Neurogene blaas: Zenuwschade door ziekte met plasproblemen

Een neurogene blaas is een aandoening waarbij de blaas geen signaal ontvangt van de hersenen dat het nodig is om te plassen. Dit signaal wordt niet verstuurd door de hersenen als gevolg van zenuwschade. Deze aandoening veroorzaakt plasproblemen; de blaas kan namelijk overactief zijn of juist te weinig actief. Een neurogene blaas kan onbehandeld leiden tot tal van complicaties, zoals infecties en urine-incontinentie. Dankzij een combinatie van medische behandelingen is het echter mogelijk om weer controle te krijgen over de blaasfunctie.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Symptomen: Plasproblemen door overactieve of hypotone blaas
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

De neurogene blaas is een aandoening die wordt gekarakteriseerd door een verstoorde blaasfunctie als gevolg van een neurologische aandoening die de controle over de blaas beïnvloedt. Het komt voor bij patiënten van verschillende leeftijden en kan zowel acuut als chronisch zijn. De prevalentie van neurogene blaas varieert afhankelijk van de onderliggende neurologische aandoening. Het komt veel voor bij patiënten met ruggenmergletsel, multiple sclerose, spina bifida en hersenverlamming. De incidentie neemt toe bij ouderen, vooral in verband met aandoeningen zoals beroertes of neurodegeneratieve ziekten zoals de ziekte van Parkinson. Daarnaast speelt de ernst van de neurologische aandoening een belangrijke rol bij het bepalen van de prevalentie van neurogene blaas.

Prevalentie

De prevalentie van neurogene blaas varieert afhankelijk van de specifieke aandoening die de blaasfunctie beïnvloedt. Bij patiënten met ruggenmergletsel is de prevalentie van neurogene blaas aanzienlijk hoog, waarbij ongeveer 70% tot 80% van de patiënten deze aandoening ontwikkelt. Bij mensen met multiple sclerose is de prevalentie ongeveer 20% tot 50%, afhankelijk van de fase van de ziekte. In de algemene bevolking is de prevalentie van neurogene blaas lager, maar het kan toenemen met de vergrijzing en de stijging van neurodegeneratieve aandoeningen.

Leeftijd en geslacht

Neurogene blaas kan op elke leeftijd optreden, maar het komt vaker voor bij ouderen. De aandoening treft zowel mannen als vrouwen, hoewel sommige onderzoeken suggereren dat mannen een hogere kans hebben op neurogene blaas in verband met bepaalde neurologische aandoeningen zoals ruggenmergletsel. Vrouwen hebben daarentegen vaker last van neurogene blaas in verband met aandoeningen zoals multiple sclerose.

Mechanisme

Neurogene blaas ontstaat wanneer het zenuwstelsel de blaasfunctie niet meer goed kan reguleren, wat leidt tot zowel motorische als sensorische dysfunctie van de blaas. Dit kan veroorzaakt worden door schade aan het centrale zenuwstelsel (bijvoorbeeld de hersenen of het ruggenmerg) of het perifere zenuwstelsel. De blaas wordt normaal gereguleerd door een netwerk van zenuwen die signalen sturen naar de hersenen en omgekeerd om de blaas samentrekking en ontspanning te coördineren. Wanneer deze signalen worden verstoord, kan de blaas niet goed legen of vasthouden, wat leidt tot incontinentie of urinevastretiging.

Oorzaken van neurogene blaas

Er zijn verschillende oorzaken van neurogene blaas, waaronder ruggenmergletsel, beroertes, multiple sclerose, hersenverlamming en andere neurologische aandoeningen zoals Parkinson's disease en amyotrofische laterale sclerose (ALS). Het mechanisme kan variëren afhankelijk van de locatie en aard van de neurologische schade. Bij ruggenmergletsel bijvoorbeeld, kan de schade aan de zenuwen die de blaasfunctie reguleren leiden tot verlies van controle over de blaas. Bij andere aandoeningen zoals multiple sclerose kan de demyelinisatie van zenuwen de communicatie tussen de blaas en de hersenen verstoren.

Types neurogene blaas

Er zijn verschillende typen neurogene blaas, afhankelijk van de aard van de neurologische schade. Dit omvat de overactieve blaas (waarbij de blaas onwillekeurig samengetrokken wordt), de blaas met lage capaciteit (waarbij de blaas niet goed kan legen) en de atonische blaas (waarbij de blaas niet goed samentrekt). De symptomen kunnen variëren afhankelijk van het type neurogene blaas en de onderliggende oorzaak van de aandoening.

Oorzaken

Neurogene blaas wordt veroorzaakt door zenuwschade die het vermogen van de blaas om signalen van de hersenen te ontvangen en te interpreteren verstoort. Deze schade kan het gevolg zijn van verschillende aandoeningen en letsels die de zenuwen en de hersenen beïnvloeden.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op het ontwikkelen van een neurogene blaas kunnen verhogen, waaronder:

• ruggenmergschade
• vitamine B12-tekort
• zenuwschade (neuropathie)
• zenuwschade als gevolg van een operatie aan het bekkengebied
• zenuwschade door syfilis (bacteriële infectie, opgelopen door seksueel contact)
• zenuwschade door een discushernia of spinale stenose (vernauwing van de wervelkolom met rugpijn en zwakte)
• zenuwschade door langdurig, zwaar alcoholgebruik (alcoholische neuropathie)
• zenuwschade door langdurige diabetes mellitus (diabetische neuropathie)

Risicogroepen

Neurogene blaas kan mensen van alle leeftijden treffen, maar er zijn bepaalde risicogroepen die vatbaarder zijn voor het ontwikkelen van deze aandoening.

Patiënten met ruggenmergletsel

Patiënten met ruggenmergletsel vormen een van de grootste risicogroepen voor neurogene blaas. Het letsel aan het ruggenmerg kan de zenuwverbindingen die de blaasfunctie reguleren, verstoren. De prevalentie van neurogene blaas is bijzonder hoog bij patiënten met paraplegie of tetraplegie als gevolg van ruggenmergletsel.

Patiënten met multiple sclerose

Multiple sclerose is een andere aandoening die vaak leidt tot neurogene blaas. De ziekte veroorzaakt demyelinisatie van zenuwen, wat leidt tot verlies van controle over de blaas. De prevalentie van neurogene blaas bij patiënten met multiple sclerose ligt tussen de 20% en 50%, afhankelijk van de mate van ziekteprogressie.

Ouderen

Ouderen zijn ook een risicogroep voor neurogene blaas, vooral als gevolg van neurodegeneratieve aandoeningen zoals de ziekte van Parkinson of beroertes. Het vermogen van de zenuwen om de blaasfunctie te coördineren kan afnemen naarmate mensen ouder worden, wat kan leiden tot incontinentie en andere blaasproblemen.

Symptomen: Plasproblemen door overactieve of hypotone blaas

De klachten van een neurogene blaas variëren. De patiënt ervaart wijzigingen in de plasgewoonten.

Overactieve blaas

Sommige patiënten kampen met een overactieve blaas. De blaas leegt zich willekeurig, zonder controle. Het samentrekken en ledigen van de blaas gebeurt zonder dat de patiënt hierover controle heeft. Patiënten moeten vaak plassen (pollakisurie), maar telkens in kleine hoeveelheden. Ze ervaren daarnaast problemen met het volledig ledigen van de urine uit de blaas, wat bekend staat als ‘urineretentie’. Tot slot verliezen ze de blaascontrole, wat leidt tot urine-incontinentie.

Hypotone blaas

Een blaas kan ook te weinig actief zijn (hypotone blaas). De blaas samentrekt niet, waardoor het ledigen van de inhoud niet mogelijk is. Hierdoor heeft een patiënt snel een volle blaas, waaruit soms urine lekt (urinelekkage). De patiënt is niet in staat om te voelen wanneer de blaas vol is. Dit kan leiden tot een vergrote blaas en een verhoogd risico op urineweginfecties, omdat bacteriën niet effectief worden uitgeplast. Plasproblemen zoals een dribbelstroom bij het plassen, plots stoppen met plassen en urineretentie komen ook voor. De druk en terugstroom van urine kunnen ook sneller leiden tot nierklachten, zoals urineweginfecties en nierschade.

Andere symptomen

Andere symptomen die niet iedereen ervaart zijn onder andere:

• elleboogkrampen of zwakte in de elleboog
• emotionele symptomen
• impotentie
• rugzwakte
• zwakte in de pols

Verder ervaren veel patiënten met een neurogene blaas ook een neurogene darm (ongewild verlies van stoelgang door zenuwschade).

Alarmsymptomen

De symptomen van neurogene blaas kunnen variëren, afhankelijk van de onderliggende neurologische oorzaak en de ernst van de aandoening. Alarmsymptomen die kunnen wijzen op een neurogene blaas zijn onder meer:

Incontinentie

Incontinentie is een veelvoorkomend symptoom van neurogene blaas. Dit kan variëren van lekkage van urine tot volledige verlies van controle over de blaas. Het type incontinentie hangt af van het mechanisme van de blaasdysfunctie.

Urinevastretiging

Urinevastretiging of onvolledige lediging van de blaas is een ander alarmsymptoom. Dit kan leiden tot frequente infecties van de urinewegen en verhoogde druk op de nieren, wat kan leiden tot nierbeschadiging als het niet wordt behandeld.

Frequent urineren

Een verhoogde frequentie van urineren kan optreden bij een neurogene blaas, vooral bij de overactieve blaasvariant. Dit kan gepaard gaan met een plotselinge aandrang om te plassen, wat moeilijk te onderdrukken is.

Diagnose en onderzoeken

De arts bevraagt de medische geschiedenis van de patiënt en voert daarna een lichamelijk onderzoek uit. Andere onderzoeken die helpen bij het diagnosticeren van een neurogene blaas omvatten:

• een digitaal rectaal onderzoek
• een echografie, en prostaatonderzoek
• cystometrografie (meet de blaasfunctie en capaciteit)
• een elektromyografie (test de spierspanning van de blaas)
• een röntgenfoto van de wervelkolom, de hersenen, de nieren en de blaas

Behandeling

De behandeling van een neurogene blaas vereist vaak een gecombineerde benadering, afhankelijk van de oorzaak en ernst van de symptomen. De arts kiest de behandeling op basis van de specifieke situatie van de patiënt.

Bekkenbodemspieroefeningen

De arts kan de patiënt doorverwijzen naar een fysiotherapeut voor bekkenbodemspieroefeningen om de blaascontrole te verbeteren.

Medicatie
Soms worden medicijnen voorgeschreven:

• anti-epileptica
• botulinumtoxine: Een injectie met botox in de blaas kan helpen de blaascontrole te normaliseren; dit gebeurt tijdens een cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas)
• GABA-supplementen
• geneesmiddelen die bepaalde zenuwen activeren (bethanechol)
• geneesmiddelen die de blaas ontspannen (oxybutynine, tolterodine of propantheline)

Elektrische stimulatietherapie

Een andere medische procedure is elektrische stimulatietherapie (sacrale neurostimulatie). Hierbij plaatst de arts elektroden in de blaas om signalen naar de hersenen te sturen, zodat de hersenen informatie ontvangen over de noodzaak om te urineren.

Katheterisatie

De arts plaatst een dunne plastic buis in de blaas om urine te laten afvoeren. Een verblijfskatheter of tijdelijke katheter kan worden gebruikt.

Chirurgie

In sommige gevallen kan een chirurg een kunstmatige sluitspier aanleggen om het plassen te stimuleren. Een operatie kan ook nodig zijn om een neurostimulator te implanteren. Soms is een blaasvergroting nodig, en bij een aantal patiënten is een urinaire stoma vereist. Andere chirurgische technieken kunnen ook nodig zijn, afhankelijk van de symptomen en de oorzaak van de klachten.

Prognose

De prognose van neurogene blaas hangt af van verschillende factoren, waaronder de onderliggende oorzaak, de tijdige behandeling en de mate van schade aan het zenuwstelsel.

Uitkomst afhankelijk van de oorzaak

Bij patiënten met ruggenmergletsel of hersenverlamming kan de prognose variëren afhankelijk van de ernst van de aandoening. In sommige gevallen kan de blaasfunctie gedeeltelijk herstellen met therapie, terwijl in andere gevallen permanente schade aan de blaascontrole kan optreden. De prognose is beter bij patiënten met behandelbare aandoeningen zoals infecties van de urinewegen.

Complicaties

De complicaties van neurogene blaas kunnen ernstig zijn, zoals urineweginfecties, nierbeschadiging en blaasstenen. Tijdige behandeling en opvolging zijn essentieel om ernstige complicaties te voorkomen.

Complicaties

Diverse complicaties kunnen optreden bij een neurogene blaas, zoals:

• een hoger risico op urineweginfecties
• blaasstenen (harde ophopingen van mineralen in de blaas)
• urineretentie (onvolledig of niet kunnen ledigen van de blaas)
• schade aan de nieren of blaas als gevolg van frequente urineweginfecties

Preventie

Preventie van neurogene blaas richt zich op het voorkomen van de onderliggende neurologische aandoeningen en het minimaliseren van schade aan het zenuwstelsel. Het bevorderen van gezonde levensstijlkeuzes, zoals het verminderen van de risico’s op beroertes of het voorkomen van ruggenmergletsel, kan helpen bij het voorkomen van neurogene blaas.

Behandeling van onderliggende aandoeningen

Het is belangrijk om de onderliggende aandoeningen die neurogene blaas veroorzaken te behandelen en te beheersen. Dit kan het gebruik van medicatie, fysiotherapie en soms chirurgische ingrepen omvatten. Bij patiënten met ruggenmergletsel kan bijvoorbeeld het gebruik van katheters helpen om de blaasfunctie te beheersen.

Regelmatige opvolging

Regelmatige opvolging door een zorgverlener is essentieel voor het beheren van neurogene blaas en het voorkomen van complicaties. Monitoring van de nierfunctie, blaasontlediging en het vroegtijdig behandelen van infecties kan helpen de kwaliteit van leven te verbeteren.

Lees verder

• Neurogene darm: Ongewild verlies stoelgang door zenuwschade