Hypertrofisch litteken: Behandeling van verheven littekens

Wanneer een wonde geneest, ontstaat een litteken. Hypertrofische (verheven) littekens treden op als er veel spanning is rond een genezende wonde. Deze littekens zijn dik, gezwollen, jeukend en vaak rood van kleur. De soms pijnlijke littekens blijven mogelijk jaren op de huid aanwezig en trekken dan meestal weg. Enkele behandelingen versnellen het genezingsproces van dit goedaardig litteken.

• Epidemiologie
• Oorzaken: Overmatige hoeveelheid bindweefselcellen
• Risicofactoren van verheven littekens
• Symptomen: Snel groeiend verdikt en rood litteken
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van hypertrofische littekens
• Prognose van hypertrofisch litteken
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Hypertrofische littekens komen vrij vaak voor bij patiënten die een diepe huidbeschadiging hebben opgelopen, zoals bij ernstige brandwonden, chirurgische ingrepen, of letsel. De incidentie varieert afhankelijk van de etnische achtergrond, waarbij mensen met een donkere huid vaker last hebben van hypertrofische littekens. Er is geen specifiek cijfer voor de prevalentie, maar het is een erkend probleem in dermatologie en plastische chirurgie.

Oorzaken: Overmatige hoeveelheid bindweefselcellen

Een overmaat van bindweefselcellen is aanwezig bij een verheven litteken, en daarnaast is de bloedvoorziening verhoogd. De precieze oorzaak hiervan is onbekend anno oktober 2020.

Risicofactoren van verheven littekens

Een infectie (zoals waterpokken), brandwonden, druk op de wonde en vuil in de wonde zijn mogelijke risicofactoren voor hypertrofische littekens. Voorts spelen mogelijk pigmentcellen en rol bij het ontstaan van een verheven litteken. Een een verstoorde wondgenezing verhoogt bovendien het risico op het ontstaan van verheven littekens. Een hypertrofisch litteken ontstaat tot slot het vaakst bij mensen met een donker huidtype.

Symptomen: Snel groeiend verdikt en rood litteken

De meeste hypertrofische littekens zijn te vinden op de armen, het borstbeen, de hals, de oren (oorlellen) en de schouderbladen. De verdikte littekens ontstaan meestal enkele weken nadat een letsel is opgetreden. Het verheven litteken is mogelijk droog, hard, strak, stug, pijnlijk en jeukend, en heeft een rode kleur (door de verhoogde bloedvatvoorziening). Soms ervaart de patiënt een beperkt bewegingsbereik door de verdikte littekens. Het litteken groeit mogelijk erg snel. De grootte van de roze bindweefselstreng overtreft de begrenzingen van het oorspronkelijke letsel echter niet.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen van hypertrofische littekens zijn onder andere een verhoging van de grootte van het litteken, jeuk, roodheid, en pijn. Deze symptomen kunnen verergeren met de tijd en kunnen leiden tot cosmetische en functionele problemen, zoals beperking van beweging bij littekens over gewrichten.

Diagnose en onderzoeken

De arts identificeert een verheven litteken op basis van de uiterlijke kenmerken. Een hypertrofisch litteken doet soms denken aan een keloïd, een goedaardige groei van littekenweefsel rond een wonde die soms erg groot is. Een keloïd blijft doorgaans groeien tot buiten de randen van de wonde in tegenstelling tot een verheven litteken. Het is mogelijk om een keloïd via een chirurgische ingreep te verwijderen, maar het gezwel van littekenweefsel komt mogelijk wel terug. De arts injecteert dit litteken dan maandelijks met corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers).

Behandeling van hypertrofische littekens

Het litteken zelf is onschadelijk en aangezien de meeste behandelingen mogelijk bijwerkingen veroorzaken, adviseert de arts vaak een afwachtend beleid. Hij zet enkel een behandeling in indien de patiënt dit cosmetisch echt zeer storend vindt, wanneer het litteken andere lichaamsstructuren treft of wanneer het litteken zorgt voor andere problemen.

Siliconen

De patiënt gebruikt siliconenpleisters of siliconengel voor het verlichten van de jeuk, pijn en irritatie. Ook is het hiermee mogelijk om het verdikt litteken een minder droog en vlakker uiterlijk te geven.

Massage

Voorts is het mogelijk om het hypertrofisch litteken te masseren, al moet dit wel in een vroeg stadium gebeuren omdat dan de beste resultaten te behalen zijn. Het is dankzij de massage mogelijk om soepeler te bewegen en bovendien ontstaan hierdoor geen verklevingen of anders verminderen ze hierdoor. Het litteken zelf wordt elastischer door het gebruik van diverse massagetechnieken.

Laserbehandeling

Een andere behandelingsmogelijkheid van hypertrofische littekens (en brandwonden) is een ‘fractionele laserbehandeling’. Dankzij gefractioneerde Co2-lasertherapie verbetert de textuur van het littekenweefsel. De laser maakt kleine gaatjes in het litteken en verspreidt energie onder de opperhuid. Hierdoor ontstaat een productie van collageen en elastine, wat leidt tot een vlakker en soepeler litteken met een minder opvallende kleur. Meestal zijn één à drie behandelingen vereist en is het resultaat van de behandeling na drie tot zes maanden zichtbaar.

Litteken bevochtigen
Voorts krijgt de patiënt het advies om een goede hydraterende (bevochtigende) crème te gebruiken om het herstel van het litteken te bespoedigen.

Drukverbanden

Het toepassen van druk op een wonde is vaak nodig bij brandwonden. De arts past een drukverband toe wanneer het letsel meer dan tien à veertien dagen nodig heeft om te herstellen, of anders zijn de compressieverbanden inzetbaar na een huidtransplantatie. Drukverbanden verminderen vaak ook de hypertrofische littekens. De verbanden verminderen de bloedvoorziening, zuurstof en voedingsstoffen naar een wonde, waardoor de snelheid van de collageenproductie vermindert.

Cortisoneninjecties

Injecties met cortison of steroïden zijn de eerstelijnsbehandeling voor keloïden, maar de injecties zijn ook inzetbaar voor het behandelen van verheven littekens. De arts dient om de paar weken nieuwe injecties toe. Tussen 50 en 100 procent van de patiënten bemerkt een verbetering na de injecties met corticosteroïden. Wel keren de littekens in 9 tot 50 procent van de gevallen terug. Daarnaast treden soms bijwerkingen op, zoals een verdonkerde huid van de behandelde plaats en de omgeving (hyperpigmentatie).

Chirurgie

In een aantal gevallen is een operatie noodzakelijk omdat de littekens de bewegingen belemmeren of anders een overmatige druk veroorzaken in het omliggende weefsel. Dit gebeurt vooral tijdens de eerste drie tot zes maanden nadat het hypertrofisch litteken is ontstaan, omdat het litteken dan erg veel groeit.

Andere behandelingen

Andere behandelingen voor verheven littekens omvatten:

• crèmes en oliën: Uienextract, heparinegel en bleomycine zijn voor sommige patiënten effectief.
• cryotherapie: Hierbij zet de arts een combinatie van vloeibare stikstof met steroïde-injecties in, al gebruikt hij dit weinig voor verdikte littekens.
• oppervlakkige röntgenbehandeling: Na een operatie zet de arts af en toe een oppervlakkige röntgenbehandeling in.

Prognose van hypertrofisch litteken

De prognose voor hypertrofische littekens hangt af van verschillende factoren, waaronder de ernst van het litteken en de reactie op behandeling. In veel gevallen verbeteren de littekens na behandeling en worden ze minder opvallend. Echter, sommige littekens kunnen blijvende veranderingen vertonen en mogelijk opnieuw hypertrofisch worden.

Complicaties

Complicaties van hypertrofische littekens kunnen onder andere persistente jeuk, pijn, en cosmetische problemen omvatten. In sommige gevallen kunnen littekens ook verkleven met onderliggende weefsels, wat kan leiden tot beperking van de beweging of functie van het getroffen gebied.

Preventie

Preventie van hypertrofische littekens omvat het beheer van wonden tijdens het genezingsproces. Dit kan onder andere het gebruik van wondbedekkingen en siliconenpleisters omvatten om de vorming van overmatig littekenweefsel te minimaliseren. Het vermijden van infecties en het zorgvuldig volgen van nazorginstructies van een zorgverlener kan ook helpen bij het voorkomen van hypertrofische littekens.

Lees verder

• Keloïd: Goedaardige groei van littekenweefsel rond een wonde