Abdominale paracentese: Vocht uit buikholte verwijderen

Een abdominale paracentese (abdominale punctie, peritoneocentese) is een procedure waarbij de arts met behulp van een holle naald vocht kan verwijderen uit de buikholte (peritoneale holte). Dankzij deze procedure kan de arts de symptomen van ascites, (een vochtophoping in de buik) verlichten, al kan hij hiermee ook enkele aandoeningen diagnosticeren. Deze procedure is relatief veilig, al komen af en toe wel complicaties tot stand.

• Indicaties van abdominale paracentese
• Diagnose stellen
• Behandeling uitvoeren
• Contra-indicaties
• Voor het onderzoek
• Procedure
• Na het verwijderen van vocht uit de buikholte
• Complicaties

Indicaties van abdominale paracentese

Diagnose stellen

De arts verwijdert vocht uit de buikholte voor de diagnose bij patiënten met:

• een buikletsel (bot of doordringend letsel evalueren)
• nieuw ontstane ascites om de oorzaak te bepalen
• refractaire ascites of ascites die ondanks behandeling terugkeert
• spontane bacteriële peritonitis (ontsteking van buikvlies door infectie in buikholte) en andere infecties te diagnosticeren (zoals abdominale tuberculose)
• uitgezaaide kanker (metastasen) te diagnosticeren

Behandeling uitvoeren

De arts behandelt dankzij de procedure patiënten met ascites die last hebben van buikpijn en een verminderde ademhaling.

Ascites
Ascites is een aandoening waarbij overmatig vocht zich ophoopt in de buikholte en symptomen veroorzaakt, waaronder:

• braken
• een gevoel van volheid
• een snelle gewichtstoename
• een verlies van eetlust
• indigestie (maagklachten na het eten of drinken)
• maagpijn
• misselijkheid
• uitzetting van de maag
• zwelling of oedeem van de benen (gezwollen benen) en enkels (gezwollen enkels)

Ascites is meestal het gevolg van drukopbouw in de aderen van de lever. Wanneer de lever niet normaal kan functioneren, kunnen de nieren overtollig zout en vocht niet wegspoelen. Hierdoor hoopt zich vocht op in de buikholte.

Ascites resulteert mogelijk uit:

• cholangitis (ontsteking van het galsysteem met koorts en buikpijn)
• een bloedstolsel in de leveraders (portale veneuze trombose)
• een darmobstructie (verstopping in de darm
• een verminderde bloedtoevoer
• hartfalen
• levercirrose, leverfalen en andere leverziekten
• nierfalen
• pancreatitis (ontsteking van de alvleesklier)
• peritoneale kanker
• peritonitis (ontsteking van het buikvlies door een bacteriële infectie)

Contra-indicaties

In een aantal gevallen is een abdominale paracentese niet aanbevolen:

• cellulitis in de buikwand
• een acute buik die een operatie vereist
• een bloeding of stollingsstoornissen
• een opgezette darm
• een opgezette urineblaas
• een zwangerschap
• trombocytopenie (een laag aantal bloedplaatjes))
• verklevingen in de buikholte, bijvoorbeeld door een eerdere operatie

Voor het onderzoek

De arts doorloopt eerst de medische geschiedenis van de patiënt en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. De patiënt ondergaat tevens een bloedonderzoek en beeldvormende onderzoeken. De patiënt moet de arts op de hoogte stellen van eventuele allergieën of regelmatige medicatie. De blaas van de patiënt wordt indien nodig voor de procedure geleegd met een katheter, of anders moet de patiënt voor de abdominale paracentese de blaas zelf ledigen (gaan plassen).

Procedure

De procedure is over het algemeen niet pijnlijk en vereist geen sedatie (verdoving). Een abdominale paracentese duurt meestal ongeveer dertig minuten. Als er een grote hoeveelheid vloeistof moet worden afgevoerd, duurt dit soms langer.

De patiënt moet in het bed gaan liggen met het hoofd verhoogd op 45-60 graden, zodat vocht zich kan ophopen in de onderbuik. Na het reinigen van de zijkant van de buik met een antiseptische oplossing, verdooft de arts een klein deel van de huid en steekt hij een naald in de huid. Het toegangspunt bevindt zich meestal op de middellijn van de buik, 2 cm onder de navel of 5 cm van de navel aan weerszijden van de buik. De arts gebruikt een echografie om het toegangspunt de vinden en de naald in te brengen zodat organen en bloedvaten vermeden worden. De holle naald heeft een plastic omhulsel van 2 tot 5 cm lang zodat het vocht uit de buikholte bereikt kan worden. De arts verwijdert vervolgens de naald en laat de plastic huls achter om de vloeistof af te voeren. De vloeistof wordt afgevoerd door de zwaartekracht, een spuit of door aansluiting op een vacuümfles. Tijdens de procedure verwijdert de arts vloeistof. Wil hij meer dan twee liter vocht aftappen, dan zijn hiervoor meestal wel meerdere behandelingen nodig. Nadat het gewenste aftapniveau is voltooid, verwijdert de arts de plastic omhulling en hecht hij de prikplaats. De plastic huls blijft soms op zijn plaats met een stroomregelklep en beschermend verband als verdere behandelingen nodig zijn.

Als de vochtafvoer bij cirrotische ascites (vochtophoping in de buik als gevolg van levercirrose) meer dan 5 liter bedraagt, dient de arts intraveneuze serumalbumine toe om een lage bloeddruk (hypotensie) te voorkomen. Dit verlaagt het risico op een overlijden.

Na het verwijderen van vocht uit de buikholte

De patiënt wordt meestal binnen enkele uren na observatie na de procedure ontslagen, op voorwaarde dat de bloeddruk normaal is en de patiënt geen duizeligheid ervaart. De patiënt heeft mogelijk nadien een vochtarm en zoutarm dieet nodig.

Complicaties

Een abdominale paracentese is een veilige procedure, maar er is steeds een klein risico is op een complicatie zoals:

• aanhoudende lekkage uit de prikplaats
• duizeligheid wanneer een grote hoeveelheid vocht wordt verwijderd
• een hematoom (bloed buiten bloedvaten) in de buikwand
• een infectie op de prikplaats
• een lage bloeddruk en een laag natriumgehalte in het bloed (hyponatriëmie)
• een letsel aan bloedvaten en bloedingen
• een letsel aan de buik, de blaas of de darmen
• een mislukte poging om vloeistof te verzamelen of af te tappen
• een perforatie van een darmlus
• nierfalen
• overmatige bloedingen