Anuskanker: Kanker aan anus met anale bloedingen en jeuk

Anuskanker (anale kanker, anuscarcinoom) is een zeldzame vorm van kanker die begint in de anus, de opening aan het uiteinde van het rectum (de endeldarm). Het is onbekend waarom precies deze vorm van kanker ontstaat, maar wel zijn enkele risicofactoren bekend voor anuskanker. Anale bloedingen en anale jeuk zijn de meest voorkomende symptomen van deze ziekte. Een snelle diagnose is nodig bij anuskanker, want de prognose is dan beter. Het opsporen van de oorzaak van de symptomen gebeurt met enkele mogelijke onderzoeken, al is een biopsie nodig voor de bevestiging van de diagnose. Chemotherapie en radiotherapie zijn de voornaamste behandelingsmethoden voor anuskanker.

• Anatomie anus
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken anuskanker
• Risicofactoren
• Symptomen: Anale bloedingen en anale jeuk
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling met chemotherapie en radiotherapie
• Prognose bij vrouwen en mannen
• Complicaties
• Preventie anale kanker

Anatomie anus

De anus (aars) bevindt zich aan het einde van het maag-darmkanaal. Dit is de natuurlijke opening van de endeldarm naar de buitenkant van het lichaam. Aan deze sluitspier die de darmuitgang vormt, houden de peristaltische bewegingen (darmbewegingen) in het spijsverteringskanaal op. Het anale kanaal is bekleed met plaveiselcellen. Dit zijn platte cellen die onder de microscoop lijken op schubben.

Epidemiologie ziekte

Ongeveer vier op de vijf patiënten die anuskanker krijgen, zijn zestigplussers. Patiënten die voor 35-jarige leeftijd getroffen zijn, zijn voornamelijk mannen, maar na vijftigjarige leeftijd zijn vooral vrouwen aangetast. Mannen die alleenstaand zijn, hebben zes keer vaker te maken met anuskanker dan mannen die getrouwd zjn.

Oorzaken anuskanker

Anuskanker bestaat in verschillende vormen, maar bij de meeste patiënten ontwikkelt de kanker zich vanuit plaveiselcellen. Dergelijke kankers staan bekend als 'plaveiselcelcarcinomen'. Anuskanker ontstaat soms ook uit kliercellen; deze zijn gekend als 'adenocarcinomen'. Het is niet bekend hoe anuskanker precies ontstaat, maar enkele risicofactoren zijn wel bekend.

Risicofactoren

Kanker in de anus komt bij sommige mensen en in sommige situaties sneller tot stand.

• Anale seks: Anale seks is sterk gerelateerd aan de ontwikkeling van anuskanker.
• Andere vorm van kanker: Vrouwen met baarmoederhalskanker of vulvakanker (kanker aan uitwendige geslachtsorgaan bij vrouw) en mannen met peniskanker lopen eveneens een verhoogd risico. Voorts krijgen patiënten vaker te maken met deze vorm van kanker naarmate ze verouderen.
• Goedaardige anale letsels: Goedaardige anale letsels zoals bij het prikkelbaredarmsyndroom (chronische ziekte met symptomen van diarree en obstipatie), colitis ulcerosa (chronische darmziekte met diarree), aambeien (gezwollen aderen in de anus met rectale bloedingen), anale fistels (vorming van abnormale tunnels tussen rectum en huid en rond anus) of anale littekens zijn een andere risicofactor.
• HPV-virus: Een anale infectie met het humaan papillomavirus (HPV) waardoor genitale wratten tot stand komen, is een andere belangrijke risicofactor voor kanker.
• Medicatie: Immunosuppressiva, medicijnen die het immuunsysteem onderdrukken, staan bekend als bijdragende factor voor anuskanker.
• Roken: Roken verhoogt bovendien significant het risico op kanker in de anus.
• Sekspartners: Ook het hebben van meerdere bedpartners draagt mogelijk bij aan de totstandkoming van anuskanker.
• Verzwakt immuunsysteem: Patiënten met een zwak immuunsysteem zoals patiënten met een hiv-infectie of patiënten die een orgaantransplantatie gekregen hebben, krijgen sneller te maken met anuskanker.

Symptomen: Anale bloedingen en anale jeuk

De meest voorkomende symptomen waarmee patiënten met anuskanker te maken krijgen, zijn anale bloedingen en anale (rectale) jeuk. De combinatie van de bloedingen en de jeuk doet vaat denken aan aambeien, waardoor de diagnose van anuskanker vertraging oploopt.

Andere tekenen en symptomen van anuskanker omvatten:

• anale kloven (schade aan slijmvlies van anus, vaak veroorzaakt door constipatie)
• een gewijzigd ontlastingspatroon (diarree, constipatie of een dunnere ontlasting)
• een ongebruikelijke, slijmige of geleiachtige afscheiding uit de anus
• een opgeblazen gevoel
• een zwelling in de buurt van de anus
• fecale incontinentie (ongewild verlies van stoelgang)
• gezwollen lymfeklieren in het anale gebied of de liesstreek
• pijn of druk in het anale gebied
• rugpijn bij vrouwen (wanneer de tumor druk uitoefent op de vagina)
• vaginale droogheid bij vrouwen

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van anuskanker omvatten anale bloedingen, jeuk of irritatie rond de anus, pijn bij de stoelgang, en abnormale afscheiding uit de anus. In latere stadia kunnen er knobbels of zweren rond de anus optreden, en kunnen er symptomen van metastase zijn, zoals buikpijn of gewichtsverlies.

Diagnose en onderzoeken

Snelle diagnose is nodig

Ongeveer de helft van de patiënten met anuskanker krijgt de diagnose voordat de kanker zich verspreid heeft buiten de primaire site. Bij ongeveer 13 tot 25% van de patiënten zijn reeds uitzaaiingen (metastasen) naar de lymfeklieren gedetecteerd en bij 10% van de patiënten zijn metastasen te vinden in verre organen. Wanneer de diagnose in een vroeg stadium gebeurt, is anuskanker zeer goed te behandelen.

Onderzoeksmethoden

De arts gebruikt meerdere onderzoeken om anuskanker op te sporen, maar de bevestiging van de diagnose gebeurt wel steeds met behulp van een biopsie. De arts verwijdert een stukje verdacht weefsel uit het anale gebied en laat dit dan onderzoeken door een patholoog in een laboratorium. Deze onderzoeken zijn mogelijk om anuskanker op te sporen:

• een anoscopie (inwendig kijkonderzoek van de anus)
• een endorectale echografie
• een ingreep waarbij de arts aambeien verwijdert
• een proctoscopie (inwendig kijkonderzoek van de endeldarm en anus)
• een sigmoïdoscopie (inwendig kijkonderzoek van het laatste gedeelte van de dikke darm)
• een standaard digitaal onderzoek: Bij dit onderzoek plaatst de arts een gehandschoende met glijmiddel ingesmeerde vinger in de anus. Hij voelt zo ongebruikelijke knobbeltjes of gezwellen. Deze test is ook bruikbaar om prostaatkanker op te sporen en de arts voert dit ook bij vrouwen uit bij een gynaecologisch onderzoek.

Tumorstadium

Nadat de diagnose gesteld is, moet de arts het tumorstadium van anuskanker bepalen door middel van een CT-scan of een MRI-scan van het bekkengebied, een röntgenfoto van de borstkas (thoraxfoto) een en leverfunctieonderzoek. Een PET-scan is niet noodzakelijk maar biedt soms wel nuttige informatie. Deze beeldvormende onderzoeken zijn tevens inzetbaar bij het controleren van de effectiviteit van een behandeling.

Differentiële diagnose

Meestal zijn de symptomen van anuskanker het gevolg van goedaardige aandoeningen, zoals aambeien, anale kloven of anale wratten. Het is niettemin raadzaam om bij de aanwezige tekenen toch contact op te nemen met een arts. Hij spoort de oorzaak op en behandelt indien nodig de aandoening.

Behandeling met chemotherapie en radiotherapie

De arts behandelt anuskanker met een combinatie van chemotherapie en radiotherapie (bestraling). Dit vermindert de noodzaak van een stoma / colostoma (kunstmatige opening in dikke darm). De arts voert enkel chirurgie uit bij patiënten bij wie de andere behandelingen niet werken.

Prognose bij vrouwen en mannen

De vijfjaarsoverleving van anuskanker bedraagt 60% bij mannen en 71% bij vrouwen. De vijfjaarsoverleving bedraagt 82% wanneer de arts de kanker diagnosticeert in een vroeg stadium. Zodra de kanker is uitgezaaid naar de omliggende lymfeklieren, daalt de vijfjaarsoverleving tot 60%. Als de kanker is uitgezaaid naar verre organen, is de vijfjaarsoverleving 20%

Complicaties

Complicaties van anuskanker en de behandeling ervan kunnen bestaan uit: chronische pijn, problemen met stoelgang en incontinentie, huidirritatie en infecties op de behandelingslocaties, en mogelijk de noodzaak van aanvullende behandelingen. Anuskanker verspreidt zich tot slot soms naar de lever (levermetastasen) of de longen (longmetastasen).

Preventie anale kanker

Gardasil, één van de vaccins tegen het humaan papillomavirus (HPV-vaccin) werkt preventief tegen baarmoederhalskanker, maar is eveneens effectief voor de preventie van anuskanker bij mannen en vrouwen. Verder is het nuttig om de risicofactoren te vermijden of beperken.

Lees verder

• Anale jeuk: Oorzaken van jeukende anus (pruritus ani)
• Anusbultjes (anale knobbeltjes): Oorzaken en symptomen
• Anale manometrie: Onderzoek met drukmeting van de anus
• Kankerpijn: Oorzaken & types pijn en soorten pijnmedicatie