Absence: Type epilepsieaanval met kortdurende afwezigheid

Een absence is de term voor een type epilepsieaanval waarbij een kind vaak gaat staren of dagdromen, en bijgevolg kortdurend even afwezig is. Daarnaast treden kortstondig automatische bewegingen op. Bij absence-epilepsie treedt een korte verstoring van de hersenfunctie op als gevolg van abnormale elektrische activiteit in de hersenen. Deze onschuldige aandoening veroorzaakt geen blijvende schade aan de hersenen en is eenvoudig te behandelen met medicatie en/of enkele leefstijladviezen.

• Synoniemen absence
• Epidemiologie aandoening: Vooral bij kinderen
• Oorzaken: Abnormale elektrische activiteit van het hart
• Absences gepaard met andere aanvallen
• Symptomen: Kortdurende afwezigheid, vaak met staren
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling via medicatie en leefregels
• Prognose epilepsieaanvallen
• Complicaties van de ziekte

Synoniemen absence

In de medische literatuur kent het woord absence nog twee synoniemen zoals:

• absence-epilepsie
• petit mal

Epidemiologie aandoening: Vooral bij kinderen

De absence-aanvallen komen het vaakst voor bij patiënten jonger dan twintig jaar. De piekincidentie is bij kinderen in de leeftijd van zes tot twaalf jaar. De aandoening komt drie keer vaker bij meisjes dan bij jongens voor.

Oorzaken: Abnormale elektrische activiteit van het hart

Een abnormale elektrische activiteit van de hersenen leidt tot een verstoring van de hersenfunctie die gewoonlijk minder dan vijftien seconden aanhoudt. In sommige gevallen worden de aanvallen uitgelokt door knipperende lichten, of door hyperventilatie (wanneer de patiënt sneller en dieper dan gebruikelijk ademt).

Absences gepaard met andere aanvallen

Absences treden soms op met andere soorten aanvallen, zoals gegeneraliseerde tonisch-clonische aanvallen (grand mal aanvallen), samentrekkingen of schokken (myoclonus), of het plotseling verlies van spierkracht (atonische aanvallen).

Symptomen: Kortdurende afwezigheid, vaak met staren

Voor de aanval

De aanval valt op voorhand niet aan te voelen. Soms gaat een hyperventilatie-aanval hieraan vooraf of heel af en toe resulteert het kijken naar flikkerende lichten ook naar een absence-aanval.

Tijdens de aanval

De meeste absence-aanvallen duren slechts enkele seconden waarbij de patiënt gaat staren. Tijdens de kortdurende afwezigheid stopt een patiënt ook met lopen en start hij enkele seconden later opnieuw met het lopen. Ook bij het praten stopt hij soms midden in een zin en voltooit hij de zin pas enkele seconden later. Tijdens een aanval staat het lichaam met andere woorden even op een “pauzestand” want na de aanval gaat de patiënt gewoon weer door met de activiteit waarmee hij bezig was. Valpartijen treden niet op tijdens een absence-aanval. Ingrijpen is niet nodig maar de patiënt kan wel informatie misen.

Na de aanval

Direct na de aanval is de patiënt helemaal wakker, denkt hij helder en is hij zich niet bewust van de absence-aanval. Verwardheid is met andere woorden geen symptoom van absence-epilepsie.

Typische aanvallen

Bij een typische aanval treden veranderingen in alertheid (bewustzijn) op. Enkele voorbeelden hiervan zijn staren, een gebrek aan bewustzijn van de omgeving, een plotselinge stilstand in beweging, praten, … Daarnaast zijn veranderingen in de spieractiviteit aanwezig, zoals niet bewegen, friemelen met de handen, trillende oogleden, smakkende lippen, kauwen, …

Atypische aanvallen

Sommige absence-aanvallen beginnen langzamer en duren langer. Dit zijn atypische absence-aanvallen. De symptomen zijn vergelijkbaar met typische absence-aanvallen, maar de veranderingen in de spieractiviteit vallen hierbij meer op.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

De arts voert een grondig lichamelijk en neurologisch onderzoek uit om de symptomen van een absence op te sporen.

Diagnostisch onderzoek

Een elektro-encefalografie (EEG: hersenfilmpje) is nodig om de elektrische activiteit in de hersenen te controleren. Patiënten met epileptische aanvallen hebben namelijk vaak abnormale elektrische activiteit, hetgeen af te lezen valt uit de onderzoeksresultaten van een EEG (hersenfilmpje). Bij sommige patiënten is het hersengebied zichtbaar waar de epileptische aanvallen beginnen. De hersenen zijn voorts normaal na een aanval of tussen aanvallen. Verder is een bloedonderzoek nodig zodat de arts mogelijk andere aandoeningen opspoort of uitsluit die deze aanvallen mogelijk veroorzaken. Andere beeldvormende onderzoeken zoals een CT-scan of MRI-scan van het hoofd zijn nuttig om de oorzaak en de plaats van het probleem in de hersenen te lokaliseren.

Behandeling via medicatie en leefregels

Medicatie

De behandeling van absence-epilepsie bestaat uit geneesmiddelen (anti-epileptica). De arts volgt de patiënt hierbij op omdat soms medicatiewijzigingen nodig zijn. Na verloop van tijd maakt de arts opnieuw een hersenfilmpje en als er geen abnormale hersenactiviteit meer aanwezig is, probeert hij de medicatie af te bouwen. Soms lukt dit echter niet en schrijft hij opnieuw medicatie voor.

Leefregels

Verder zijn veranderingen in de levensstijl nodig voor zowel volwassenen als kinderen. Zo is ouderlijk toezicht gewenst wanneer een kind in bad gaat, gaat zwemmen of aan het verkeer deelneemt. Daarnaast is klimmen op grote hoogtes afgeraden. In zeer ernstige gevallen is een operatie vereist.

Prognose epilepsieaanvallen

Ongeveer drie op de vier patiënten reageert goed op de anti-epileptica; zij zijn klachtenvrij voor de puberteit.

Complicaties van de ziekte

De aanvallen (episodes) van kortdurende afwezigheid gebeuren meermaals per dag (tientallen tot honderden keren) waardoor mensen soms onterecht denken dat de patiënt een gebrek aan aandacht heeft, zit te dagdromen of ander wangedrag vertoont. Dit interfereert dan met de school- en studieactiviteiten. Voor de omgeving heeft de patiënt onverklaarbare moeilijkheden op school en bij het studeren. Het opmerken van deze symptomen duurt soms lang (weken tot maanden). Wel is het zo dat “dagdromen” of 'staren' niet steeds gelijkstaat met absence-epilepsie, want gewoon dagdromen of staren is een vaak voorkomende activiteit, vooral bij kinderen.

Lees verder

• Focale (epileptische) aanvallen: Verstoring in deel hersenen
• EHBO bij epilepsieaanvallen: Evaluatie en veilige omgeving
• Epilepsie: Neurologische ziekte met epileptische aanvallen
• Status epilepticus: Aanhoudende epileptische aanvallen