Opvliegers overgang: symptomen, oorzaken en voorkomen

Opvliegers of vapeurs komen tijdens de overgang heel vaak voor. Opvliegers of hot flushes zijn het meest karakteristieke symptoom van de overgangsjaren van de vrouw. Ongeveer een kwart van de vrouwen in de overgang heeft er last van. Opvliegers zijn plotselinge, relatief kortdurende warmte-aanvallen, hetgeen gepaard gaat met overmatig transpireren en waarbij het gezicht, de nek, de hals en/of de borst rood worden. De meest effectieve behandeling voor opvliegers zijn oestrogenen, ofschoon dit ook ongunstige effecten heeft. Uit onderzoek blijkt dat de helft van de vrouwen met frequente vasomotorische symptomen (zoals opvliegers en hartkloppingen), na 7 jaar nog steeds last heeft van opvliegers. Opvliegers is wat dat betreft een hardnekkige overgangsklacht.

• Wat zijn opvliegers?
• Een warme golf voor Sandra
• Definitie
• Duur van een opvlieger
• Niet alle vrouwen hebben last van opvliegers
• FAQ opvliegers: alles wat je altijd al wilde weten (maar misschien nooit durfde te vragen)
• Synoniemen
• Epidemiologie
• Levensfase en prevalentie van opvliegers
• Symptomen van opvliegers
• Klachten
• Duur en frequentie
• Overzicht van symptomen
• Oorzaken van opvliegers
• Dalende oestrogeenspiegels
• Medische aandoeningen
• Tabel van oorzaken en triggers van opvliegers
• Risicofactoren opvliegers
• Behandeling opvliegers
• Geen behandeling
• Oestrogenen
• SSRI's en clondine
• Plantaardige en natuurlijke supplementen
• Soja en rode klaver bij opvliegers
• Geleide ademhaling en stressmanagement
• Dieet- en leefstijlaanpassingen
• Elektronische neuromodulatie
• Alternatieve medicatie
• Natuurlijke koude therapieën
• Lifestylecoaching en ondersteuning
• Tabel: Behandelingsopties en effectiviteit van opvliegers
• Praktische tips en zelfzorg bij opvliegers
• Draag luchtige, katoenen kleding in laagjes
• Houd een ventilator of waaiertje bij de hand
• Vermijd pittig eten en cafeïne
• Drink koude dranken bij opkomende opvliegers
• Kies voor beddengoed van ademende stoffen
• Zorg voor een koelere slaapkamer
• Stop met roken
• Beperk alcoholgebruik
• Gebruik een koelsjaal of -kussen
• Eet vaker kleinere maaltijden
• Neem een lauwe douche voor het slapengaan
• Kies voor parfumvrije, verkoelende huidproducten
• Prognose
• Frequente opvliegers rond de overgang houden vaak jarenlang aan
• Complicaties
• Preventie van opvliegers: koel blijven in elke situatie
• Misvattingen over opvliegers: fabels, feiten en frappante waarheden
• Opvliegers? Ach joh, dat hoort bij ouder worden!
• Eén kopje koffie en BOEM, daar is weer een opvlieger!
• Een opvlieger? Gewoon even diep ademhalen en het is over!
• Opvliegers krijg je alleen als je menstruatie stopt!
• Als je moeder veel opvliegers had, krijg jij ze ook!
• Na de overgang ben je er helemaal vanaf!
• Opvliegers? Gewoon even een koud drankje en klaar!
• Opvliegers zijn alleen vervelend, verder geen probleem!
• Je kunt opvliegers voorkomen door gezond te eten!
• Hormoontherapie is de enige oplossing tegen opvliegers!
• Mannen hebben het makkelijk, die krijgen dit niet!
• Opvliegers gaan sneller weg als je ze negeert!

Wat zijn opvliegers?

Een warme golf voor Sandra

Sandra zat midden in een belangrijk werkoverleg toen ze het voelde aankomen: een opvlieger. Het begon subtiel, een lichte warmte in haar nek, maar al snel leek haar hele lichaam in brand te staan. Ze glimlachte ongemakkelijk terwijl ze haar jasje uittrok, maar vanbinnen dacht ze alleen maar: Niet nu, alsjeblieft niet nu. Haar collega’s babbelden rustig verder, zich totaal niet bewust van de strijd die Sandra voerde met haar plotselinge persoonlijke sauna. Terwijl ze haar notities doornam, vroeg ze zich af hoe andere vrouwen dit overleefden. Met een diepe ademhaling en een grote slok water wist ze zich te herpakken, vastbesloten om de controle weer in handen te nemen. "Kom maar op, menopauze," fluisterde ze tegen zichzelf, "ik laat me niet klein krijgen."

Definitie

Opvliegers zijn plotselinge, relatief kortdurende warmte-aanvallen, hetgeen gepaard gaat met overmatig transpireren en waarbij het gezicht, de nek, de hals en/of borst rood worden, alsof de persoon bloost. Tevens stijgt de hartfrequentie. Meestal zijn opvliegers het gevolg van de overgang.

Duur van een opvlieger

Opvliegers treden op willekeurige momenten op en zijn meestal van korte duur; ergens tussen de 30 seconden en 3 minuten. Afhankelijk van de persoon, kunnen opvliegers een paar keer per week of meerdere keren per dag optreden. Opvliegers die 's nachts optreden, kunnen de slaap verstoren. Als opvliegers hinderlijk worden, zijn er diverse behandelingen beschikbaar om ze te bestrijden.

Niet alle vrouwen hebben last van opvliegers

Opvliegers zijn een veel voorkomend symptoom van de overgang bij vrouwen, maar niet alle vrouwen hebben er last van. Ongeveer 75% van de vrouwen hebben in meer of mindere mate last van opvliegers tijdens de overgang. Opvliegers kunnen ook optreden als gevolg van een aantal ongewone medische aandoeningen.

FAQ opvliegers: alles wat je altijd al wilde weten (maar misschien nooit durfde te vragen)

Opvliegers: de ene dag heb je nergens last van, de volgende zit je opeens zwetend op de bank alsof je net een marathon hebt gelopen – zonder ook maar één stap te zetten. En alsof dat nog niet genoeg is, komen ze vaak op de meest ongelegen momenten. Sta je net een presentatie te geven? BAM, het lijkt alsof je in een tropisch regenwoud staat. Lig je eindelijk lekker te slapen? BOEM, klaarwakker en klam alsof je dekbed stiekem een sauna is geworden. Maar waarom gebeurt dit? Hoe lang duurt het? En vooral… wat kun je eraan doen?

In deze FAQ hebben we alles op een rijtje gezet wat je wilt (en moet) weten over opvliegers. Van de oorzaken en triggers tot slimme tips om ze minder heftig te maken. Want ja, er zijn manieren om ze te verzachten! Geen vage praatjes, maar concrete antwoorden op vragen die vrouwen (en soms ook mannen!) zichzelf dagelijks stellen. Want laten we eerlijk zijn: als je midden in een opvlieger zit, heb je echt geen zin om urenlang medische artikelen door te ploegen.

Misschien heb je al van alles geprobeerd: laagjes kleding, minder koffie, meer water, meditatie, ademhalingsoefeningen, of zelfs ijsblokjes in je BH (ja, dat is echt een ding). Sommige dingen werken, andere totaal niet – en het is voor iedereen anders. Daarom hebben we in deze FAQ niet alleen de standaardantwoorden verzameld, maar ook een paar minder bekende trucs en weetjes die je kunnen helpen.

Of je nu op zoek bent naar manieren om minder last te hebben van die spontane hittegolven of gewoon wilt weten waarom je lichaam dit allemaal doet – je bent op de juiste plek. Dus scroll lekker door, lach even om het absurde idee dat je lichaam je voor de gek houdt, en ontdek wat jij kunt doen om opvliegers de baas te worden. Want als ze dan toch komen, kun je er maar beter op voorbereid zijn!

Synoniemen

Opvliegers worden ook wel opstijgingen, vapeurs, hot flushes of hot flashes genoemd.

Epidemiologie

Opvliegers, die plotselinge, intense golven van warmte die door je lichaam razen, zijn een van de meest voorkomende symptomen van hormonale veranderingen, vooral bij vrouwen tijdens de menopauze. Maar deze verrassende zweetaanvallen en blozende momenten zijn niet alleen een vrouwelijk fenomeen of beperkt tot één levensfase. Over de hele wereld, in verschillende klimaten en gemeenschappen, spelen diverse factoren een rol in het voorkomen en de intensiteit van opvliegers. Hier duiken we diep in de epidemiologie van dit unieke fenomeen, van genetica tot voeding, en van Nederland tot de tropen.

Geslacht en leeftijd: wie ervaart opvliegers?
Opvliegers komen het meest voor bij vrouwen in de menopauze. In Nederland rapporteert ongeveer 70% van de vrouwen tussen 45 en 55 jaar opvliegers tijdens deze overgangsperiode. Dit percentage loopt iets op bij vrouwen met een vroegere menopauze door bijvoorbeeld medische behandelingen zoals chemotherapie. Het gemiddelde begintijdstip ligt rond de leeftijd van 50 jaar, maar sommige vrouwen beginnen al vanaf hun 40e en ervaren opvliegers tot ver in hun 60e.

Ofschoon het minder vaak voorkomt, kunnen mannen ook opvliegers krijgen, vaak door hormonale behandelingen voor prostaatkanker. Bij mannen met een afgenomen testosteronniveau ervaart ongeveer 20-25% opvliegers. Kinderen en jongeren ervaren dit fenomeen zelden, behalve in zeer specifieke medische situaties, zoals bij hormoonverstoringen.

Klimaat en omgevingsfactoren: warmere zones, intensere hitte
Het klimaat waarin je leeft heeft een directe invloed op de frequentie en ernst van opvliegers. In Nederland, met zijn gematigde klimaat, ervaren vrouwen vooral opvliegers in verwarmde binnenruimtes tijdens de winter, wanneer de overgang van kou naar warmte het lichaam uit balans brengt. Hetzelfde geldt voor België, waar vochtige winters opvliegers extra ongemakkelijk maken.

In de Nederlandse overzeese gebiedsdelen, zoals Curaçao en Aruba, speelt het tropische klimaat een andere rol. De constante warmte kan opvliegers verergeren, vooral omdat vrouwen in deze regio's minder mogelijkheden hebben om hun lichaam af te koelen. Hier melden vrouwen een hogere intensiteit en frequentie, waarbij 80% van de vrouwen in de menopauze opvliegers ervaart, vergeleken met 70% in Nederland.

Wereldwijd zijn er opmerkelijke verschillen. In westerse landen, zoals de VS en Europa, ligt de prevalentie van opvliegers bij vrouwen rond de 60-80%, terwijl vrouwen in Aziatische landen, zoals Japan, veel minder vaak opvliegers rapporteren (slechts 10-25%). Onderzoek suggereert dat voeding en leefstijl, zoals een dieet rijk aan soja, een beschermend effect kunnen hebben.

Voeding en leefstijl: je bord en gewoonten maken het verschil
Wat je eet en hoe je leeft kan een groot effect hebben op opvliegers. Voeding speelt een sleutelrol, vooral fyto-oestrogenen, natuurlijke verbindingen die oestrogeen nabootsen. In landen zoals Japan, waar het dieet veel soja en tofu bevat, is de frequentie van opvliegers opvallend lager.

Caffeïne, alcohol en pittig voedsel kunnen opvliegers juist uitlokken of verergeren. In Nederland heeft 30-40% van de vrouwen die last hebben van opvliegers aangegeven dat alcohol of koffie hun symptomen verergert. In de tropen, waar pittig eten deel uitmaakt van de cultuur, rapporteren vrouwen dat hun voeding een extra trigger vormt.

Roken heeft ook een sterke invloed. Rokers hebben meer kans op vroege menopauze en ervaren gemiddeld 50% meer en intensere opvliegers dan niet-rokers. Een sedentaire leefstijl, zonder regelmatige beweging, kan ook bijdragen aan een toename van symptomen. Omgekeerd helpt regelmatige fysieke activiteit de lichaamstemperatuur beter te reguleren en opvliegers te verminderen.

Genetica: opvliegers in je DNA
Genetica speelt een cruciale rol in wie opvliegers krijgt en hoe ernstig ze zijn. Als jouw moeder of zus opvliegers had tijdens de menopauze, is de kans groter dat jij ze ook zult ervaren. Onderzoek wijst op specifieke genen die invloed hebben op de gevoeligheid voor temperatuurveranderingen en hormonale schommelingen.

Etnische verschillen zijn ook significant. Vrouwen van Afrikaanse afkomst rapporteren vaker en intensere opvliegers (tot 80%) dan vrouwen van Aziatische afkomst, die veel lagere percentages ervaren. Genetische factoren verklaren gedeeltelijk waarom sommige vrouwen opvliegers nauwelijks opmerken, terwijl anderen ernstig worden getroffen.

Nederland, België en wereldwijd: variatie in voorkomen
In Nederland heeft 7 op de 10 vrouwen last van opvliegers tijdens de menopauze, en dit duurt gemiddeld 7,4 jaar. In de Belgische cijfers zien we vergelijkbare trends, al geven Vlaamse vrouwen vaker aan dat hun symptomen langer aanhouden, mogelijk door leefstijlverschillen zoals een hogere alcoholconsumptie.

In de tropen melden vrouwen een hogere intensiteit, terwijl in koudere klimaten de opvliegers vaak seizoensgebonden variëren. Wereldwijd zijn de verschillen aanzienlijk: in westerse landen komen opvliegers veel voor, terwijl in Aziatische en Zuid-Amerikaanse culturen lagere percentages worden gerapporteerd, deels door voeding en deels door culturele verschillen in het rapporteren van symptomen.

Een voorbeeld: Marjan uit Nederland
Marjan, 52 jaar, werkt in een druk kantoor in Nederland. Sinds haar menopauze ervaart ze dagelijks opvliegers, vooral na haar ochtendkoffie. Ze merkt dat stress op het werk haar symptomen verergert. Na een bezoek aan haar arts past ze haar dieet aan en schakelt over op kruidenthee. Ook neemt ze de fiets naar haar werk, wat haar niet alleen helpt om fit te blijven, maar ook de frequentie van haar opvliegers met de helft vermindert.

Levensfase en prevalentie van opvliegers

Deze tabel geeft inzicht in de verschillende levensfasen waarin opvliegers voorkomen en hoe ze zich manifesteren in verschillende bevolkingsgroepen.

Symptomen van opvliegers

Klachten

Opvliegers manifesteren zich vooral gedurende de perimenopauze, dat is de periode vanaf het moment dat de menstruaties onregelmatiger worden tot een jaar na de menopauze. Opvliegers veroorzaken altijd plotselinge, korte, hevige warmte-aanvallen, waarbij gezicht, hals en/of borst rood kunnen worden en de vrouw hevig kan transpireren (ook nachtzweten). Soms heeft de vrouw ook last van hartkloppingen. Soms kunnen rillingen en bevingen optreden na een opvlieger.

Duur en frequentie

Een opvlieger treedt plotseling, dat wil zeggen zonder enige vooraankondiging, op. Een opvlieger duurt een halve minuut tot drie minuten, maar soms ook langer. Opvliegers variëren in frequentie - sommige vrouwen hebben meerdere opvliegers per dag en weer anderen een paar per week. De meeste vrouwen hebben minstens een jaar last van dit euvel.

Overzicht van symptomen

Deze tabel biedt een overzicht van de meest voorkomende symptomen en klachten die gepaard gaan met opvliegers, met duidelijke uitleg over elk symptoom.

Oorzaken van opvliegers

Dalende oestrogeenspiegels

De precieze oorzaak van opvliegers is anno 2025 niet bekend, maar de dalende oestrogeenspiegels die zich voordoen als de vrouw de menopauze nadert wordt in verband gebracht met opvliegers. Deze schommelingen van oestrogeenspiegels geven veranderingen in neurotransmitters, wat leidt tot een verstoring van het thermo-regulatie-setpoint in de hypothalamus. Dit gebied aan de basis van de hersenen reguleert de lichaamstemperatuur en andere elementaire processen. Het lichaam van de vrouw denkt dat het oververhit is en probeert vervolgens af te koelen. In feite is de thermostaat die de lichaamstemperatuur nauwkeurig reguleert, tijdelijk van slag.

Medische aandoeningen

Terwijl opvliegers doorgaans worden geassocieerd met de menopauze bij vrouwen, kunnen bepaalde ongewone medische aandoeningen ook leiden tot opvliegers. Erop lijkende verschijnselen kunnen optreden bij:

• hyperthyreoïdie (een te snel werkende schildklier);
• paniekstoornissen;
• alcoholverslaving;
• bijwerkingen van medicijnen (nitraten en antidepressiva);
• carcinoïd-syndroom (een syndroom waarbij kleine, kwaadaardige tumoren op verschillende plekken in het lichaam kunnen ontstaan);
• feochromocytoom (een zeldzame tumor van de chromaffiene cellen in het bijniermerg of chromaffiene cellen elders in het lichaam).

Tabel van oorzaken en triggers van opvliegers

Hier is een tabel over de oorzaken en triggers van opvliegers:

Risicofactoren opvliegers

Niet alle vrouwen krijgen last van opvliegers. Hoewel het niet duidelijk waarom sommige vrouwen opvliegers krijgen en anderen niet, dragen de volgende factoren bij aan de kans om opvliegers te krijgen:

• Roken. Vrouwen die roken hebben eerder, meer en langer last van opvliegers.
• Obesitas. Overgewicht is geassocieerd met een hogere frequentie opvliegers.
• Lichamelijke inactiviteit. Vrouwen die een inactief bestaan leiden, hebben meer kans om last van opvliegers te krijgen tijdens de menopauze.

Vrouwen met een voorgeschiedenis van zwangerschapshypertensie ontwikkelen mogelijk vaker en langduriger vasomotorische overgangsklachten.[3]

Behandeling opvliegers

Geen behandeling

Opvliegers zijn een normaal fysiologisch verschijnsel die na verloop van tijd vanzelf overgaan en op zich geen behandeling behoeven. Wanneer een vrouw behandeling overweegt, zal de huisarts de voordelen en de nadelen van alle behandelmogelijkheden met haar bespreken.

Oestrogenen

De meest effectieve behandeling voor opvliegers zijn oestrogenen, ofschoon dit ook ongunstige effecten heeft. Oestrogenen geven een verhoogd risico op ernstige aandoeningen als borstkanker of mammacarcinoom, trombo-embolische aandoeningen en CVA (Cerebro Vasculair Accident). Binnen drie maanden geeft oestrogeentoediening een vermindering van maar liefst 90% van de klachten in frequentie en intensiteit.[1] Tibolon, een steroïd met oestrogene, progestagene en androgene activiteit, is even effectief als oestrogenen. Ook dit middel wordt geassocieerd met borstkanker en cardiovasculaire aandoeningen.

SSRI's en clondine

Wanneer de vrouw de voorkeur geeft voor niet-hormonale therapie, dan kan gekozen worden voor SSRI's en clonidine. Deze alternatieven zijn beide effectief, maar wel in mindere mate dan dat van oestrogenen. Bij 10-20% van de gebruikers van SSRI's treedt een ongunstig effect op, zoals droge mond, verminderde eetlust, misselijkheid, slaperigheid en obstipatie.[2]

Plantaardige en natuurlijke supplementen

Plantaardige supplementen worden vaak gekozen door vrouwen die een natuurlijk alternatief zoeken:

• Fyto-oestrogenen: Natuurlijke verbindingen die oestrogeen nabootsen, zoals soja-isoflavonen en rode klaver, kunnen mildere vormen van opvliegers verminderen. Studies tonen aan dat regelmatige inname de frequentie van opvliegers met 20-30% kan verlagen.
• Zwarte zilverkaars (Cimicifuga racemosa): Dit kruidenmiddel wordt veel gebruikt in Europa en heeft bij sommige vrouwen een positieve invloed op opvliegers en nachtelijk zweten.
• Vitamine E-tekort: Een natuurlijke antioxidant die volgens sommige onderzoeken een lichte vermindering van de intensiteit van opvliegers kan geven.

Soja en rode klaver bij opvliegers

Vrouwen die last hebben van opvliegers en vaginale droogheid kunnen tijdens de overgang baat hebben bij het eten van sojarijke voeding en rode klaver. Ook extracten van deze middelen in supplementen verminderen de frequentie van deze klachten in lichte mate. Onderzoekers van het Erasmus MC komen tot die conclusie na een analyse van zestig wetenschappelijke studies naar het effect van bepaalde plantaardige voedingsmiddelen op klachten tijdens de menopauze. Het is wel van belang dat je je huisarts raadpleegt als je deze middelen wilt innemen, vooral wanneer je ook andere medicijnen gebruikt.[4]

Geleide ademhaling en stressmanagement

Mind-body technieken kunnen helpen om opvliegers te beheersen:

• Geleide ademhaling: Langzaam en diep ademhalen kan het zenuwstelsel kalmeren en een acute opvlieger sneller onder controle brengen.
• Cognitieve gedragstherapie (CGT): CGT richt zich op het veranderen van negatieve gedachten over opvliegers en helpt vrouwen om er beter mee om te gaan.

Dieet- en leefstijlaanpassingen

Aanpassingen in het dagelijkse leven kunnen een groot verschil maken:

• Voeding: Vermijd triggers zoals cafeïne, alcohol en pittig eten, die vaak opvliegers uitlokken.
• Hydratatie: Drink voldoende water om het lichaam te helpen bij temperatuurregulatie.
• Kleding: Kies voor laagjes van ademende materialen zoals katoen, zodat je snel kunt aanpassen aan temperatuurschommelingen.

Elektronische neuromodulatie

Innovatieve technologieën bieden nieuwe mogelijkheden:

• Nerivio: Een draagbaar apparaat dat mild elektrische signalen afgeeft om het zenuwstelsel te kalmeren. Dit kan opvliegers verminderen door het reguleren van de lichaamstemperatuur.
• Transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS): Dit apparaat wordt toegepast op specifieke punten om zenuwbanen te beïnvloeden en opvliegers te verlichten.

Alternatieve medicatie

Andere geneesmiddelen worden soms off-label gebruikt bij de behandeling van opvliegers:

• Gabapentine: Dit anti-epilepticum kan opvliegers verminderen, vooral bij vrouwen die ’s nachts last hebben. Het is een effectieve optie voor vrouwen die hormoontherapie willen vermijden.
• Pregabaline: Een medicijn dat vaak wordt gebruikt bij zenuwpijn en dat in onderzoeken ook een effect heeft laten zien op opvliegers.

Natuurlijke koude therapieën

Koude therapieën helpen het lichaam direct af te koelen:

• Koelvesten of koelmatrassen: Deze hulpmiddelen bieden verlichting tijdens opvliegers, vooral ’s nachts.
• Koude compressen: Een eenvoudig en direct toepasbaar hulpmiddel om warmtepieken te verminderen.

Lifestylecoaching en ondersteuning

Persoonlijke begeleiding door een menopauzeconsulent of lifestylecoach kan vrouwen helpen om een plan te ontwikkelen dat voeding, beweging en stressmanagement combineert. Deze holistische aanpak richt zich op de totale gezondheid, wat indirect opvliegers vermindert.

Tabel: Behandelingsopties en effectiviteit van opvliegers

Deze tabel biedt een overzicht van gangbare en alternatieve behandelingen, hoe ze werken en hoe effectief ze zijn.

Praktische tips en zelfzorg bij opvliegers

Opvliegers, we kennen ze als die onverwachte hittegolven die je ineens overvallen en je het gevoel geven dat je in een sauna bent beland. Voor velen een typisch symptoom van de menopauze, maar ook stress, medicatie of andere hormonale schommelingen kunnen de boosdoener zijn. Hoe je het ook went of keert, die plotselinge warmte-uitbarstingen kunnen behoorlijk lastig zijn. Gelukkig zijn er genoeg praktische manieren om ermee om te gaan.

Als je merkt dat opvliegers jouw dagelijks leven verstoren, is het goed om even stil te staan bij de dingen die je zelf kunt aanpassen. Kleine aanpassingen in je kleding, eetpatroon of je slaapomgeving kunnen al een wereld van verschil maken. Het draait allemaal om slimme zelfzorg en het inbouwen van handige gewoonten in je routine. Wat dacht je bijvoorbeeld van het slim kiezen van materialen voor je kleding of een ventilator binnen handbereik houden? Simpel, maar effectief.

Opvliegers aanpakken betekent niet dat je je hele leven hoeft om te gooien. Het zijn juist de kleine, praktische trucs die vaak het beste werken. Of het nu gaat om wat je eet, drinkt of hoe je je dag indeelt, het zit ’m in de details. En eerlijk is eerlijk, wie wil nou niet die hittebuien te slim af zijn zonder daar al te veel gedoe voor te hebben?

In de volgende lijst vind je een aantal praktische tips die je direct kunt toepassen. Geen ingewikkelde stappen, geen theorieën, gewoon handige oplossingen waar je meteen mee aan de slag kunt. Zo blijf je de baas over die opvliegers en kun je je weer focussen op de dingen die er echt toe doen. Laten we beginnen!

Draag luchtige, katoenen kleding in laagjes

We beginnen met een klassieker die altijd werkt: laagjes! Neem bijvoorbeeld Sandra (51), die altijd last had van opvliegers tijdens haar werk in de kinderopvang. Ze ontdekte dat katoenen kleding haar redder in nood was. Het is ademend, neemt vocht op en voelt niet plakkerig aan. Door meerdere laagjes te dragen, kun je snel een vestje of sjaal uitgooien als die warmteaanval toeslaat. Kunststof materialen? Die laat je beter links liggen, tenzij je een gratis sauna wilt ervaren. Katoen en linnen zijn je beste vrienden, en gelukkig kun je tegenwoordig stijlvolle outfits vinden die ook nog praktisch zijn. Je hoeft echt niet te kiezen tussen comfort en fashion.

Houd een ventilator of waaiertje bij de hand

De simpele kracht van een ventilator mag je niet onderschatten. Eva, een freelance schrijver, vertelde hoe ze haar creatieve flow kwijtraakte door opvliegers. Tot ze een mini-ventilator ontdekte die ze overal mee naartoe nam. Tijdens Zoom-meetings, op het terras of in de trein: dat ding draaide overuren. De handzame modellen passen in je tas, en sommige hebben zelfs een USB-aansluiting. Wil je thuis wat meer power? Een staande ventilator naast je bed kan wonderen doen tijdens warme nachten. En trouwens, een koele kamer draagt niet alleen bij aan minder opvliegers, maar helpt ook je slaaptekort te verminderen. Win-win!

Vermijd pittig eten en cafeïne

Een bord pittige curry of een dubbele espresso? Denk er twee keer over na. Pittig eten en cafeïne kunnen opvliegers triggeren, omdat ze je lichaamstemperatuur verhogen. Neem bijvoorbeeld Johan, die pas op zijn 49e opvliegers kreeg door hormonale medicatie. Hij hield van pittig eten, maar merkte dat zijn symptomen erger werden na een hete chili. De oplossing? Kruid mild, maar gebruik smaakvolle alternatieven zoals gember of kruidnagel. Die geven warmte zonder je te laten baden in het zweet. En als je koffie mist, kun je overschakelen op decafé of kruidenthee. Kleine aanpassingen, groot effect!

Drink koude dranken bij opkomende opvliegers

Als je merkt dat een opvlieger eraan komt, pak dan meteen een koud glas water. Dit is een lifehack waar Manon, een docent, veel baat bij had. Ze hield altijd een flesje water in de buurt, zowel in de klas als tijdens vergaderingen. Een slok koud water verlaagt je kerntemperatuur en helpt je lichaam kalmeren. Voeg een schijfje citroen of wat ijsklontjes toe voor extra verfrissing. En ja, alcohol telt niet – die maakt het juist erger. Simpelweg gehydrateerd blijven met voldoende water doet al een hoop. Het klinkt misschien als een open deur, maar probeer het eens bewust en merk het verschil!

Kies voor beddengoed van ademende stoffen

Je nachtrust is heilig, toch? Maar als je 's nachts badend in het zweet wakker wordt, lijkt het alsof je bed een broeikas is geworden. Hier komt de gouden tip van Simone (47), die na wekenlang gebroken nachten eindelijk de oplossing vond: ademend beddengoed. Katoen, linnen of bamboe zijn geweldig om je lichaam koel te houden. Satijn klinkt chic, maar het voelt vaak plakkerig. Het geheim zit 'm in stoffen die vocht opnemen en lucht laten circuleren. Bonuspunten als je kiest voor een ademend matras en een lichtgewicht deken. Simone zweert er inmiddels bij en heeft eindelijk weer energie voor haar ochtendwandelingen. Probeer het eens, want niets is fijner dan fris wakker worden!

Zorg voor een koelere slaapkamer

“Mijn slaapkamer is nu net een koelkast, en ik ben er zó blij mee!” grinnikt Jasper (50). Hij heeft de thermostaat ingesteld op 18 graden, en dat is volgens hem dé ideale temperatuur. Hoe kouder, hoe minder opvliegers hij 's nachts krijgt. Een simpele investering zoals een ventilator of airco kan al helpen. Geen budget? Dan zet je gewoon de ramen tegen elkaar open of gebruik je een vochtige doek voor je ventilator – old school, maar effectief. En vergeet verduisterende gordijnen niet, want zonlicht warmt je kamer ongemerkt op. Jasper's pro-tip: een koel kussen gevuld met gel, zodat je hoofd lekker fris blijft. Hij kan er weer tegenaan, zonder dat hij 's nachts twintig keer zijn laken van zich af trapt.

Stop met roken

Dit is er eentje die we niet mooier kunnen maken: roken is een no-go als je last hebt van opvliegers. Kijk naar Lotte (53), die na 20 jaar eindelijk besloot te stoppen. Ze had altijd het gevoel dat haar sigaretten haar hielpen ontspannen, maar eerlijk? Het maakte haar opvliegers alleen maar heftiger. Roken beïnvloedt namelijk je hormonale schommelingen, waardoor je lijf nog harder moet werken om af te koelen. Lotte stapte over op nicotinepleisters en merkte al binnen twee weken verschil. Ze voelt zich energieker, slaapt beter en – extra bonus – haar huid straalt weer. Een kleine stap voor je gezondheid, een grote stap voor minder opvliegers!

Beperk alcoholgebruik

We snappen het: een glas wijn op z'n tijd is heerlijk, vooral op een zomeravond. Maar helaas, alcohol kan opvliegers aanjagen alsof er een turbo op zit. Neem Marja (48), die elke avond een glas rode wijn dronk tijdens het koken. Toen ze overstapte op alcoholvrije varianten, voelde ze binnen een paar dagen verschil. Haar lichaam reageerde minder heftig op warmte en haar wangen bleven eindelijk koel. Alcohol verwijdt je bloedvaten, en dat is precies wat je niet wilt bij een opvlieger. Wil je toch iets feestelijks drinken? Ga voor een sprankelend watertje met een schijfje sinaasappel. Net zo gezellig, maar zonder die onverwachte hitte-uitbarsting!

Gebruik een koelsjaal of -kussen

Als opvliegers je leven beheersen, kan een koelsjaal of -kussen echt je redder in nood zijn. Peter (52) ontdekte deze lifehack toen hij een keer bij een collega een stijlvolle koelsjaal zag. Eerst dacht hij: "Dat ziet er vreemd uit," maar na een week proberen wilde hij niet meer zonder. Deze dingen zijn gevuld met een speciale gel die je in de vriezer legt en daarna om je nek doet. Het voelt alsof je in de winter buiten wandelt, zelfs op een warme zomerdag. En voor 's nachts? Een gelkussen dat in je kussenhoes past, houdt je hoofd koel tijdens je slaap. Peter had maar één ding te zeggen: "Waarom wist ik dit niet eerder?"

Eet vaker kleinere maaltijden

Wat je eet en hoe vaak je eet, heeft verrassend veel invloed op opvliegers. Kijk maar naar Anja (54), die altijd drie grote maaltijden per dag at. Elke keer na het avondeten kreeg ze het ineens bloedheet, alsof ze voor de kachel zat. Totdat haar huisarts haar tipte om kleinere, maar vaker verdeelde maaltijden te proberen. Ze begon met zes mini-maaltijden per dag, zoals een handje walnoten of een schaaltje havermout met een schijfje citroen. Het resultaat? Veel minder last van die heftige opvliegers en een stabieler energieniveau. Pluspunt: ze voelde zich minder opgeblazen na het eten. Het is een simpele aanpassing, maar eentje die je dag compleet kan veranderen!

Neem een lauwe douche voor het slapengaan

Marijke (49) begon ooit met koude douches om haar opvliegers te bestrijden. Maar eerlijk is eerlijk, dat werkte niet zo goed. Koud water zorgde ervoor dat haar lichaam juist warmte ging produceren om weer op te warmen. Haar tip? Een lauwe douche! Het helpt om je lichaamstemperatuur subtiel omlaag te brengen zonder een schokeffect. En het fijne is dat het ook ontspannend werkt, vooral als je wat druppels lavendelolie toevoegt. Marijke slaapt nu een stuk beter en voelt zich uitgerust. Het is zo'n eenvoudige gewoonte die je gemakkelijk kunt integreren in je avondroutine.

Kies voor parfumvrije, verkoelende huidproducten

Als laatste, maar zeker niet de minste: je huidverzorging. Sandra (50) merkte dat haar huid tijdens opvliegers extra gevoelig werd, vooral als ze producten met parfum gebruikte. De oplossing? Verkoelende gels zonder parfum of alcohol. Aloë vera-gel, bijvoorbeeld, is een echte aanrader. Sandra bewaart haar flesje aloë vera in de koelkast, zodat het heerlijk koel aanvoelt als ze het aanbrengt. En wist je dat een sprayflesje gevuld met koud water en een vleugje tea tree-olie wonderen doet? Sandra zweert erbij, vooral tijdens hete zomerdagen. Een paar sprays en haar huid voelt weer als nieuw.

Prognose

De overgang is een fysiologische gebeurtenis en de timing ervan kan genetisch bepaald zijn. De endocriene veranderingen zijn permanent, maar opvliegers verdwijnen bij de meeste vrouwen binnen 5 tot 10 jaar.

Complicaties

Nachtelijke opvliegers (nachtelijk zweten) kunnen je slaap danig verstoren en kunnen na verloop van tijd chronische slapeloosheid veroorzaken, wat leidt tot slaapgebrek en slechter functioneren overdag. Er is enige associatie met opvliegers en een verhoogd risico op hartziekten en botverlies.

Preventie van opvliegers: koel blijven in elke situatie

Opvliegers, die onverwachte golven van warmte die je dagelijks leven danig kunnen verstoren, zijn niet onvermijdelijk. Met de juiste kennis en een paar slimme aanpassingen kun je deze warmtegolven niet alleen verminderen, maar soms zelfs volledig voorkomen. Hier volgt een uitgebreide gids vol bekende, minder bekende en innovatieve preventieve maatregelen die je helpen om je lichaamstemperatuur in balans te houden en opvliegers de baas te blijven.

Leefstijl aanpassingen: een koel begin
De basis van preventie ligt in je dagelijkse gewoonten. Kleine aanpassingen kunnen een groot verschil maken:

• Beweeg regelmatig: Lichaamsbeweging zoals pilates of wandelen helpt je lichaamstemperatuur beter te reguleren. Bovendien vermindert het stress, een belangrijke trigger voor opvliegers.
• Houd een koel interieur: Zorg voor een ventilator of airconditioning in je woon- en slaapruimte. Zelfs een simpele koudwaterspray kan wonderen doen bij een plotselinge warmteaanval.
• Kledingkeuze: Kies ademende stoffen zoals katoen of linnen en draag laagjes, zodat je snel kunt aanpassen aan temperatuurschommelingen.

Voeding als bondgenoot
Wat je eet en drinkt heeft directe invloed op de frequentie en intensiteit van opvliegers. Voeding kan een wapen zijn tegen deze plotselinge warmteaanvallen:

• Vermijd triggers: Cafeïne, alcohol, pittig eten en suiker kunnen opvliegers uitlokken. Kies liever voor lichte, makkelijk verteerbare maaltijden.
• Fyto-oestrogenen: Deze natuurlijke oestrogeenachtige stoffen in soja, linzen en lijnzaad helpen hormonale schommelingen te temperen.
• Hydratatie: Drink voldoende water om je lichaam koel te houden. Voeg munt of komkommer toe voor een extra verfrissend effect.
• Koude snacks: Watermeloen, komkommer en bevroren druiven zijn niet alleen lekker, maar helpen je lichaam ook van binnenuit af te koelen.

Innovatieve technologie: koel door wetenschap
Nieuwe technologieën bieden spannende manieren om opvliegers te voorkomen:

• Menopauzale koelarmbanden: Draagbare apparaten zoals koelarmbanden detecteren een stijging van je lichaamstemperatuur en koelen je direct af door koele lucht of een verkoelend oppervlak.
• Smart matrassen: Matrassen met ingebouwde koeltechnologie zorgen voor een constante temperatuur tijdens de nacht, ideaal om nachtelijke opvliegers te voorkomen.
• Temperatuurregulerende kleding: Innovatieve stoffen met actieve koelingstechnologie bieden comfort bij plotselinge temperatuurveranderingen.

Mind-body technieken: controleer je innerlijke thermometer
Het beheersen van je zenuwstelsel kan helpen om opvliegers te voorkomen:

• Mindfulness: Deze techniek vermindert stress en brengen je lichaam in een staat van ontspanning, waardoor hormonale schommelingen worden afgezwakt.
• Geleide ademhaling: Langzaam en diep ademhalen (4 seconden in, 6 seconden uit) helpt om de intensiteit van een opvlieger te verminderen en voorkomt dat deze volledig op gang komt.
• Acupressuur: Specifieke drukpunten in je lichaam, zoals tussen de wenkbrauwen of aan de binnenkant van je pols, kunnen een rustgevend effect hebben.

Minder bekende preventieve maatregelen
Soms ligt de sleutel tot verlichting in minder bekende oplossingen:

• Regelmatige koude douches: Een dagelijkse koude douche helpt je lichaam om efficiënter met warmte om te gaan.
• Druppel etherische oliën: Pepermunt- of lavendelolie op je slapen of polsen kan een verkoelend effect hebben.
• Elektronische zenuwstimulatie: Transcutane elektrische zenuwstimulatie (TENS) wordt steeds vaker onderzocht voor het reguleren van lichaamstemperatuur bij menopauzale vrouwen.
• Magnesiumsupplementen: Dit mineraal speelt een rol in de regulatie van zenuwen en spieren en kan bijdragen aan het verminderen van opvliegers.

Preventie door medische ondersteuning
Naast natuurlijke oplossingen zijn er ook medische preventieve opties die kunnen helpen:

• Hormonale pleisters met lage dosering: Deze bieden een gecontroleerde afgifte van oestrogeen en verminderen opvliegers zonder de risico’s van orale hormonen.
• Niet-hormonale medicijnen: Sommige bloeddrukverlagende middelen, zoals clonidine, kunnen helpen bij het stabiliseren van je lichaamstemperatuur.
• Vitamine D-supplementen: Vitamine D speelt een rol in de hormoonbalans en kan indirect bijdragen aan het verminderen van opvliegers.

Een voorbeeld: koel blijven in actie
Nora, 51 jaar, had dagelijks last van opvliegers, vooral tijdens vergaderingen op haar werk. Ze introduceerde een paar kleine veranderingen: een dagelijkse ochtendwandeling, koude muntwater in haar thermosfles en een smart armband die haar koel houdt. Binnen een maand voelde ze zich rustiger, ervoer minder opvliegers en kon weer vol vertrouwen deelnemen aan haar dagelijkse leven.

Misvattingen over opvliegers: fabels, feiten en frappante waarheden

Opvliegers: de spontane hitte-explosies die je het gevoel geven alsof je in een lopende vulkaan woont. Maar wist je dat er over deze hormonale rollercoaster een hoop onzin wordt verteld? Tijd om de grootste misverstanden op te helderen. En hoe doen we dat? Met een quiz, natuurlijk! Speel mee en ontdek of jij de waarheid kent of per ongeluk in een van de vele fabeltjes hebt geloofd.

Opvliegers? Ach joh, dat hoort bij ouder worden!

Nope. Opvliegers zijn geen universeel ouderdomsteken, het is geen geheime club voor 50-plussers waar je automatisch lid van wordt. Ze zijn vooral een gevolg van schommelende hormonen en komen dus vooral voor bij vrouwen in de overgang. Maar wist je dat ook jonge vrouwen opvliegers kunnen krijgen door bijvoorbeeld stress, medicatie of medische behandelingen? En mannen? Die kunnen ze óók krijgen, bijvoorbeeld door een daling in testosteron. Dus nee, het is niet alleen ‘iets voor oma’s’.

Eén kopje koffie en BOEM, daar is weer een opvlieger!

Nou, niet helemaal. Het is niet alsof cafeïne een grote rode knop in je lijf indrukt met de tekst: start opvlieger nu! Maarrrr... koffie, alcohol en pittig eten kunnen wél een trigger zijn als je er gevoelig voor bent. Het is een beetje als Russische roulette met je thermostaat: de ene keer gebeurt er niks, de andere keer zit je badend in het zweet. Test zelf wat jouw lijf doet. En als je merkt dat je van een cappuccino spontaan begint te smelten? Misschien overschakelen op decaf.

Een opvlieger? Gewoon even diep ademhalen en het is over!

Haha, was het maar zo simpel! Natuurlijk helpt rustig ademhalen om te ontspannen, maar opvliegers werken niet als een lichtschakelaar die je met een zen-momentje uitzet. Wat wél kan helpen? Ademhalingsoefeningen kunnen de intensiteit verminderen en je lichaam sneller laten afkoelen. Maar als je denkt dat je met één keer diep in- en uitademen een opvlieger kunt stoppen, is dat een beetje alsof je een brand blust met een waterpistool.

Opvliegers krijg je alleen als je menstruatie stopt!

Nope, nee, nada! Veel vrouwen krijgen opvliegers al jaren voordat hun menstruatie definitief stopt. Sterker nog, sommigen hebben ze nog láng nadat ze al uit de overgang zijn. Hormonen zijn grillig en de timing verschilt per persoon. Het is niet alsof je menstruatie verdwijnt en je lichaam dan pas besluit: "Oké, laten we die hittegolf maar eens starten!" Sommige vrouwen beginnen al in de perimenopauze met opvliegers, terwijl anderen er pas later last van krijgen.

Als je moeder veel opvliegers had, krijg jij ze ook!

Hmm, ja en nee. Er is een erfelijke factor, maar het is niet zo dat je moeder jouw lot heeft bezegeld. Heb jij dezelfde leefstijl, voedingspatroon en stressniveau als je moeder? Waarschijnlijk niet. En dat betekent dat je misschien totaal andere ervaringen krijgt. Sommige vrouwen hebben mazzel en krijgen nauwelijks last, terwijl hun moeder de overgang als een tropische hel ervoer. Dus laat je niet gek maken door familieverhalen!

Na de overgang ben je er helemaal vanaf!

In de ideale wereld wel, maar helaas... sommige vrouwen blijven nog járen last houden. Het is niet alsof de overgang op een dag zegt: "Zo, klaar, alles weer normaal!" Voor de meeste vrouwen neemt de frequentie en intensiteit na verloop van tijd af, maar er zijn er ook die decennia later nog af en toe een opvlieger meepakken. Gelukkig zijn ze dan vaak minder heftig. Maar ja, zeg nooit nooit!

Tijd om deze fabeltjes definitief naar de prullenbak te sturen. Want laten we eerlijk zijn: opvliegers zijn al lastig genoeg zonder al die onzinverhalen eromheen. Hopelijk helpt deze quiz je om feiten van fictie te scheiden – en misschien kun je de volgende keer als iemand zo’n misvatting verkondigt, gewoon even je wenkbrauw optrekken en zeggen: "Nee hoor, dát is een fabeltje!" 🔥😏

Opvliegers? Gewoon even een koud drankje en klaar!

Haha, was het maar zo makkelijk! Natuurlijk kan een koud glas water even verlichting geven, maar opvliegers zijn geen simpele ‘resetknop’ die je met een paar slokken uitschakelt. Soms is je lichaam al zo hard bezig met afkoelen dat ijskoud drinken het tegenovergestelde effect heeft en je juist nog warmer maakt. Beter? 🌬️

✅ Luchtige kleding in laagjes dragen
✅ Ventilator of verkoelende neksjaal gebruiken
✅ Ademhalingstechnieken om je lijf te kalmeren

En ja, een koud drankje kan helpen, maar verwacht geen wonderen.

Opvliegers zijn alleen vervelend, verder geen probleem!

Nouuuu... ze zijn niet direct levensbedreigend, maar zeg dat maar eens tegen iemand die 's nachts elke twee uur wakker wordt in een klamme nachtmerrie. Slecht slapen kan op den duur je humeur, concentratie en energie flink saboteren. En dat is nog niet alles:

🔹 Opvliegers kunnen samengaan met hartkloppingen (leuk als je denkt dat je een hartaanval hebt 🫠)
🔹 Ze kunnen je bloeddruk beïnvloeden
🔹 Sommige vrouwen krijgen er zelfs duizeligheid of paniekgevoelens door

Dus nee, niet ‘gewoon een beetje zweten’. Ze kunnen serieus impact hebben.

Je kunt opvliegers voorkomen door gezond te eten!

Nice try, maar helaas werkt het niet zo. Natuurlijk helpt gezond eten om je hormonen en bloedsuikerspiegel stabieler te houden, en ja, sommige voedingsmiddelen zoals soja of lijnzaad bevatten fyto-oestrogenen die kunnen helpen. Maar voorkomen? Nope.

Wat wel kan schelen:

🥦 Minder suiker en snelle koolhydraten (die jagen je bloedsuiker omhoog = zweetexplosie)
🌶️ Oppassen met pittig eten, alcohol en cafeïne (voor sommige mensen een directe trigger)
💦 Genoeg water drinken, want uitdroging maakt opvliegers erger

Dus eet gezond, maar verwacht niet dat een kom broccoli je opvliegers wegtovert.

Hormoontherapie is de enige oplossing tegen opvliegers!

Hormonen kunnen zeker helpen, maar ze zijn niet de enige optie. Er zijn verschillende manieren om opvliegers aan te pakken en het is echt een kwestie van uitproberen wat bij je past. Een paar mogelijkheden:

💊 Medicatie zonder hormonen (zoals bepaalde antidepressiva)
🌿 Natuurlijke supplementen (zoals zwarte cohosh of rode klaver, al werkt het niet voor iedereen)
🧘‍♀️ Ademhalingsoefeningen en ontspanningstechnieken
🛏️ Goed slapen en een koele slaapkamer

Hormonen kunnen een uitkomst zijn, maar het is zeker niet ‘take it or leave it’.

Mannen hebben het makkelijk, die krijgen dit niet!

Haha, oh, was het maar zo! Mannen kunnen opvliegers krijgen, vooral als hun testosteronniveau daalt. Dit kan gebeuren door:

✔️ Natuurlijke veroudering
✔️ Medicatie of medische behandelingen (zoals bij prostaatkanker)
✔️ Stress en leefstijl

Dus nee, ze kunnen niet exact hetzelfde meemaken als vrouwen in de overgang, maar zeg niet dat ze altijd ontsnappen aan de hitte!

Opvliegers gaan sneller weg als je ze negeert!

Oh, had je gedacht dat je lijf gewoon zegt: “Oh, we worden genegeerd? Dan stoppen we maar”? Nope. Een opvlieger doet precies waar ‘ie zin in heeft. Soms wordt het zelfs erger als je je ertegen verzet.

Wat wél helpt?

🫁 Diep en langzaam ademhalen – voorkomt paniek en houdt je lijf rustig
🚶‍♀️ Bewegen – kan helpen om je lichaamstemperatuur beter te reguleren
❄️ Koelen – ventilator, ijsblokje in je nek, whatever werkt

Negeren? Vergeet het maar. De enige manier om ze de baas te worden, is slim meebewegen! 🔥

Noten

1. Nelson HD, Vesco KK, Haney E, Fu R, Nedrow A, Miller J, et al. Nonhormonal Therapies for menopausal hot flashes. JAMA 2006;295:2057-71.
2. Ibid.
3. Eva van Horen en Maurice Wouters. Zwangerschapshypertensie voorspelt de kans op vasomotorische overgangsklachten. Ned Tijdschr Geneeskd. 2013;157:A6474
4. Erasmus MC. Soja, rode klaver tegen overgangsklachten. https://www.erasmusmc.nl/corp_home/corp_news-center/2016/2016-06/soja.rode.klaver.tegen.overgangsklachten/ (ingezien op 2-4-2018)
5. Esther van Osselen. Frequente opvliegers rond de overgang houden vaak jarenlang aan. Ned Tijdschr Geneesk. 2015;159:C2504

Lees verder

• Huidaandoeningen A-Z: symptomen, oorzaak en behandeling
• Huiduitslag met rode vlekken, puntjes en bultjes op de huid
• Blozen: oorzaken van rood worden van gezicht en hals
• Rosacea symptomen: rode kleur wangen, neus & vlekken gezicht
• Geen wetenschappelijk bewijs dat homeopathie werkt (KCE)