Angio-oedeem (vochtophopingen): symptomen en behandeling

Gezwollen lippen, oogleden, wangen of handen? Mogelijk is er sprake van angio-oedeem. Bij angio-oedeem (AE), soms ook Quincke's oedeem genoemd, ontstaan plotseling, zonder duidelijke aanwijsbare oorzaak zwellingen aan oogleden, lippen (bovenlip en/of onderlip) en soms ook de tong. De zwellingen kunnen fors zijn. Een flinke zwelling van de tong of het zachte verhemelte is gevaarlijk, omdat de luchtweg verstopt kan raken en je daardoor kunt stikken. Meestal wordt angio-oedeem veroorzaakt door een allergische reactie op bepaald voedsel, zoals noten of aardbeien. Minder vaak is medicijnenallergie de oorzaak, maar het kan ook optreden na een insectenbeet. Ook stress kan het angio-oedeem veroorzaken. De prognose of vooruitzichten zijn afhankelijk van de vorm en kan sterk variëren.

• Wat is angio-oedeem?
• Definitie
• Angio-oedeem kan gevaarlijk zijn
• Angio-oedeem verdwijnt vanzelf
• Urticaria en angio-oedeem
• Hoe ontstaat angio-oedeem?
• Angio-oedeem oorzaak
• Geneesmiddelen
• Hereditair angio-oedeem
• Infectie
• Voedsel- of geneesmiddelenallergie
• Andere oorzaken
• Angio-oedeem symptomen: zwelling van de lippen, oogleden of handen
• Beloop
• Onderzoek en diagnose
• Lichamelijke onderzoek en allergologisch onderzoek
• Differentiële diagnose
• Angio-oedeem behandeling
• Complicaties
• Prognose
• Preventie

Wat is angio-oedeem?

Definitie

Oedeem is overmatige ophoping van vocht in de intercellulaire ruimte, het weefsel buiten de bloedvaten. Men spreekt van angio-oedeem in geval van uitgebreide vochtophoping in huid en/of slijmvliezen als gevolg van lekkende bloedvaatjes. Angio-oedeem ontwikkelt zich plotseling en in korte tijd. Er kan gemakkelijk zwelling ontstaan wanneer deze vochtophopingen zich voordoen op plekken in het lichaam waar het weefsel niet erg stevig is, zoals de lippen, de tong, het zachte verhemelte, het gezicht of de darmen.

Angio-oedeem kan gevaarlijk zijn

Angio-oedeem kan zich plaatselijk voordoen, waarbij er slechts sprake is van zwelling van bijvoorbeeld een hand, voet, wang, ooglid, bil, etc. Dit kan heel lastig en storend zijn, maar is niet gevaarlijk en (veelal) niet pijnlijk. Een snel opkomende zwelling in mond of keel kan daarentegen wel gevaarlijk zijn. Een flinke zwelling van de tong of het zachte verhemelte kan de ademweg blokkeren, waardoor verstikking dreigt. Angio-oedeem kan in dat geval gepaard gaan met bedreigende verschijnselen, zoals stridor en benauwdheid. Stridor is een door vernauwing in de luchtwegen teweeggebrachte hoorbare ademhaling, meestal een piepend of gierend geluid. Een zwelling van de darmen kan verstopping geven met heftige buikpijn, misselijk en braken.

Angio-oedeem verdwijnt vanzelf

Angio-oedeem ontstaat vaak wisselend in aanvallen en verdwijnt in veel gevallen spontaan na één tot twee dagen.

Urticaria en angio-oedeem

Angio-oedeem is een variant van urticaria (galbulten). Urticaria en angio-oedeem ontstaan allebei op dezelfde manier en komen vaak samen voor, ofschoon zij zich ook afzonderlijk kunnen manifesteren. De vochtophoping bij angio-oedeem heeft veelal een grotere omvang dan bij galbulten. Bij angio-oedeem treedt er meestal geen jeuk op, bij galbulten juist wel. Galbulten zijn te herkennen als hevig jeukende witte bultjes op een rode hof.

Hoe ontstaat angio-oedeem?

Urticaria en angio-oedeem hebben dezelfde ontstaanswijze. Bij galbulten zetten de kleine bloedvaatjes in de huid uit. Deze bloedvaatjes worden capillairen of haarvaatjes genoemd. Bij angio-oedeem zetten de bloedvaatjes in het onderhuidse weefsel uit. Daarna gaan ze een beetje lekken, en vocht vanuit de bloedbaan kan daardoor de huid of het onderhuidse weefsel bereiken. Door het uittreden van vocht uit de bloedbaan ontstaat bij angio-oedeem zwelling in het onderhuidse weefsel.

Angio-oedeem oorzaak

Door verschillende stoffen kan de doorlaatbaarheid van bloedvaten toenemen. Het kan ontstaan door stoffen (vooral histamine) die vrijkomen bij een overgevoeligheidsreactie of allergie of door cytokines die vrijkomen bij een ontstekingsreactie of infectie. Histamine komt vrij in het lichaam als het wordt uitgescheiden door mestcellen of mastocyten. Deze cellen bevatten histamine en andere stoffen die vrijkomen bij een allergische reactie. Histamine is een prikkelende stof en vrijgekomen histamine veroorzaakt het uitzetten en lek worden van de bloedvaatjes, en jeuk. Bij angio-oedeem staat jeuk minder op de voorgrond dan bij galbulten.

Acute angio-oedeem kan grofweg drie oorzaken hebben:

• een allergie (voor geneesmiddelen, voedingsmiddelen, snoepwaren en dranken);
• een virusinfectie; of
• een onbekende oorzaak.

Geneesmiddelen

Grofweg 1:200 mensen die ACE-remmers slikken tegen een verhoogde bloeddruk, krijgen last van zwellingen die beginnen te verschijnen binnen de eerste paar maanden van de behandeling, maar soms ook pas na maanden tot jaren. Soms verschijnt angio-oedeem alleen wanneer de dosis wordt verhoogd. Waarom sommige mensen zwellingen krijgen en anderen niet, is niet helemaal duidelijk. Overschakelen naar een ander merk of type ACE-remmer lijkt niet te helpen. De zwellingen die optreden bij deze geneesmiddelen jeuken niet en doen geen pijn. Meestal treden de zwellingen op rond het gezicht, de tong en keel en gaat het niet vergezeld met urticaria (netelroos).

Ook niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID’s) zoals ibuprofen of aspirine kunnen in angio-oedeem veroorzaken, evenals opiaten (sterke pijnstillende geneesmiddelen).

Hereditair angio-oedeem

Hereditair (erfelijk) angio-oedeem is een erfelijke vorm van angio-oedeem, die berust op een te geringe aanmaak van een bepaald enzym (C1-esteraseremmer).

Infectie

Infectie is een van de meest voorkomende oorzaken van urticaria (netelroos) en angio-oedeem, vooral bij jonge kinderen.

Voedsel- of geneesmiddelenallergie

Voedsel of geneesmiddelenallergie is meestal ernstig en geeft een dramatisch beeld met flinke zwellingen, maar lost vaak binnen 24 uur op, uitzonderingen daargelaten.

Andere oorzaken

Schildklieraandoeningen, vaatziekten en sommige vormen van inflammatoire artritis komen vaker voor bij mensen met urticaria (netelroos) en angio-oedeem. Bij sommige mensen wier zwellingen langdurig aanhouden zonder een duidelijke oorzaak, kan een auto-immuun reactie verantwoordelijk zijn. Een insectenbeet is een andere mogelijkheid. Daarnaast kunnen de factoren stress, temperatuur en inspanning angio-oedeem uitlokken.

Angio-oedeem symptomen: zwelling van de lippen, oogleden of handen

Angio-oedeem heeft de volgende voorkeurslocaties:

• de oogleden;
• lippen;
• wangen;
• handruggen;
• de uitwendige geslachtsdelen; en
• de voetruggen.

Dat het zich vooral op deze plekken ontwikkelt, komt omdat de huid daar een losse hechting met de onderlaag heeft.

Het slijmvlies van de tong, wangen en keel kunnen fors zwellen, meestal eenzijdig maar soms dubbelzijdig.

Beloop

Normaal gesproken verdwijnt de zwelling vanzelf na één of enkele dagen. De klachten nemen af zodra het vocht via de lymfebanen is afgevoerd en de lekkage zich heeft hersteld. Je kunt eenmaal maar ook meerdere malen achtereen last hebben van deze verschijnselen met daartussen klachtenvrije perioden. Deze perioden waarin je nergens last van hebt, kunnen variëren van enkele dagen tot enkele maanden.

Onderzoek en diagnose

Lichamelijke onderzoek en allergologisch onderzoek

De arts zal informeren naar de omstandigheden waaronder de klachten optreden. Voorts zal hij vragen stellen over je medische voorgeschiedenis, medicijngebruik en een lichamelijk onderzoek doen. Als hieruit aanwijzingen komen voor een mogelijke oorzaak, dan zal aanvullend onderzoek gedaan worden naar allergie, geneesmiddelen-overgevoeligheid of bepaalde fysische prikkels. Allergologisch onderzoek kan gedaan worden in de vorm van huidtesten. Ook kan bloedonderzoek gedaan worden, teneinde onderliggende ziekten uit te sluiten.

Differentiële diagnose

Het is belangrijk om diverse onderzoeken uit te voeren teneinde andere mogelijke oorzaken van de klachten uit te sluiten. De verschijnselen die optreden bij angio-oedeem doen soms denken aan het klinisch beeld van de volgende aandoeningen:

• acute netelroos
• anafylaxie
• cellulitis
• insectensteken
• insectenovergevoeligheid
• latexallergie
• medicatie-allergieën
• nikkelallergie
• acute overgevoeligheidsreacties
• vertraagde overgevoeligheidsreacties
• voedselallergie

Angio-oedeem behandeling

De behandeling hangt af van de oorzaak. Bij een allergie is het nodig om te achterhalen waar je allergisch voor bent. Antihistaminica kunnen bij angio-oedeem worden voorgeschreven, ofschoon deze vaak onvoldoende werkzaam zijn. Bij galbulten werken ze beter. Bij oedeem door een ontsteking of infectie zal –indien nodig– de veroorzakende ziekte bestreden worden.

In de acute fase, maar vooral als het oedeem zich op risicovolle plaatsen ontwikkelt, kan de arts sterker werkzame geneesmiddelen voorschrijven. Je kunt hierbij denken aan corticosteroïden in tabletvorm of als injectie.

Complicaties

De gevaarlijkste complicatie van angio-oedeem is zwelling van de keel en luchtwegen. De aandoening verloopt normaal gesproken mild, maar als het snel gaat of als het de keel aantast, kan het verstikking veroorzaken. Dit zal leiden tot de volgende tekenen:

• plotselinge of snel escalerende ademhalingsproblemen
• duizeligheid
• flauwvallen

Prognose

Gevallen van recidiverend angio-oedeem moeten worden onderscheiden tussen erfelijk en verworven angio-oedeem. Het merendeel van de gevallen van verworven angio-oedeem kunnen goed worden behandeld met antihistaminica. Behandeling van erfelijk angio-oedeem is complexer en moet worden behandeld door een specialist.

Preventie

Ter voorkoming van angio-oedeem kun je proberen triggers te vermijden, zoals voedingsmiddelen, medicijnen, pollen, huidschilfers van huisdieren, latex en insectensteken.

Lees verder

• Uitslag in het gezicht: op de wangen, kin, neus en voorhoofd
• Opgezwollen lip: oorzaken van gezwollen bovenlip en onderlip
• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Galbulten (netelroos): symptomen, oorzaak en behandeling
• Urticaria: rode jeukende bultjes op huid, buik, armen, benen