Ziekte van Pelizaeus-Merzbacher: Hersenaandoening

De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher, die bestaat uit twee types, is een leukodystrofie-aandoening van het centraal zenuwstelsel. Hierbij is de beschermlaag van de zenuwen in de hersenen en het ruggenmerg niet goed gevormd. De patiënt vertoont diverse afwijkingen met betrekking tot de coördinatie, de intellectuele functie, de motoriek en de ogen. Friedrich Pelizaeus, een Duitse neuroloog, rapporteerde deze aandoening voor het eerst in de medische literatuur in 1885. In 1910 beschreef Ludwig Pelizaeus, een Duitse arts, de aandoening nog gedetailleerder.

• Synoniemen ziekte van Pelizaeus-Merzbacher
• Epidemiologie ziekte
• Oorzaken en erfelijkheid aandoening
• Symptomen en indeling
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose hersenaandoening
• Complicaties
• Preventie

Synoniemen ziekte van Pelizaeus-Merzbacher

De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher (PMD) is eveneens bekend onder deze synoniemen:

• Aplasia axialis extracorticalis congenita
• Cockayne-Pelizaeus-Merzbacher Disease
• Diffuse familiale hersensclerose
• Extracortical axial aplasia
• Familial centrolobal sclerosis
• Pelizaeus-Merzbacher disease
• Pelizaeus-Merzbacher-hersensclerose
• Perinatal Sudanophilic leukodystrophy
• Sclerose; hersenen, Pelizaeus-Merzbacher
• Sudanofiele leukodystrofie, type Pelizaeus-Merzbacher

Epidemiologie ziekte

Naar schatting lijdt 1 op de 100.000 tot 1.000.000 mannen wereldwijd aan de aandoening. Vrouwen zijn zelden getroffen. De ziekte is gerapporteerd bij mensen van Aziatische, Midden-Oosten en Europese afkomst.

Oorzaken en erfelijkheid aandoening

Mutaties in het PLP1-gen veroorzaken de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher. De ziekte kent een X-gebonden overervingswijze. Een vrouw draagt de genmutatie en geeft deze door, maar vertoont zelf geen symptomen van de aandoening. In sporadische gevallen kent de aandoening een autosomaal recessieve overervingswijze. Bij ongeveer 5 tot 10% van de patiënten ontstaat de aandoening de novo (spontaan); er is dan geen familiale geschiedenis bekend.

Symptomen en indeling

De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher is een multisystemische aandoening waarbij de hersenen en het ruggenmerg zijn aangetast, waardoor tal van symptomen mogelijk zijn. De ernst en uitgebreidheid van de symptomen variëren per type en per patiënt. Zelfs leden van dezelfde familie presenteren zich soms met een erg verschillend verloop van de ziekte. De symptomen starten bij de meeste patiënten in de (vroege) kindertijd.

De ziekte van Pelizaeus-Merzbacher is onderverdeeld in een klassiek en een connataal type.

Klassiek

De klassieke ziekte van Pelizaeus-Merzbacher komt het vaakst voor. De patiënt heeft geen aangeboren symptomen, maar deze ontwikkelen zich wel binnen het eerste levensjaar. De patiënt heeft meestal binnen de eerste twee weken tot twee maanden van het leven nystagmus (medische term voor "wiebelogen"), wat stopt naarmate het kind ouder wordt. Ook spierzwakte en een vertraagde motorische ontwikkeling zijn zichtbaar bij heel jonge kinderen. Spastische samentrekkingen, moeilijkheden met lopen en ongecontroleerde spierbewegingen treden later op. Meestal komen de motorische vaardigheden zoals kruipen, zitten en lopen langzaam op gang. In de tienerjaren stopt de ontwikkeling hiervan, om daarna geleidelijk te verslechteren.

Verder heeft de patiënt geen controle over de hoofdbewegingen, spreekt hij abnormaal traag, heeft hij ataxie, maakt hij ongecontroleerde spierbewegingen, heeft hij bevingen aan de bovenste ledematen, heeft hij milde dementie, heeft hij een abnormale spierspanning met aanhoudende spiercontracties en heeft hij een verminderde cognitie.

Connataal

De connatale ziekte van Pelizaeus-Merzbacher is ernstiger. Patiënten vertonen een vertraagde ontwikkeling en ernstige neurologische symptomen. De symptomen zijn al te merken bij baby's en omvatten voedingsproblemen, een piepende ademhaling (ademhalingsproblemen), nystagmus, hypotonie, progressieve spasticiteit wat leidt tot contracturen waardoor de beweging beperkt is, spraakproblemen door een zwakke keelholte (dysartrie), ataxie en epileptische aanvallen. Bij de getroffenen patiënten met connatale ziekte van Pelizaeus-Merzbacher zijn de intellectuele functie en de motorische vaardigheden slecht ontwikkeld.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher gebeurt op basis van de klinische kenmerken. Een MRI-scan toont het tekort aan myeline aan. De uiteindelijke diagnose stelt de arts door middel van een genetisch onderzoek.

Behandeling

De ziekte valt niet te genezen, maar een ondersteunende en symptomatische behandeling is wel mogelijk. Medicatie helpt bij toevallen en stijfheid of abnormale spiercontracties. Ook fysiotherapie en regelmatige orthopedische consultaties zijn aanbevolen.

Prognose hersenaandoening

Patiënten met de connatale vorm van de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher overlijden meestal binnen de eerste tien jaar ten gevolge van respiratoire complicaties. Evenwel zijn er patiënten gemeld die tot in het derde decennium blijven leven mits een adequate zorg en behandeling. De levensverwachting bij de klassieke vorm bedraagt gemiddeld veertig tot zestig jaar.

Complicaties

De complicaties van de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher kunnen ernstig zijn en variëren afhankelijk van de betrokken systemen:

• Progressieve neurologische achteruitgang door beschadiging van het myeline.
• Ademhalingscomplicaties zoals longinfecties en ademhalingsproblemen door zwakke spierfunctie.
• Spasticiteit en contracturen die de mobiliteit en de algemene gezondheid beïnvloeden.
• Problemen met voeding en spraak door neurologische symptomen.
• Secundaire complicaties zoals infecties door verminderde motorische controle en beperkte mobiliteit.

Preventie

Preventie van de ziekte van Pelizaeus-Merzbacher is beperkt vanwege de erfelijke aard van de aandoening. Er zijn echter enkele nuttige maatregelen:

• Vroege genetische expertise voor gezinnen met een voorgeschiedenis van erfelijke aandoeningen kan helpen bij het identificeren van risico's en het nemen van geïnformeerde beslissingen.
• Regelmatige medische controles kunnen helpen bij het vroegtijdig opsporen van symptomen en het aanpassen van behandelingen om complicaties te verminderen.
• Educatie over de ziekte en managementstrategieën voor families kan bijdragen aan een beter begrip en zorg voor de patiënt.