Spasticiteit: Verhoogde spierspanning of spierstijfheid

Spasticiteit: Verhoogde spierspanning of spierstijfheid Spasticiteit is de medische term voor verhoogde spierspanning. De patiënt heeft met andere woorden stijve spieren met een onvermogen om deze te controleren. Bij spasticiteit werken de reflexen van de patiënt overmatig. De aandoening ontstaat bij patiënten met o.a. hersenletsel, een beroerte, multiple sclerose en een tumor door een onbalans van signalen van het centrale zenuwstelsel (hersenen en ruggenmerg) naar de spieren. Lopen, bewegen en spreken zijn bijgevolg moeilijker voor deze patiënten. Diverse therapievormen zijn beschikbaar om de kwaliteit van leven van patiënten met spasticiteit te verhogen.

Synoniemen spasticiteit

Spasticiteit, het tegenovergestelde van hypotonie, is eveneens gekend onder deze synoniemen:
  • hypertonie
  • spierstijfheid
  • verhoogde spierspanning
  • verhoogde spiertonus

Epidemiologie aandoening

Wereldwijd zijn circa twaalf miljoen mensen getroffen door spasticiteit. Het merendeel van de patiënten met cerebrale parese (hersenverlamming) en multiple sclerose (chronische neurologische auto-immuunaandoening) heeft in verschillende mate spasticiteit.

Oorzaken verhoogde spierspanning

Wanneer schade optreedt aan het hersendeel dat verantwoordelijk is voor autonome bewegingen, treedt mogelijk spasticiteit op. De aandoening presenteert zich eveneens door zenuwbeschadiging die uitgaat van de hersenen naar het ruggenmerg. Spasticiteit treedt als gevolg van een aandoening of trauma op zoals adrenoleukodystrofie, cerebrale parese, een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), een hoofdwonde, een ruggengraatletsel, een tumor, fenylketonurie (afwijkingen aan hersenen en lichaam), hersenschade veroorzaakt door een gebrek aan zuurstof (bij een bijna-verdrinking of bij bijna stikken), multiple sclerose (MS) en neurodegeneratieve aandoeningen.

Symptomen: Spieren zijn aangetast

De symptomen variëren in ernst en uitgebreidheid bij de patiënt. Ook de mate van pijn is individueel bepaald; soms heeft een patiënt met spasticiteit milde pijn terwijl anderen zich presenteren met ernstige pijn.

Spieren

De patiënt heeft veelal een abnormale houding waardoor de schouder, arm, pols en vinger zich op een abnormale hoek bevinden vanwege de gespannen spieren. Tevens presenteert hij zich met overdreven diepe peesreflexen en plotse herhaalde, voorbijgaande schokkerige bewegingen als gevolg van een reeks snel opeenvolgende contracties en relaxaties van spieren. Deze toestand is in medische termen gekend als "clonus". Clonus heeft vooral plaats wanneer iemand de patiënt aanraakt of wanneer de patiënt zich verplaatst. Het onvrijwillig kruisen van de benen komt ook voor. Bovendien is het spraakvermogen mogelijk aangetast. Ernstige, langdurige spasticiteit leidt tot een contractuur van de spieren (blijvende samentrekking van spieren). Hierdoor is bewegen moeilijker en zijn de gewrichten gebogen. Gewrichtsmisvormingen komen bijgevolg regelmatig voor bij patiënten met spasticiteit.

Bijkomende symptomen

Bijkomende symptomen omvatten urineweginfecties, chronische constipatie, decubitus (doorligwonden) en koorts of andere systemische aandoeningen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk onderzoek uit bij de patiënt in combinatie met een goede anamnese, en bemerkt zo de zichtbare symptomen van spasticiteit. Hij test bij het lichamelijk onderzoek de arm- en beenbewegingen, de spieractiviteit, het passieve en actieve bereik van de beweging, en de mogelijkheid om thuis zelf activiteiten uit te voeren. De patiënt is namelijk mogelijk geremd in een aantal activiteiten van het dagelijks leven.

Resultaten van een EMG: elektromyogram / Bron: D. Gordon E. Robertson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Resultaten van een EMG: elektromyogram / Bron: D. Gordon E. Robertson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Diagnostisch onderzoek
Bovendien voert de arts een elektromyografie (meting van de elektrische spieractiviteit) en andere beeldvormende onderzoeken uit van het hoofd, de nek en de rug om andere oorzaken uit te sluiten. Ook een volledig bloedonderzoek, een urineonderzoek en een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van hersenvocht) zijn soms nodig om een infectie uit te sluiten.

Behandeling

De arts verwijst de patiënt veelal door naar een fysiotherapeut en ergotherapeut. De patiënt is eveneens gebaat bij hippotherapie en watersport. Steunzolen en een rolstoel zijn andere hulpmiddelen die soms nodig zijn. Medicatie is soms ook mogelijk om spasticiteit te behandelen. Soms is een patiënt geholpen met een injectie van botulinum toxine. Soms is een operatie nodig.

Prognose van de ziekte

De prognose varieert tussen de patiënten en is vooral afhankelijk van de ernst en uitgebreidheid van de spasticiteit en de geassocieerde aandoening(en). Een patiënt met spasticiteit heeft mogelijk een ernstige beperking, maar met de juiste neurologische, chirurgische en psychosociale hulp in combinatie met revalidatietraining, valt spasticiteit toch goed te behandelen waardoor de kwaliteit van leven stijgt.

Voordelen spasticiteit

Ondanks de vele symptomen en mogelijke nadelen, biedt spasticiteit enkele voordelen. De patiënt loopt minder risico op osteoporose (verlies van botmassa met risico op botbreuken). Daarnaast verbetert de bloedsomloop en zo voorkomt de patiënt diep veneuze trombose (pijn en zwelling aan het been of bekken) en oedeem.
© 2016 - 2024 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Spasticiteit, verhoogde spierspanningSpasticiteit, verhoogde spierspanningSpasticiteit, spastisch of spasme. Deze begrippen omschrijven een verhoogde spierspanning en spierkrampen. Later kan er…
Myotonia congenita: Neuromusculaire aandoeningMyotonia congenita: Neuromusculaire aandoeningMyotonia congenita is een zeldzame erfelijke neuromusculaire aandoening gekenmerkt door problemen met de spanning en sam…
Paramyotonia congenita: Spierziekte met spierstijfheidParamyotonia congenita: Spierziekte met spierstijfheidParamyotonia congenita is een zeldzame erfelijke ziekte waarbij de skeletspieren zijn aangetast. Patiënten met de spiera…
Cerebrale palsy/parese (spasticiteit)Cerebrale palsy/parese (spasticiteit)Cerebrale palsy, ook wel cerebrale parese of spasticiteit genoemd, is een ontwikkelingsstoornis welke primair gekenmerkt…

Longaandoening silicose: Blootstelling (inademen) van silicaLongaandoening silicose: Blootstelling (inademen) van silicaSilicose is een longaandoening waarbij een patiënt kleine stukjes silica inademt. Dit is een mineraal dat deel uitmaakt…
Spinale tumoren in ruggenmerg: Symptomen en behandelingSpinale tumoren in ruggenmerg: Symptomen en behandelingBij een spinale tumor een groeit een massa (cellen) in of rond het ruggenmerg. Zowel intramedullaire (beginnen in het ru…
Bronnen en referenties
  • http://emedicine.medscape.com/article/2207448-overview#showall
  • http://www.aans.org/Patient%20Information/Conditions%20and%20Treatments/Spasticity.aspx
  • http://www.ninds.nih.gov/disorders/spasticity/spasticity.htm
  • http://www.webmd.com/pain-management/pain-management-spasticity
  • http://www.webmd.com/pain-management/pain-management-spasticity?page=2
  • https://www.nlm.nih.gov/medlineplus/ency/article/003297.htm
  • Afbeelding bron 1: D. Gordon E. Robertson, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 07-02-2020
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.