Jeukende neus: Oorzaken van jeuk aan de neus (kriebelneus)

Jeuk aan of in de neus is een erg vervelend probleem. Dit is het gevolg van heel wat aandoeningen en medische problemen, zoals een droge huid of eczeem. Maar ook omgevingsfactoren zoals het gebruik van alcohol en medicatie en roken leiden mogelijk tot een jeukende neus. Soms is de kriebelneus mild en slechts kortstondig aanwezig, terwijl de neus bij andere patiënten zeer ernstig jeukt en ze niet kunnen stoppen met krabben. De behandeling van een neus die jeukt is afhankelijk van de onderliggende etiologie.

• Anatomie neus en relatie tot neusjeuk
• Epidemiologie
• Aandoeningen en jeukende neus
• Acne
• Allergische rhinitis
• Baritose
• Droge huid
• Eczeem
• Hormonale veranderingen
• Infecties
• Letsel en trauma
• Omgevingsfactoren en neusjeuk
• Alcohol
• Insectenbeten
• Medicatie
• Pittig eten
• Zonnebrand
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Anatomie neus en relatie tot neusjeuk

De neus is een complex en gevoelig orgaan dat uit verschillende structuren bestaat. Jeuk in de neus kan een veelvoorkomend symptoom zijn van verschillende aandoeningen, maar de anatomie van de neus speelt hierbij een cruciale rol. De neus bestaat uit het uitwendige deel, de neusholte, de sinussen en de binnenste neustrillingen, en elk van deze onderdelen kan betrokken zijn bij de oorzaak van neusjeuk.

Anatomische structuur van de neus
De neus is opgebouwd uit verschillende structuren, waaronder het neusskelet, neusslijmvlies, neusschelpen (concha), en de neusholte. De neusschelpen helpen om de lucht te bevochtigen, verwarmen en reinigen voordat deze de longen bereikt. De binnenkant van de neus wordt bekleed met een slijmvlies dat rijk is aan zenuwuiteinden, die gevoelig kunnen reageren op prikkels zoals irritatie of allergieën. Dit slijmvlies is een belangrijke factor bij het veroorzaken van jeuk, aangezien het reageert op invloeden van buitenaf, zoals stof, pollen of virussen.

De rol van de zenuwen in de neus
In de neusholte bevinden zich verschillende zenuwen die verantwoordelijk zijn voor gevoel, waaronder de nervus trigeminus. Deze zenuwen spelen een cruciale rol in de perceptie van jeuk, pijn en andere sensaties. Irritatie of ontsteking van deze zenuwen door allergieën of infecties kan leiden tot een jeukende neus. De prikkels kunnen zich dan verspreiden naar andere delen van het gezicht, zoals de ogen of de keel, wat het ongemak verergert.

Neusjeuk door allergieën en infecties
Allergieën en infecties zijn de meest voorkomende oorzaken van neusjeuk. Allergische rhinitis, bijvoorbeeld, is een aandoening waarbij het neusslijmvlies reageert op stoffen zoals pollen, huisstofmijt of schimmels. Dit veroorzaakt niet alleen jeuk, maar ook verstopte neus, niezen en een loopneus. In geval van infecties zoals verkoudheid of sinusitis, kan de ontsteking van het slijmvlies eveneens leiden tot jeuk.

Relatie tussen de sinussen en neusjeuk
De sinussen, holtes in de schedel die met de neusholte verbonden zijn, spelen ook een rol bij neusjeuk. Bij ontsteking van de sinussen, zoals bij sinusitis, kan de druk op de neusholte verhoogd worden, wat leidt tot irritatie en jeuk. Daarnaast kan een verstopte neus door zwelling van het slijmvlies de luchtstroom door de neus verstoren, wat bij sommige mensen jeuk kan veroorzaken.

Andere oorzaken van neusjeuk
Naast allergieën en infecties kunnen ook andere factoren neusjeuk veroorzaken. Denk hierbij aan chemische irritatie door het gebruik van bepaalde schoonmaakmiddelen of parfum, evenals omgevingsfactoren zoals droge lucht. Mensen die in een omgeving werken waar stof of chemicaliën aanwezig zijn, lopen ook een verhoogd risico op neusjeuk door irritatie.

Epidemiologie

Jeuk aan de neus is een veelvoorkomend symptoom dat kan optreden bij verschillende aandoeningen. De frequentie van deze klachten kan variëren op basis van de onderliggende oorzaak. Allergische rhinitis komt veel voor, vooral in gebieden met hoge pollenconcentraties, terwijl aandoeningen zoals eczeem minder frequent zijn, maar vaak langdurige symptomen veroorzaken. Het is belangrijk om de prevalentie van specifieke oorzaken te overwegen bij het stellen van een diagnose en het bepalen van een behandelplan.

Aandoeningen en jeukende neus

Acne

Acne is een veel voorkomende huidziekte waarbij de talgafscheidende klieren meer huidolie afscheiden dan normaal. Door hormonale veranderingen krijgen veel tieners te maken met deze huidaandoening. Op het gezicht, de nek, de schouders en mogelijk ook andere lichaamsdelen ontstaan bultjes, puistjes, abcessen, cysten, knobbeltjes en littekens. De behandeling bestaat uit het wassen met niet-drogende zeep en het gebruik van op water gebaseerde huidcrèmes en cosmetica. Verder is een goede huidverzorging noodzakelijk. Antibiotica en andere medicijnen zijn eveneens beschikbaar voor het verlichten van acne. Bij het merendeel van de patiënten zijn de symptomen gestopt na de puberteit, maar bij sommige patiënten houden de klachten ook aan in de volwassenheid.

Allergische rhinitis

Allergische rhinitis, ook bekend als hooikoorts, is een aandoening waarbij het neusslijmvlies ontstoken raakt door allergenen. Veel voorkomende allergenen zijn huidschilfers van dieren (zoals huidschilfers van honden), pollen, stof, stuifmeel, en rook. De symptomen kunnen variëren, waaronder:

Ademhaling

Bij een aangetaste ademhaling kunnen symptomen zoals benauwdheid, een beklemmend gevoel op de borst en een piepende ademhaling (stridor) optreden.

Keel

Een droge keel en postnasale drip (overmatig slijm in de achterkant van de keel) zijn enkele tekenen van keelproblemen.

Mond

Bij symptomen aan de mond, kan de patiënt mogelijk een mondademhaling ervaren en moet hij hoesten.

Neus

Wanneer de neus aangetast is, kunnen de volgende tekenen optreden:

• Bultjes op de neus Een jeukende neus Een loopneus Een rode neus Een verminderde reukzin (hyposmie) Een verstopte neus Niezen Slijmvorming

Ogen

Bij allergische rhinitis kunnen ook symptomen aan de ogen optreden, zoals jeukende ogen en tranende ogen.

Andere

Andere algemene symptomen zijn hoofdpijn en vermoeidheid. Soms kunnen ook verstopte oren voorkomen.

Patiënten met allergische rhinitis moeten de uitlokkende factoren vermijden. Als dit niet mogelijk is of als de klachten ernstig zijn, kunnen medicijnen nodig zijn. Antihistaminica kunnen helpen bij het behandelen van allergische reacties. Deze zijn beschikbaar in verschillende vormen, waaronder neusdruppels, neussprays en tabletten.

Baritose

Overmatige blootstelling aan barietstof kan leiden tot de stoflongziekte (pneumoconiose), bekend als baritose. Deze zeldzame maar goedaardige stoflongaandoening veroorzaakt niet direct longproblemen. Na ongeveer één jaar kunnen symptomen zoals een droge hoest en kortademigheid optreden. Het vermijden van blootstelling aan barietstof kan de klachten verbeteren. Medicatie kan worden ingezet om de long- en luchtwegproblemen te verhelpen.

Droge huid

Jeuk aan de neus kan vaak beperkt blijven tot de huid zelf, veroorzaakt door een droge huid. Hoge temperaturen en lage luchtvochtigheid kunnen bijdragen aan een kriebelneus. UV-stralen van de zon kunnen de elastinevezels en het collageen in de huid afbreken, wat leidt tot irritatie en jeuk. Het plaatsen van een luchtbevochtiger in de slaapkamer kan helpen de neusholten te bevochtigen en jeuk te verminderen. Regelmatig onderhoud van de luchtbevochtiger en voldoende vochtinname zijn ook belangrijk om de huid en neusholten vochtig te houden.

Eczeem

Clownseczeem
Bij clownseczeem, ook bekend als ‘periorale dermatitis’, ontstaat een huiduitslag rond de mond door onbekende redenen. Risicofactoren kunnen het langdurig gebruik of inhaleren van corticosteroïden zijn, evenals overmatig gebruik van hydraterende crèmes, huidirritatie, rosacea (roodheid en zwelling in het gezicht), en het gebruik van gefluorideerde tandpasta's. Jeuk aan de neus kan een van de symptomen van deze vorm van gezichtseczeem zijn.

Contacteczeem (contactdermatitis)
Contact met irriterende stoffen zoals make-up, rubber, schoonmaakproducten en zeep kan leiden tot jeukende huid met kleine blaasjes, korstjes, schilfers en bultjes. Klachten zoals een rode neus, neusbultjes en een kriebelneus kunnen wijzen op contactdermatitis. Het aanbrengen van een hypoallergene crème of zalf kan helpen bij het voorkomen van een uitgedroogde huid. Bij ernstige of aanhoudende symptomen kan een arts corticosteroïdenzalf of -crème voorschrijven.

Seborroïsch eczeem
Seborroïsch eczeem, of seborrheic dermatitis, is een huidziekte die zich meestal in het gezicht en op de hoofdhuid voordoet. Het kan leiden tot jeuk, een schilferige huid, en roze vlekken. Deze aandoening kan verergeren bij stress en hormonale veranderingen, vooral bij zwangere vrouwen. Er zijn verschillende behandelingen beschikbaar, waaronder het gebruik van medicinale shampoo’s en antischimmelcrèmes.

Hormonale veranderingen

Een jeukende neus is soms het resultaat van een hormonale verschuiving als gevolg van zwangerschap, de menopauze, de menstruatie of het gebruik van anticonceptiva. Indien de kriebelneus vervelend is, bespreekt de patiënt dit met de arts zodat hij mogelijk andere anticonceptiva of medicijnen inzet.

Infecties

Een verkoudheid gaat vaak gepaard met onder andere neusjeuk, een loopneus en een algemeen ziek gevoel. Dit resulteert uit uitgedroogde neusholtes. Wanneer de droogheid ernstig is, loopt de patiënt het risico om te niezen wanneer hij een kriebelneus ervaart. Een steriele zoutoplossing van natriumchloride vermindert irritatie en jeuk aan de neus. Eventueel zijn medicijnen beschikbaar voor het verlichten van de klachten. Ook bij sinusitis (ontsteking van de neusbijholten) ontstaat sneller een jeukende neus.

Letsel en trauma

Neuspeuteren, het fout gebruik van neussprays en het krachtig snuiten van de neus zijn risicofactoren voor een letsel of trauma aan de neus, waardoor mogelijk vrijwel meteen neusjeuk verschijnt. De blootstelling aan chemische stoffen gaat mogelijk ook gepaard met een kriebelende neus.

Omgevingsfactoren en neusjeuk

Alcohol

Het is belangrijk om gezonde drinkgewoonten na te streven. Alcohol zorgt namelijk mogelijk voor opgezwollen neusslijmvliezen, waardoor jeuk en irritatie aan de neus tot stand komt.

Insectenbeten

Door een muggenbeet of een andere insectenbeet ervaart de patiënt mogelijk een jeukende neus. In de meeste gevallen verdwijnt de jeuk na enkele uren of dagen vanzelf.

Medicatie

Aspirine en ibuprofen, twee voorbeelden van niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (vrij verkrijgbare pijnstillers) en bètablokkers (medicatie voor het behandelen van een hoge bloeddruk) zijn enkele bekende voorbeelden van medicijnen die bij sommige patiënten neusirritatie en neusjeuk veroorzaken. Ook het langdurig gebruik (langer dan drie dagen) van nasale decongestiva (neusdruppels of neussprays die de zwelling van de slijmvliezen in de neus verminderen) is een risicofactor voor jeuk aan de neus. Andere medicijnen verlichten de jeuk; hiervoor is het nodig om een arts te raadplegen.

Pittig eten

Wanneer een persoon gevoelig is voor pittig eten, ervaart hij een jeukende neus na het eten, en bovendien krijgt hij het dan warm.

Zonnebrand

zonnebrand treedt snel op aan de neusbrug en ontstaat vaak sneller dan mensen verwachten. Jeuk, een brandend gevoel aan de huid en roodheid van de huid zijn enkele tekenen van zonnebrand.

Risicofactoren

De risicofactoren voor jeuk aan of in de neus variëren afhankelijk van de oorzaak. Belangrijke risicofactoren zijn:

• Omgevingsfactoren: Blootstelling aan allergenen zoals pollen, stof, en huisdierharen kan de kans op allergische rhinitis verhogen.
• Hormonale veranderingen: Hormonale schommelingen kunnen bijdragen aan het ontstaan van eczeem en andere huidproblemen.
• Huidtype: Mensen met een droge huid hebben een hogere kans op jeuk aan de neus door onvoldoende vochtigheid.
• Gebruik van bepaalde medicijnen: Langdurig gebruik van neussprays of corticosteroïden kan het neusslijmvlies irriteren.
• Contact met irriterende stoffen: Blootstelling aan chemische stoffen in schoonmaakmiddelen of cosmetica kan leiden tot contacteczeem.

Risicogroepen

Hoewel neusjeuk een veelvoorkomend probleem is dat iedereen kan treffen, zijn er specifieke risicogroepen die meer kans hebben op het ontwikkelen van deze aandoening. Risicofactoren variëren van genetische aanleg en omgevingsomstandigheden tot bestaande gezondheidsproblemen. Het is belangrijk voor patiënten om bewust te zijn van deze risicogroepen, zodat ze indien nodig preventieve maatregelen kunnen nemen.

Mensen met allergieën
Patiënten die gevoelig zijn voor allergieën, zoals hooikoorts, zijn vaker vatbaar voor neusjeuk. Allergenen zoals pollen, huisstofmijt, dierenharen of schimmels kunnen het neusslijmvlies irriteren en jeuk veroorzaken. Degenen die al bekend zijn met allergieën moeten extra voorzichtig zijn met het vermijden van triggers en kunnen baat hebben bij allergiebehandelingen.

Rokers en mensen die in vervuilde omgevingen werken
Roken of blootstelling aan schadelijke stoffen zoals sigarettenrook, stof of industriële chemicaliën kan het neusslijmvlies irriteren, wat leidt tot chronische neusjeuk. Degenen die in vervuilde omgevingen werken of wonen, zoals fabrieken of stadsgebieden met veel luchtvervuiling, kunnen vaker last hebben van neusjeuk en andere nasale symptomen.

Mensen met een voorgeschiedenis van sinusitis
Patiënten die eerder sinusitis hebben gehad, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van neusjeuk. Chronische sinusitis kan leiden tot ontstekingen in de neusholte en de sinussen, wat de gevoeligheid van het neusslijmvlies verhoogt en jeuk kan veroorzaken. Het regelmatig ontwikkelen van sinusitis vergroot de kans op terugkerende neusjeuk.

Ouderen
Ouderen kunnen meer vatbaar zijn voor neusjeuk vanwege natuurlijke veranderingen in de structuur van de neus en het slijmvlies met de leeftijd. Daarnaast kunnen aandoeningen zoals droge lucht in verwarmde ruimtes, of het gebruik van medicijnen zoals antihistaminica, bijdragen aan een droge en jeukende neus.

Mensen met droge lucht in de omgeving
Mensen die zich vaak in omgevingen met droge lucht bevinden, zoals in verwarmde ruimtes in de winter of in woestijnachtige gebieden, kunnen last krijgen van een droge en jeukende neus. Droge lucht kan het neusslijmvlies uitdrogen, wat het gevoel van jeuk veroorzaakt. Dit kan verergeren bij mensen die al gevoelig zijn voor allergieën of sinusproblemen.

Geassocieerde symptomen

De symptomen van een jeukende neus kunnen variëren afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Enkele veelvoorkomende symptomen zijn:

• Jeuk: De meest kenmerkende klacht.
• Droogheid: Gevoel van droogheid of schilfering van de huid rondom de neus.
• Roodheid: Ontsteking of roodheid van de huid rondom de neus.
• Bultjes of uitslag: Kleine bultjes, uitslag of eczeem in de neus- of mondomgeving.
• Loopneus: Bij allergische rhinitis kan er een loopneus optreden.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een ernstiger probleem zijn onder andere:

• Aanhoudende of verergerende symptomen: Symptomen die niet verbeteren met gebruikelijke behandelingen.
• Ernstige pijn of ongemak: Aanhoudende of hevige pijn rondom de neus.
• Verlies van reukvermogen: Dit kan duiden op een ernstiger aandoening van de neus of sinussen.
• Koorts: Aanwezigheid van koorts samen met andere symptomen kan wijzen op een infectie.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van jeuk aan of in de neus omvat doorgaans:

• Klinisch onderzoek: Een arts zal de symptomen beoordelen en lichamelijk onderzoek uitvoeren om de oorzaak te identificeren.
• Huidonderzoek: Inspectie van de huid rond de neus kan helpen bij het diagnosticeren van eczeem of andere huidproblemen.
• Allergietests: Bij vermoeden van allergieën kunnen huid- of bloedtesten worden uitgevoerd.
• Medische geschiedenis: Het bespreken van het gebruik van medicijnen en blootstelling aan irriterende stoffen kan nuttige informatie verschaffen.

Behandeling

De behandeling van jeuk aan de neus is afhankelijk van de oorzaak. Mogelijke behandelingen zijn:

• Antihistaminica: Voor allergische reacties en rhinitis.
• Corticosteroïden: Bij ernstigere gevallen van eczeem en ontsteking.
• Luchtbevochtigers: Om de droge huid en slijmvliezen te verlichten.
• Topische crèmes en zalven: Voor het behandelen van huidirritaties en eczeem.
• Vermijden van triggers: Vermijden van bekende allergenen en irriterende stoffen.

Prognose

De prognose van een jeukende neus hangt af van de onderliggende oorzaak en de effectiviteit van de behandeling. In veel gevallen kunnen symptomen met geschikte behandeling onder controle worden gehouden. Bij allergische rhinitis en eczeem kunnen de symptomen vaak aanzienlijk worden verminderd met medicatie en het vermijden van triggers. Bij ernstige of chronische aandoeningen kan het nodig zijn om een langdurig behandelingsplan te volgen.

Complicaties

Complicaties van een jeukende neus kunnen onder meer zijn:

• Huidinfecties: Door overmatig krabben kunnen bacteriële infecties ontstaan.
• Slaapstoornissen: Jeuk kan leiden tot slaapproblemen en vermoeidheid.
• Verhoogd risico op secundaire infecties: Door beschadiging van de huid door krabben.

Preventie

Preventieve maatregelen voor een jeukende neus omvatten:

• Vermijden van allergenen: Probeer bekende triggers en allergenen te vermijden.
• Huidverzorging: Gebruik hydraterende crèmes om de huid soepel en gehydrateerd te houden.
• Luchtvochtigheid: Gebruik een luchtbevochtiger om een gezonde luchtvochtigheid in uw omgeving te handhaven.
• Gezonde levensstijl: Eet een evenwichtig voedingspatroon en drink voldoende water om de huid en slijmvliezen gezond te houden.

Lees verder

• Droge neus: Oorzaken & behandelingen voor droogheid van neus
• Verstopte neus (nasale obstructie) door diverse aandoeningen
• Loopneus: Afscheiding uit neus door zwelling en ontsteking
• Brandend gevoel in neus: Oorzaken van branderige gevoelens
• Rhinitis en hooikoorts: Ontsteking van neusslijmvlies