Metachromatische leukodystrofie (MLD): uitleg en behandeling

Metachromatische leukodystrofie is een zeer zeldzame stofwisselingsziekte. Het is erfelijk aangeboren maar komt alleen naar voren als beide ouders drager zijn en het kind erft het foute gen. Wanneer de eerste symptomen zichtbaar worden zal het kind gemiddeld nog zo'n vijf jaar leven.

Wat is metachromatische leukodystrofie?

Metachromatische leukodystrofie is een erfelijk aangeboren zelfdzame stofwisselingsziekte die valt onder de lysosomale stapelingsziekten. Lysosomale stapelingsziekten staat voor aandoeningen waarbij er door een verandering in het erfelijk materiaal ook wel DNA een stoornis is in de lysosomen. Een lysosoom is een blaasje dat in een cel zit en wordt ook wel de afvalberg genoemd. De lysosoom breekt afvalstoffen van de cel af zodat deze kunnen worden hergebruikt of kunnen worden verwijdert. Er is dus een probleem met deze taak.

Anatomie en Fysiologie

Metachromatische leukodystrofie (MLD, ook Arylssulfatase A deficiëntie) is een lysososmale stapelingsziekte die ingedeeld wordt in de familie van de leukodystrofieën. Deze ziektes beïnvloeden de groei en/of ontwikkeling van myeline. Myeline is een vetachtig omhulsel van een neuroon die zich in het zenuwstelstel bevindt. Het myeline is belangrijk voor de isolatie van het neuroon, maar ook voor de snelheid van het doorgeven van een signaal. Hoe snel de voorgeleiding is ligt aan de dikte van de myeline. Is het een dik omhulsel dan is de voortgeleiding snel.

Door het stapelen van vet verdwijnt de beschermlaag van zenuwen in bepaalde delen van het centraal zenuwstelsel. Het myelene verdwijnt als het ware en de doorgeven van de prikkel wordt bemoeilijkt. Als gevolg hiervan is er sprake van te hoge of juist te lage spierspanning, coördinatiestoornissen, achteruitgang van verstandelijke en lichamelijke ontwikkeling, spraakstoornissen, spier- en gewrichtsafwijkingen, afwijkingen aan de centrale oogzenuw (wat kan leiden tot blindheid) en stuipen. De eerste symptomen van MLD zijn vaak moeilijk te vinden: het zal vaak gaan om kleine veranderingen in het geheugen, het denken en de houding van de patiënt kunnen een aanwijzing zijn.

Pathologie

Metachromatische leukodystrofie is een autosomaal recessief erfelijke ziekte. Wat inhoud dat beide ouders drager zijn van de ziekte. Beide ouders hadden één genafwijking met daarnaast een normaal gen. Hierdoor hadden de zij geen verschijnselen van de aandoening. Het kind erft de beide genen met de afwijking en zal de aandoening krijgen.

Van MLD is het bekend dat er drie vormen voorkomen namelijk infantiele, juveniele en de adulte vorm.

Bij de infantiele vorm komt de aandoening meestal te voorschijn als het kind tussen te 16 maanden en twee jaar is. Wanneer de symptomen zichtbaar worden zal het kind vaak na 2 tot 5 jaar overlijden. Symptomen zijn vaak: lage spierspanning, sprakstoornissen, mentale achteruitgang, nystagmus (heen en weer bewegen van de ogen), blindheid, stijfheid, epilepsie, slecht slikken en dementie. Daarnaast zullen alle vaardigheden die het kind heeft aangeleerd worden vergeten. Kon het kind bij aanvang nog praten dan zal dit verdwijnen.

De juveniele vorm komt meestal te voorschijn tussen het vierde en tiende levensjaar. Symptomen zullen bij deze vorm zijn: afnemende prestaties op school, mentale achteruitgang, ataxie (verstoring evenwicht en bewegingscoördinatie), epilepsie en dementie. Na ongeveer 4 tot 6 jaar na het verschijnen van de symptomen zullen deze kinderen overlijden.

De symptomen bij de adulte vorm vangen pas aan na het zestiende jaar. Symptomen kunnen zijn: afnemende concentratievermogen, depressie, psychiatrische veranderingen, ataxie, tremor (voortdurende schudbeweging), dementie, nystagmus, blindheid en epilepsie. De patiënt zal na het verschijnen van de symptomen nog zo'n 5 tot 10 jaar leven.

Diagnostiek en medische behandeling van MLD

De diagnose metachromatische leukodystrofie kan gesteld worden door de activiteit van de arylsulfatase A te meten in leukocyten en gekweekte huidfibroblasten. In MLD zijn de arylsulfatase A spiegels in het bloed zeer laag is en de suflatide spiegels in het urine verhoogd is.

De diagnose zal dus gesteld worden door lichamelijk onderzoek en een urineonderzoek omdat dan in de urine suflatide te vinden is.

Behandeling In Nederland is er geen behandeling voor patiënten met MLD. Wel is er in Amerika geëxperimenteerd met beenmerg transplantaties bij patiënten. In sommige gevallen is gebleken dat deze transplantaties de voortgang van de ziekte kunnen stoppen. Niet iedereen komt in aanmerking voor een transplantatie dit word per patiënt bekeken. Wel geld hoe eerder de diagnose is gesteld en hoe eerder de transplantatie heeft plaatsgevonden des te groter de kan op succes.

Toekomstige behandel opties die onderzocht worden zijn gentherapie en 'enzym replacement therapy"(ERT), substraatreductietherapie (SRT) en mogelijk "enzyme enhancement therapy" (EET)

Ziekteverloop en zorgverloop

De patiënt verliest geleidelijk al zijn lichamelijke en verstandelijke vaardigheden en wordt volkomen zorgafhankelijk. Als de eerste symptomen in de puberteit voorkomen zal de ziekte langer duren.

Na de eerste symptomen zal de patiënt waarschijnlijk nog wel een aantal dingen zelf kunnen. Maar omdat de patiënt geleidelijk al zijn lichamelijke en verstandelijke vaardigheden verliest zal er later ook geholpen moeten worden met de ADL zoals eten, drinken, toiletbezoek, wassen en aankleden. De patiënt zal volkomen zorgafhankelijk worden.

Medicatie

Voor deze ziekte zijn er nog geen goede medicijnen ontwikkelt. Hierdoor is de behandeling ook niet zo ver. Dit komt doordat deze ziekte zeer zeldzaam is ongeveer 1 op de 50000 mensen krijgt MLD. Wereldwijd zijn er tot nu toe slechts 160 gevallen beschreven met MLD.