Galbulten (netelroos): symptomen, oorzaak en behandeling

Bij galbulten ontstaan er in korte tijd een hevig jeukende huiduitslag. Galbulten dient zich vaak aan met rode vlekjes die daarna kunnen overgaan in verdikte bleke plekken, welke later kunnen samenvloeien tot grotere vlakke plakkaten (zie foto). De plekken kunnen ook vrij snel weer wegtrekken, meestal binnen enkele uren. Er zijn ontzettend veel mogelijke oorzaken van galbulten. Er wordt bij galbulten door bepaalde prikkels een ontstekingsreactie opgeroepen. Galbulten kunnen ontstaan in reactie op bepaald voedsel, medicijnen (bijvoorbeeld een antibioticum), insectenbeten, brandnetels, cosmetica, kou, warmte, spanning/stress of inspanning. Het kan op elke leeftijd optreden, dus zowel bij kinderen als volwassenen.

• Wat zijn galbulten?
• Vóórkomen
• Oorzaak van netelroos
• Soorten netelroos
• Acute netelroos
• Chronische netelroos
• Symptomen van galbulten
• Angio-oedeem
• Complicaties
• Onderzoek en diagnose
• Behandeling van galbulten
• Medicijnen en zalven
• Galbulten bij kinderen
• Prognose
• Preventie

Wat zijn galbulten?

Galbulten, ook bekend als netelroos of urticaria, is een vaak voorkomende en meestal slechts tijdelijk actieve huidaandoening, waarbij er hevig jeukende bultjes en verhevenheden ontstaan die variëren in grootte en overal op de huid kunnen optreden. Circa 20% van alle Nederlanders zal op enig moment in zijn leven een episode met galbulten doormaken. De kleine of grote bultjes kunnen conflueren of samensmelten tot grote 'kwaddels', met eromheen vaak een witte ring. Galbulten steken snel de kop op, meestal binnen een half uur. Ze trekken daarna binnen 12 tot 24 uur weg. Veel mensen hebben vooral 's avonds last van galbulten, die dan tegen de ochtend weer zijn opgelost. Naast acute urticaria, welke minder duurt dan zes weken, bestaat er chronische urticaria, welke langer duurt dan zes weken. Galbulten komen op elke leeftijd voor, dus zowel bij kinderen als volwassenen. Zowel mannen als vrouwen kunnen er last van krijgen.

Vóórkomen

Grofweg een kwart van de bevolking krijgt in de loop van zijn leven een keer last van galbulten. Deze aandoening komt zowel bij mannen als vrouwen voor en op alle leeftijden.

Oorzaak van netelroos

Het stofje histamine dat aanwezig is in bepaalde cellen in de huid, speelt een belangrijke rol bij het ontstaan van galbulten. Prikkels kunnen ervoor zorgen dat histamine vrijkomt uit de cellen. Dit geeft jeuk. De jeukende huiduitslag wordt veroorzaakt door kleine hoeveelheden vocht die weglekken uit de bloedvaten net onder de oppervlakte van de huid. Ook ontstaat hierdoor zwelling. Oorzaken hiervan zijn onder andere reacties op bacteriën, gisten (Candida), virussen (hepatitis B, Pfeiffer of klierkoorts, vanwege opgezette klieren), parasieten, voedsel (zoals vis en garnalen en eieren), medicijnen, insectenbeten, brandnetels, cosmetica, kou, warmte of inspanning, terwijl dat helemaal niet nodig is. Bij het overgrote deel van de patiënten wordt nooit een oorzaak gevonden.

Soorten netelroos

Er worden twee soorten netelroos onderscheiden: kortdurend (acuut) en langdurig (chronisch).

Acute netelroos

Acute netelroos of urticaria komt het meeste voor. Deze begint plotseling en is weer verdwenen na minder dan 6 weken. Acute netelroos kan het gevolg zijn van een allergische reactie, maar er is niet altijd een duidelijke oorzaak te vinden. De afzonderlijke plekken trekken binnen 24 uur weer weg. Vaak al binnen enkele uren. Eén zo'n plek wordt een urtica of kwaddel (huidverdikking) genoemd.

Chronische netelroos

Chronische netelroos komt gedurende meer dan zes weken bijna dagelijks voor en is meestal jeukend. De plekken trekken meestal binnen 24 uur weer weg. Ze hebben meestal geen identificeerbare trigger. Wanneer er geen uitlokkende factor gevonden kan worden, is er sprake van zogeheten chronische spontane urticaria (CSU).

Symptomen van galbulten

Er ontstaan heftige jeukende plekken ter grootte van een speldenknop tot een euromunt. Het gaat om plekken die in het midden vaak wat bleker zijn. De vlekken die grillig begrensd zijn, kunnen samensmelten tot grote 'kwaddels', met in veel gevallen een witte ring eromheen. Galbulten kennen geen voorkeurslocaties. De plekken komen even vaak voor op armen, benen, romp en in het gelaat. Bij mensen die gevoelig zijn voor lokale druk, zullen de galbulten veelal voorkomen op de drukplaatsen van kleding en bij contact-urticaria zijn de handen en het gezicht meestal betrokken.

Angio-oedeem

De variant angio-oedeem treedt vaak samen op met netelroos. Het gaat hierbij om een diepere zwelling van de huid. Het veroorzaakt meestal zwelling in diepe weefsellagen rond de ogen, lippen en gezicht. Je handen, voeten, keel, darmen en geslachtsdelen kunnen ook opzwellen. De zwellingen zijn pijnlijker en jeuken minder dan netelroos. Angio-oedeem verdwijnt normaal gesproken na twee tot drie dagen.

Mensen die netelroos krijgen, kunnen tegelijkertijd angio-oedeem krijgen. Soms hebben mensen angio-oedeem zonder netelroos.

Complicaties

Er kan sprake zijn van anafylaxie bij urticaria en/of ernstig angio-oedeem, optredend binnen minuten tot uren na blootstelling aan een allergeen. Een anafylaxie is een acute ernstige reactie. Hierbij kan er een belemmering van de ademhaling ontstaan of een te kort schietende bloedcirculatie met benauwdheid of slap worden tot gevolg. Er is sprake van ernstig angio-oedeem van de mond-/keelholte bij: stridor, kortademigheid/benauwdheid, zwellingen van tong, mond- en/of keelholte. Het kan mogelijk de luchtwegen afsluiten, met de dood tot gevolg.

Anafylaxie wordt vaak veroorzaakt door een ernstige allergische reactie op bepaald voedsel, zoals pinda's en noten, of een bijensteek. Mensen met anafylaxie hebben onmiddellijk een injectie met epinefrine nodig, zoals injecteerbare epinefrine (EpiPen). Epinefrine opent de luchtwegen, verhoogt de bloeddruk en vermindert netelroos en zwelling.

Onderzoek en diagnose

Galbulten zijn gemakkelijk te herkennen, waardoor de diagnose veelal 'op het oog' gesteld wordt. Door middel van een vraaggesprek kan gezocht worden naar een of meer van de bekende mogelijke oorzaken van galbulten. Als er een uitlokkende factor is gevonden, kan bekeken worden hoe deze vermeden kan worden. Doordat er talloze oorzaken zijn, zal de huisarts veelal gebruikmaken van een vragenlijst die je vervolgens zelf thuis invult en daarna met de huisarts wordt besproken. Soms is verder onderzoek geïndiceerd, bijvoorbeeld bloedonderzoek, bacteriekweken en/of allergietesten. Alleen bij hardnekkige urticaria zal men hiertoe overgaan.

Behandeling van galbulten

Medicijnen en zalven

Galbulten gaan meestal vanzelf weer weg. Indien een duidelijke oorzaak (prikkel of trigger) wordt gevonden, moet deze worden weggenomen of vermeden worden. Als dat niet mogelijk is, kan geopteerd worden door behandeling met medicijnen, bijvoorbeeld met antihistaminica, dat zijn geneesmiddelen die ervoor zorgen dat de histamine niet zijn ontstekingsbevorderende uitwerking heeft en de galbulten wegblijven. Voorbeelden van antihistaminica zijn levocetirizine, desloratadine, cetirizine en loratadine. Voor kinderen kan dit geneesmiddel gegeven worden in de vorm van een drankje, terwijl ouderen meestal capsules of tabletten voorgeschreven krijgen. Je kunt daarnaast poeder aanbrengen die verkoeling brengt, zoals menthol strooipoeder. Er bestaan ook allerlei koelzalven die de jeuk tegengaan. Het gaat om de volgende middelen:

• levomenthol gel of crème (niet gebruiken bij kinderen jonger dan 2 jaar)
• zinkoxide schudsel of lotion.
• koelzalf

Galbulten bij kinderen

Neem de volgende maatregelen in acht bij een kind met galbulten:

• Houd je kind uit de zon en zorg ervoor dat hij niet in een warme omgeving vertoeft, omdat deze omstandigheden de galbulten kunnen verergeren.
• Probeer erachter te komen op welke prikkel het kind galbulten ontwikkelt, zodat deze uitgebannen of vermeden kan worden.
• Laat het kind goed ventilerende, loszittende kleding dragen, bij voorkeur katoenen kleding.
• Voorkom dat je kind gaat krabben, want dit verergert de jeuk.
• Dep bij erge jeuk de huid van je kind met water met daarin een scheutje azijn.

Prognose

Voor de meeste mensen veroorzaken netelroos geen ernstige problemen. Veel kinderen ontgroeien vaak allergieën die netelroos veroorzaken. Bij sommige mensen kan angio-oedeem anafylaxie veroorzaken met ernstige zwelling van de luchtwegen en longen. Mensen met deze levensbedreigende aandoening moeten altijd auto-injecteerbare epinefrine zoals EpiPen bij zich hebben om ernstige allergische reacties te behandelen.

Preventie

Als je vaak last hebt van galbulten, houd dan in een schriftje de gebeurtenissen bij die plaatsvinden vlak voordat ze uitbreken. Dit kan je helpen de oorzaak te vinden en een plan te maken om te voorkomen dat ze terugkomen. Het aanbrengen van eenvoudige veranderingen in je levensstijl kunnen mogelijk helpen voorkomen dat netelroos in de toekomst opnieuw optreedt. Als je allergisch bent en je weet welke stoffen een allergische reactie kunnen veroorzaken, is het raadzaam om elke mogelijke blootstelling aan deze factoren te vermijden.

Lees verder

• Netelroos (galbulten, urticaria): symptomen en oorzaken
• Urticaria: rode jeukende bultjes op huid, buik, armen, benen
• Rode vlekken op benen en voeten, zonder schilfering
• Ziekte van Grover: symptomen, oorzaak, behandeling, prognose
• Jeukende huid of jeuk: oorzaken van jeuk en soorten jeuk