind, zonlicht (UV-straling), gekruid eten. alcohol, een warme omgeving en bepaalde medicijnen met cortisonen. Mensen met een lichte huid hebben er eveneens meer last van. Een laserbehandeling is in de meeste gevallen effectief.

Rhinophyma

Deze aandoening is eveneens een variant van rosacea en treedt hoofdzakelijk op bij mannen boven de 40-45 jaar. Rhinophyma wordt vaak verward met een drankneus. De huidziekte heeft echter niets met alcohol(misbruik) te maken. Het betreft een verdikking (zwelling) en verkleuring van de huid op de neus met teleangiëctasieën, puisten en pukkels. Opvallend zijn de grote en talrijke talgkliertjes, waarvan de talgproductie groot is. Ook treedt er verbindweefseling van de huid op.

Karakteristieke kenmerken van rosacea

Rosacea begint veelal met een blos op de wangen, doorgaans ook op het voorhoofd. De zo typische huiduitslag treedt pas later op. Soms intermitterend, maar vaak ook meteen blijvend. De onderstaande veelvoorkomende symptomen van rosacea zijn individueel bepaald.

Symptomen

• Rode, enigszins gezwollen en blozende huid.
• Blijvende verdikkingen in de huid.
• Zichtbaar vergrote talgkliertjes.
• Oogklachten, zoals conjunctivitis en/of droge, prikkende ogen, alsof er zand in zit.
• Puistjes en pukkels met een geel of wit kopje.
• Geen comedonen (mee-eters).
• Teleangiëctasieën (verwijde capillairen of haarvaatjes). Deze zijn goed zichtbaar.
• Branderig en soms stekend gevoel. Ook jeuk is een veelgehoorde klacht.

Veel voorkomende medeoorzaken van rosacea

Rosacea heeft een erfelijke/familiaire component. De huidaandoening komt dus in bepaalde families meer voor. Ook is rosacea chronisch, het gaat dus niet meer over. Wel kan men zelf veel doen om rosacea zogezegd binnen de perken te houden. Let op wanneer de uitslag verergert. Mogelijk door koffie? Gekruid eten? Of lang in de zon zitten? Kijk ook uit met cosmetica en cortecosteroïdencrèmes. Bedenk bij alles welk effect het heeft op uw huidaandoening. Hieronder volgen enkele uitlokkende factoren, waarvan sommige minder bekend zijn. Doe er uw voordeel mee in de ‘strijd’ tegen rosacea.

Uitlokkende factoren

• Stress en heftige emoties (angst, boosheid) kunnen rosacea verergeren.
• Roken.
• Geneesmiddelen, zoals corticosteroïden en vaatverwijders. Lees bij elk voorgeschreven medicijn de bijsluiter goed door. Dat geldt zeker ook voor de zelfzorgmedicijnen. Mogelijk hebben sommige geneesmiddelen acne rosacea (couperose) als bijwerking. Ook hartmedicijnen (nitraten, ACE-remmers) kunnen rosacea verergeren. Zware pijnstillers zijn eveneens berucht.
• Mijd huidverzorgingsproducten waarin alcohol is verwerkt.
• Pas op met hormooncrèmes en make-up.
• Scrub de huid niet, anders verergert rosacea.
• Bij sommige mensen hebben alcohol, koffie en soms ook thee een negatief effect.
• Laat u informeren over de Demodex-mijt en de behandeling ertegen. Deze mijt veroorzaakt mede ontstekingsklachten bij rosacea. Hetzelfde geldt wanneer u een infectie doormaakt van de Helicobacter pylori-bacterie.
• Kijk uit met zonlicht. UV-straling zorgt immers voor flare-ups. Gebruik dus altijd een goede zonnebrandcrème. Ook een koude, gure wind is doorgaans funest. Hetzelfde geldt voor een warme omgeving.
• Pas op met gekruid eten.
• Ga bij oogproblemen naar de huisarts, zoals bij een conjunctivitis.

Psychosociale factoren

Bij rosacea, couperose en rhinophyma zijn de psychische klachten soms ernstig. Gevoelens van schaamte, onzekerheid en daardoor een gebrek aan zelfvertrouwen zijn vaak psychosociale complicaties bij rosacea en de genoemde verwante huidaandoeningen. Dat geldt overigens ook voor de verschillende soorten acne. Wanneer u er zelf geen raad mee weet, is het beter om er met anderen (vrienden, familie) over te praten of eventueel de huisarts op te zoeken om u door te sturen voor psychologische hulp. De huisarts kan u bovendien doorverwijzen naar de dermatoloog en huidtherapeut voor een specialistische behandeling.

Behandeling

Vaak schrijft de huisarts metronidazolgel of een antibioticazalf voor. In veel gevallen helpt deze eenvoudige behandeling, hoewel doorgaans alleen maar tijdelijk. Soms wordt bij herhaalde klachten tetracycline voorgeschreven, vaak gedurende enkele maanden. Of retinoïde (niet gebruiken in de zwangerschap!). Rosacea kent ook rustige perioden. De roodheid en verwijde capillairen blijven doorgaans echter zichtbaar.

Lasermethode
De lasermethode is vaak effectief bij couperose. Bij rhinophyma kan de verdikte huid op de neus onder narcose worden weggesneden. Het geeft de huid de kans om weer te herstellen. Wanneer de klachten voortduren, verwijst de huisarts u door naar de dermatoloog.

Lees verder

• Anatomie & fysiologie in 10 stappen – de huid
• Soorten acne – van jeugdpuistjes tot beroepsacne
• Zo ontstaan jeugdpuistjes (acne vulgaris)
• Zo herken je ontstekingsverschijnselen
• Contacteczeem door allergie en irritatie – tips & adviezen