Gemengde urine-incontinentie: Stress- en urge-incontinentie

Gemengde incontinentie is een vaak voorkomend type urine-incontinentie bij ouderen, vooral bij vrouwen. Dit is een combinatie van symptomen van de twee andere soorten incontinentie: stressincontinentie en aandrangsincontinentie (urge-incontinentie). De patiënt heeft bijgevolg lekkende urine door onder andere het hoesten of niezen, in combinatie met een sterke plasaandrang. Gemengde incontinentie deelt bovendien de oorzaken van beide vormen van ongewild en ongecontroleerd urineverlies. Voor de plasproblemen bestaan er diverse medische behandelingen en leefstijlaanpassingen. Meestal is een combinatie van therapieën nodig om de symptomen van gemengde urine-incontinentie te verlichten.

• Mechanisme van gemengde urine-incontinentie
• Epidemiologie van gemengde urine-incontinentie
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Mechanisme van gemengde urine-incontinentie

Gemengde urine-incontinentie is een complexe aandoening die ontstaat uit een combinatie van verschillende mechanismen die de controle over de blaas beïnvloeden. Het is belangrijk om deze mechanismen te begrijpen om effectieve behandelingen en managementstrategieën te ontwikkelen.

Types van urine-incontinentie

Gemengde urine-incontinentie omvat voornamelijk twee vormen van incontinentie: inspanningsincontinentie en urgentie-incontinentie.

• Inspanningsincontinentie: Dit type incontinentie treedt op wanneer er druk op de blaas wordt uitgeoefend, bijvoorbeeld bij hoesten, lachen, of fysiek intensieve activiteiten. Het falen van de bekkenbodemspieren en de sluitspier van de blaas kan leiden tot onvrijwillig urineverlies. Bij dit type is er een tekortkoming in de ondersteunende structuren van de blaas en de urethra, wat resulteert in een onvermogen om de blaasinhoud effectief vast te houden onder druk.
• Urgentie-incontinentie: Dit type ontstaat door een overactieve blaas die een plotselinge, intense drang om te urineren veroorzaakt, vaak met onvermogen om de urine op tijd vast te houden. Dit kan worden veroorzaakt door neurologische aandoeningen, ontsteking van de blaas, of andere factoren die de blaasfunctie beïnvloeden. De spieren van de blaas trekken zich samen op ongepaste momenten, wat leidt tot onvrijwillig urineverlies.

Combinatie van mechanismen

In gemengde urine-incontinentie kunnen beide mechanismen tegelijkertijd aanwezig zijn. De combinatie van inspannings- en urgentie-incontinentie maakt het moeilijk om de blaasfunctie te beheersen. Patiënten kunnen bijvoorbeeld zowel een sterke drang ervaren om te plassen als urine verliezen tijdens inspanning. Dit resulteert in een verhoogde frequentie van urineren, ongemak, en een verminderde kwaliteit van leven.

Neurologische en musculaire invloeden

Neurologische factoren spelen ook een cruciale rol bij gemengde urine-incontinentie. De signalen tussen de hersenen en de blaas kunnen verstoord zijn, waardoor patiënten niet in staat zijn om de blaas op het juiste moment te controleren. Dit kan leiden tot een onjuiste coördinatie tussen de samentrekking van de blaas en de ontspanning van de sluitspier, wat het risico op incontinentie vergroot.

Daarnaast is de spierfunctie van de bekkenbodem essentieel voor het behoud van urine-incontinentie. Bij verzwakte bekkenbodemspieren kan de ondersteuning van de blaas afnemen, wat bijdraagt aan de symptomen van zowel inspannings- als urgentie-incontinentie.

Psychologische factoren

Psychologische factoren kunnen ook bijdragen aan de complexiteit van gemengde urine-incontinentie. Stress, angst, en andere emotionele toestanden kunnen de blaasfunctie beïnvloeden en het moeilijk maken om de symptomen effectief te beheersen. Patiënten kunnen angstig worden over het mogelijk urineren in sociale situaties, wat hun symptomen kan verergeren.

Epidemiologie van gemengde urine-incontinentie

Gemengde incontinentie komt vaak voor bij oudere volwassenen, met een verhoogde frequentie bij vrouwen. Dit type incontinentie wordt vaker gezien bij mensen die reeds last hebben van stressincontinentie of aandrangsincontinentie. De prevalentie stijgt met de leeftijd en is vaak gerelateerd aan andere gezondheidsproblemen zoals diabetes en neurologische aandoeningen.

Oorzaken

De oorzaken van gemengde incontinentie zijn een combinatie van oorzaken voor aandrangsincontinentie en stressincontinentie.

Stressincontinentie

Stressincontinentie is vaak het gevolg van de bevalling, een zwangerschap, niezen, hoesten, lachen, een zwaar voorwerp optillen of andere omgevingsfactoren of aandoeningen die de sterkte van de blaasspieren aantasten.

Aandrangsincontinentie

Aandrangsincontinentie (urge-incontinentie) resulteert uit de onwillekeurige acties van de blaasspieren door schade aan de blaas, de zenuwen of de spieren. Urge-incontinentie is bovendien vaak geassocieerd met andere aandoeningen, zoals:

• de ziekte van Parkinson (neurologische aandoening met bevingen)
• diabetes mellitus (suikerziekte)
• een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen)
• een trauma (verwonding aan de blaas)
• multiple sclerose (chronische auto-immuunaandoening)

Diuretica (plaspillen), schildklierproblemen en ongecontroleerde diabetes mellitus verergeren bovendien de symptomen van gemengde urine-incontinentie.

Risicofactoren

De risicofactoren voor gemengde incontinentie omvatten:

• leeftijd (ouderdom verhoogt de kans op incontinentie)
• vrouwelijk geslacht (vrouwen hebben door anatomische en hormonale factoren een hogere prevalentie)
• obesitas (overgewicht kan extra druk uitoefenen op de blaas)
• bevallingen (meerdere bevallingen kunnen de bekkenbodem verzwakken)
• hormonale veranderingen (bijvoorbeeld na de menopauze)
• neurologische aandoeningen (zoals Parkinson en multiple sclerose)

Symptomen

De symptomen van gemengde incontinentie bestaan uit de tekenen van zowel aandrangsincontinentie als stressincontinentie. Meestal ervaart de patiënt meer verschijnselen van één type incontinentie. De patiënt ervaart urineverlies bij het hoesten, niezen, lachen of bij andere bewegingen die druk uitoefenen op de blaas (stressincontinentie). Ook verliest hij urine na een plotselinge drang om te plassen, tijdens de slaap, na het drinken van zelfs maar een kleine hoeveelheid water (urge-incontinentie), of na het horen of aanraken van water.

Alarmsymptomen

Alarmsymptomen die op een ernstigere aandoening kunnen wijzen, zijn onder andere:

• onverklaarbare pijn in de onderbuik
• bloed in de urine
• frequente en pijnlijke urinelozingen
• gewrichtspijn of spierpijn in combinatie met urine-incontinentie
• plotselinge en ernstige verergering van symptomen

Diagnose en onderzoeken

De arts beoordeelt de symptomen en voert een lichamelijk onderzoek uit om eventuele zenuwbeschadiging op te sporen. Voor het opsporen van de onderliggende oorzaak van gemengde incontinentie zet de arts meerdere onderzoeken in zoals:

• een blaasstresstest (patiënt moet hoesten; bij een vrijgave van urine is mogelijk sprake van stressincontinentie)
• een katheterisatie: Nadat de blaas is geledigd, plaatst de arts een katheter. Komt er dan nog meer urine naar buiten, dan is de patiënt niet in staat om de blaas volledig te ledigen (urineretentie).
• een cystoscopie (inwendig kijkonderzoek van de blaas)
• een echografie
• een urinecytologie
• een urinemeting na het urineren
• een urineonderzoek
• een urodynamisch onderzoek

Behandeling

De arts wil het onderliggende probleem van de gemengde urine-incontinentie aanpakken. Afhankelijk van de oorzaak zijn (een combinatie van) diverse behandelingen mogelijk.

Bekkenbodemoefeningen

Bekkenbodemoefeningen zijn een essentieel onderdeel van het verbeteren van incontinentie. Daarnaast is het met deze trainingen mogelijk om een verergering van de klachten te voorkomen. Hiermee is het bovendien mogelijk om de aandrang om te plassen te onderdrukken. De oefeningen versterken de spieren die de bekkenorganen ondersteunen. Deze spieren trekken samen en ontspannen om de blaas te kunnen openen en sluiten. De patiënt moet regelmatig oefenen, de oefeningen volhouden en bovendien de correcte technieken gebruiken.

Biofeedback

Via biofeedback krijgt de patiënt de controle terug over de spieren die samentrekken wanneer hij plast. Hij is zich dankzij deze behandeling ook beter bewust van de werking van het lichaam.

Blaastraining

De patiënt volgt blaastraining in combinatie met bekkenbodemoefeningen, waarbij hij aanleert om op geplande tijdstippen te plassen zodat de blaas hieraan went en dit schema ook opvolgt.

Botox blaasinjecties

Botulinumtoxine A (botox) is inzetbaar voor urge-incontinentie die niet verbetert met medicijnen of andere conservatieve therapieën. Door de injecties verminderen ongewenste blaascontracties. Gewoonlijk behaalt de patiënt een maximale verlichting na zeven dagen nadat de injectie gegeven is. Dit effect houdt zes tot twaalf maanden aan. Herhalingsinjecties zijn vaak nodig.

Chirurgie

Chirurgie is enkel inzetbaar bij patiënten met ernstige klachten van aandrangsincontinentie.

Compressieringen en klemmen

Mannen dragen deze hulpmiddelen over de penis om de urethra af te sluiten. Dit moet de patiënt dan wel verwijderen als hij naar het toilet gaat.

Medicatie

Patiënten met urge-incontinentie zijn mogelijk gebaat met anticholinergica die de blaasspieren helpen ontspannen om spasmen te voorkomen. Ook herbekijkt de arts het huidig medicatiegebruik, want medicatie voor de behandeling van een hoge bloeddruk (hypertensie) draagt bijvoorbeeld bij aan incontinentie omdat deze de urineproductie verhogen.

Neuromodulatie

Urge-incontinentie waarbij gedragsveranderingen of medicatie niet effectief zijn, is te behandelen via neuromodulatie. Hierbij wordt een apparaatje geïmplanteerd dat de zenuwen stimuleert, wat de blaasspieren kan helpen reguleren.

Opleiding en gedragsveranderingen

Gedragsveranderingen omvatten een gezonde voeding, voldoende lichaamsbeweging, en het vermijden van irriterende stoffen zoals cafeïne en alcohol die de symptomen kunnen verergeren. Het leren herkennen en beheersen van de symptomen kan ook helpen om de frequentie en ernst van de incontinentie te verminderen.

Prognose

De prognose van gemengde incontinentie varieert sterk afhankelijk van verschillende factoren, zoals de ernst van de symptomen, de onderliggende oorzaken en de effectiviteit van de gekozen behandelingen.

Behandelingsopties

Vaak kan gemengde incontinentie met een combinatie van therapieën aanzienlijk worden verbeterd. De behandelingen kunnen variëren van gedragsmatige therapieën, zoals blaastraining en bekkenbodemoefeningen, tot medicamenteuze therapieën en chirurgische ingrepen. Het is essentieel dat patiënten samen met hun zorgverleners een behandelplan opstellen dat is afgestemd op hun specifieke symptomen en levensstijl.

Regelmatige opvolging

Regelmatige opvolging en evaluatie van de behandelingen zijn cruciaal om de symptomen onder controle te houden. Dit houdt in dat patiënten periodiek hun voortgang moeten bespreken met hun zorgverlener en waar nodig aanpassingen in hun behandelplan moeten maken. Dit kan ook inhouden dat patiënten nieuwe strategieën of oefeningen leren om hun symptomen beter te beheersen.

Kwaliteit van leven

Bij sommige patiënten kan de aandoening blijvend verbeteren, wat een significante impact kan hebben op hun kwaliteit van leven. Verbeteringen kunnen resulteren in minder sociale isolatie, een groter gevoel van controle en een algehele verhoging van het welzijn. Voor anderen kunnen symptomen terugkeren, wat een voortdurende evaluatie en aanpassing van de behandeling vereist.

Complicaties

Gemengde incontinentie kan leiden tot verschillende complicaties, die de fysieke en psychologische gezondheid van patiënten kunnen beïnvloeden.

Pijn bij urineren

Patiënten kunnen pijn of ongemak ervaren bij het urineren, wat kan leiden tot angst om te plassen. Dit kan een vicieuze cirkel veroorzaken waarbij de angst om pijn te ervaren de frequentie van urineren verder beïnvloedt.

Urineweginfecties

Een veelvoorkomende complicatie is het risico op urineweginfecties. Dit gebeurt vaak als gevolg van het ophopen van bacteriën in het urinewegstelsel. Patiënten die regelmatig moeten urineren, kunnen minder aandacht besteden aan hygiëne, wat kan bijdragen aan infecties.

Psychologische gevolgen

De psychologische impact van gemengde incontinentie kan aanzienlijk zijn. Patiënten kunnen zich schaamte of frustratie voelen over hun symptomen, wat kan leiden tot angst en depressie. Het is belangrijk om aandacht te besteden aan de mentale gezondheid van deze patiënten en hen te ondersteunen bij het omgaan met de emotionele gevolgen van hun aandoening.

Huidproblemen

Een verhoogd risico op huidproblemen, zoals irritatie, dermatitis en doorligwonden, kan ontstaan door constante blootstelling aan urine. Het is cruciaal dat patiënten en zorgverleners adequate huidverzorging en hygiënepraktijken volgen om deze complicaties te minimaliseren.

Preventie

Preventieve maatregelen kunnen de kans op het ontwikkelen van gemengde incontinentie verkleinen. Door gezonde gewoonten aan te nemen en vroegtijdig in te grijpen, kunnen patiënten hun risico op deze aandoening verminderen.

Gezond gewicht

Het handhaven van een gezond gewicht is essentieel, aangezien overgewicht de druk op de bekkenbodem verhoogt en de kans op incontinentie vergroot. Het kan nuttig zijn om samen met een diëtist een voedingsplan op te stellen dat gericht is op gewichtsbeheersing.

Bekkenbodemoefeningen

Regelmatige bekkenbodemoefeningen zijn cruciaal om de spieren van het bekken te versterken. Dit kan helpen om de blaascontrole te verbeteren en de symptomen van incontinentie te verminderen. Het is aan te raden om een gespecialiseerde fysiotherapeut te raadplegen voor een op maat gemaakt oefenprogramma.

Vermijden van irriterende stoffen

Het vermijden van irriterende stoffen zoals cafeïne, alcohol en gekruid voedsel kan ook bijdragen aan het verminderen van de symptomen van gemengde incontinentie. Deze stoffen kunnen de blaas prikkelen en de frequentie van urineren verhogen.

Medische controle

Regelmatig opvolgen van medische adviezen en controles bij een arts zijn cruciaal. Dit helpt niet alleen bij het vroegtijdig opsporen van eventuele veranderingen in de symptomen, maar ook bij het aanpassen van de behandeling op basis van de behoeften van de patiënt.

Voedingspatroon

Het aanpassen van het voedingspatroon kan ook bijdragen aan het voorkomen van obstipatie, wat de bekkenbodem extra kan belasten. Voedingsmiddelen die rijk zijn aan vezels en voldoende hydratatie zijn belangrijk om de stoelgang te reguleren.

Het is belangrijk om tijdig medische hulp te zoeken bij symptomen van gemengde incontinentie, zodat een effectieve behandeling kan worden gestart en complicaties kunnen worden voorkomen. Het creëren van een ondersteunend netwerk en het delen van ervaringen met anderen kan ook bijdragen aan een betere aanpak van deze aandoening.

Lees verder

• Stressincontinentie: Lekkage van urine door beweging
• Blaastraining: Betere blaascontrole bij urine-incontinentie
• Urine-incontinentie (ongewild urineverlies) bij mannen
• Urine-incontinentie: Oorzaken en soorten van verlies urine
• Urinaire urgentie: Dringende, oncontroleerbare plasdrang