Focale (epileptische) aanvallen: Verstoring in deel hersenen

Epilepsie is in te delen in focale aanvallen en gegeneraliseerde aanvallen. De aanvallen doen zich voor wanneer er een verstoring is van elektrische impulsen in een deel van de hersenen. Wanneer de patiënt beseft dat hij een aanval heeft, lijdt hij aan een eenvoudige focale aanval. Is dit niet het geval, dan heeft hij te maken met een complexe focale aanval. Sommige focale aanvallen vinden plaats nadat een patiënt is blootgesteld aan een uitlokkende factor, maar soms treden de aanvallen ook op zonder een bekende oorzaak. De mogelijke symptomen zijn erg uiteenlopend, zoals bijvoorbeeld spiersamentrekkingen, abnormale oogbewegingen en dingen zien die er niet zijn. De behandeling bestaat uit medicatie. De vooruitzichten hangen af van de onderliggende oorzaak van de aanval.

• Wat is een focale aanval?
• Oorzaken van verstoring in deel van hersenen
• Risicofactoren van vorm van epileptische aanval
• Soorten partiële aanvallen
• Eenvoudige focale aanval
• Complexe partiële aanval
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van partiële aanval
• Prognose van focale aanvallen

Wat is een focale aanval?

Het menselijk brein bevat neuronen die elektrische signalen gebruiken om met elkaar te communiceren. Focale aanvallen (partiële aanvallen, aanvallen met een focaal begin) zijn een vorm van epilepsie. Tijdens een focale aanval heeft een patiënt een abnormale golf van elektrische activiteit in zijn hersenen. Patiënten ervaren fysieke symptomen vóór, tijdens en na de aanval. In tegenstelling tot gegeneraliseerde aanvallen komen focale aanvallen alleen voor in één deel van de hersenen. Gegeneraliseerde epileptische aanvallen zijn afkomstig van de het hele hersengebied in plaats van een deel van de hersenen. Sommige focale aanvallen ontwikkelen zich echter naar gegeneraliseerde aanvallen.

Oorzaken van verstoring in deel van hersenen

Focale epileptische aanvallen kennen veel verschillende oorzaken.

Potentiële oorzaken van focale aanvallen zijn onder andere:

• chirurgie
• een beroerte
• een hersentumor
• een hoofdwonde
• een infectie
• een lage bloedsuikerspiegel
• een zonnesteek (oververhitting van het lichaam door een defect koelsysteem)
• epilepsie
• medicijnen
• ontwenningsverschijnselen van alcohol, drugs of nicotine

Risicofactoren van vorm van epileptische aanval

Potentiële risicofactoren van focale aanvallen zijn onder andere:

• alcoholmisbruik
• bepaalde medicijnen
• drugsgebruik
• een lage bloedsuikerspiegel
• een slaaptekort
• een ziekte
• flitsende lichten
• stress

Artsen classificeren aanvallen in twee soorten, afhankelijk van hun oorzaak:

• niet-uitgelokte aanvallen vinden plaats zonder een bekende oorzaak
• acute symptomatische aanvallen zijn het gevolg van een gebeurtenis of letsel

Soorten partiële aanvallen

Er zijn twee soorten focale aanvallen: eenvoudige focale aanvallen en complexe focale aanvallen.

Eenvoudige focale aanval

Tijdens een eenvoudige focale aanval blijft een patiënt tijdens de hele gebeurtenis bewust en onthoudt wanneer de aanval voorbij is (intacte gewaarwording).

Complexe partiële aanval

Patiënten die complexe partiële aanvallen ervaren, verliezen het bewustzijn tijdens de episode. Ze herinneren zich de aanval niet meer nadat deze voorbij is.

Symptomen

Omdat focale aanvallen beginnen in één deel van de hersenen, variëren de symptomen van aanval tot aanval, afhankelijk van het getroffen deel van de hersenen. Ook heeft een patiënt meestal symptomen aan slechts één kant van het lichaam. Als de partiële aanval echter een gegeneraliseerde aanval wordt, komen stuiptrekkingen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en veranderingen in het bewustzijn) aan beide kanten van het lichaam tot stand.

Patiënten die zich herinneren dat ze een aanval hebben, beschrijven vaak een aura aan het begin van de aanval. Een aura treedt op wanneer een patiënt een verwarrend gevoel heeft of een licht of geur waarneemt, net voordat een aanval begint. De aura is het begin van de abnormale elektrische activiteit van de aanval in de hersenen. Na de aura heeft een patiënt dan vreemde gewaarwordingen, veranderingen in de motoriek of visuele stoornissen, meestal aan slechts één kant van het lichaam. Omstaanders merken diverse symptomen op, zoals staren, snel knipperen en spierstijfheid, gevolgd door verwardheid en vermoeidheid na de aanval.

Andere symptomen die mogelijk optreden tijdens een focale aanval zijn:

• abnormale hoofd- of oogbewegingen
• een verstoord tijdsbesef
• hartkloppingen
• kippenvel
• herhaalde bewegingen, zoals op de huid of aan kledij wrijven of trekken, trapbewegingen maken of op de lippen smakken
• iets ruiken, proeven, voelen, horen of zien dat er niet is (hallucinaties)
• plots angstig of blij zijn
• spiersamentrekkingen
• visusveranderingen zoals visuele hallucinaties en gekleurde of knipperende lichten zien
• vreemde gewaarwordingen zoals verdoofde of tintelende gevoelens

Meer symptomen zijn te vinden via de website van het Epilepsiefonds.

Diagnose en onderzoeken

Vraaggesprek
Artsen diagnosticeren een partiële aanval op basis van de beschrijving van de gebeurtenis. Een omschrijving van een toeschouwer is echter vaak meer betrouwbaar dan de uitleg van de patiënt. Artsen horen bijgevolg graag beide kanten van het verhaal indien mogelijk. Een arts wil te weten komen of de aanval focaal of gegeneraliseerd was. Hij wil ook de aanvalsepisode onderscheiden van andere gebeurtenissen die op toevallen lijken. Artsen noteren ook mogelijke uitlokkende factoren voor een aanval. Als hij deze niet kan vinden, beoordeelt hij of de patiënt mogelijk een nieuwe aanval kan krijgen. Als er risicofactoren zijn voor een volgende aanval, heeft een patiënt namelijk mogelijk baat bij medicatie.

Lichamelijk onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek zoekt een arts naar mogelijke oorzaken van toevallen, zoals een herseninfectie of chronische syndromen, zoals neurofibromatose (ziekte met afwijkingen aan de huid en ogen) of tubereuze sclerose (neurocutane aandoening met tumoren).

Diagnostisch onderzoek
Artsen bestellen mogelijk bijkomende onderzoeken, zoals een bloedonderzoek, beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan en MRI-scan en een lumbale punctie (ruggenprik: onderzoek van het hersenvocht). Verder zet de arts soms ook een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje) om de activiteit in de hersenen te meten.

Behandeling van partiële aanval

Indien mogelijk behandelt de arts de onderliggende oorzaak van partiële aanvallen. Artsen gebruiken voorts anti-epileptische medicatie (anti-epileptica) om epileptische aanvallen te behandelen en voorkomen. De arts moet op de hoogte zijn van een zwangerschap of het gebruik van andere medicijnen om het juiste type medicijnen voor te kunnen schrijven. De arts kijkt voor de keuze van het medicijn ook nog naar andere factoren zoals het geslacht, het soort epilepsie, de leeftijd van de patiënt en mogelijke bijwerkingen van het medicijn. Bemerkt een omstaander dat een patiënt een epilepsieaanval krijgt, dan is EHBO voor epilepsie nodig.

Prognose van focale aanvallen

De vooruitzichten voor een patiënt die een focale aanval heeft gehad, zijn afhankelijk van de onderliggende oorzaak. Er zijn echter effectieve behandelingen beschikbaar om de kwaliteit van leven van de patiënt te verbeteren. In zeventig procent van de gevallen stoppen de aanvallen nadat de patiënt de medicatie heeft ingenomen en de eventueel onderliggende oorzaak goed behandeld is. Een regelmatig slaappatroon, een gezonde voeding eten, regelmatig sporten, alcohol en stress vermijden en medicijnen gebruiken zoals voorgeschreven verminderen de kans op nieuwe epileptische aanvallen.

Lees verder

• EHBO bij epilepsieaanvallen: Evaluatie en veilige omgeving
• Absence: Type epilepsieaanval met kortdurende afwezigheid
• Epilepsie: Neurologische ziekte met epileptische aanvallen
• Status epilepticus: Aanhoudende epileptische aanvallen