Angst door medicatie: Angstsymptomen door medicijnen

Angst veroorzaakt rusteloosheid, nervositeit en paniek, zelfs wanneer er geen gevaar aanwezig is. Soms ontstaan deze symptomen als gevolg van het gebruik van bepaalde medicijnen die een patiënt gebruikt voor de behandeling van andere gezondheidsproblemen. Ze verergeren de bestaande angst of veroorzaken de angstsymptomen voor het eerst. Naast de angst treden mogelijk ook enkele fysieke tekenen op. De arts zet indien mogelijk het veroorzakende medicijn stop, maar ook andere behandelingen zijn mogelijk. Het is tot slot belangrijk om bij aanhoudende angstproblemen een arts op te zoeken en niet zelf te gaan experimenteren met het huidige medicatiegebruik.

• Oorzaken van angststoornis door medicijnen
• Symptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van angstgevoelens door geneesmiddelen
• Prognose van angst door medicatie

Oorzaken van angststoornis door medicijnen

Sommige medicijnen die mogelijk angstsymptomen veroorzaken, zijn onder andere:

• ADHD-medicijnen
• anesthetica en analgetica
• anticholinerge middelen (medicatie die spierbewegingen remt)
• anticonvulsiva
• antidepressiva
• antihistaminica (medicijnen voor de behandeling van een allergische reactie)
• antihypertensiva (geneesmiddelen voor de behandeling van een hoge bloeddruk)
• antiparkinsonmiddelen
• antipsychotica
• bronchodilatoren (luchtwegverwijders voor de behandeling van longaandoeningen)
• corticosteroïden (krachtige ontstekingsremmers die het immuunsysteem onderdrukken)
• insuline
• lithiumcarbonaat
• medicijnen voor de behandeling van hart- en vaatziekten
• orale (via de mond ingenomen) anticonceptiva
• pijnstillers
• schildklierpreparaten
• sympathicomimetica (zoals adrenaline of noradrenaline)

Symptomen

Een patiënt met angst ervaart mogelijk nog bijkomende fysieke symptomen zoals hartkloppingen, kortademigheid en bevingen. Deze symptomen treden op wanneer de patiënt onder invloed is van het medicijn (intoxicatie) of nadat de patiënt gestopt is met het gebruik van het medicijn (ontwenning).

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk onderzoek

Een klinische geschiedenis en lichamelijk onderzoek zijn de beste methoden om angststoornissen in het algemeen te diagnosticeren.

Diagnostische criteria

Meestal gebruiken artsen uit de geestelijke gezondheidszorg de richtlijnen van de Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, (DSM-IV) om de aandoening te diagnosticeren. De volgende lijst bevat de criteria die nodig zijn voor de diagnose van een door stof veroorzaakte angststoornis zoals vermeld in de DSM-IV:

• De symptomen maken eigenlijk geen deel uit van een andere angststoornis (zoals een gegeneraliseerde angststoornis (constante, irrationele angst en zorgen), fobieën, een paniekstoornis of een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis) die niet door het medicijn wordt veroorzaakt. Als de angstsymptomen bijvoorbeeld begonnen vóór het gebruik van de medicijnen, lijdt de patiënt wellicht aan een andere angststoornis.
• De symptomen ontstaan tijdens of binnen een maand na inname of ontwenning van een medicijn waarvan bekend is dat het angstsymptomen veroorzaakt.
• De symptomen treden niet alleen op tijdens een delirium.
• De symptomen veroorzaken aanzienlijk leed of een aantasting van het functioneren.
• Prominente angst, paniekaanvallen of obsessies of dwanghandelingen.

Differentiële diagnose

De diagnose van een door medicatie veroorzaakte angststoornis moet worden onderscheiden van een angststoornis omwille van een algemene medische aandoening. Er zijn enkele medische aandoeningen (zoals hyperthyreoïdie, hypothyreoïdie of hypoglykemie) die angstsymptomen kunnen veroorzaken, en aangezien patiënten waarschijnlijk medicijnen voor deze aandoeningen gebruiken, is het soms voor de arts moeilijk om de oorzaak van de angstsymptomen te bepalen. Als de arts heeft vastgesteld dat de symptomen te wijten zijn aan de medische aandoening, is een diagnose van een angststoornis vanwege een algemene medische aandoening gerechtvaardigd. Door medicatie veroorzaakte angststoornissen moeten ook worden onderscheiden van een delirium, dementie, primaire psychotische stoornissen en bedwelming en ontwenning van stoffen.

Behandeling van angstgevoelens door geneesmiddelen

De arts kijkt naar de onderliggende oorzaak van de angstsymptomen, evenals het specifieke type symptomen. Hierop stemt hij het verloop van de behandeling af. De gemakkelijkste oplossing is om het veroorzakende medicijn in overleg met de arts stop te zetten. Bij aanhoudende klachten is de behandeling vergelijkbaar met de behandeling van een primaire angststoornis zoals een gegeneraliseerde angststoornis, fobieën, een paniekstoornis of een obsessief-compulsieve stoornis. De arts zet meestal medicatie in (bijvoorbeeld anti-angstmedicijnen of antidepressiva).

Prognose van angst door medicatie

De angstgerelateerde symptomen houden enkele uren, dagen of weken aan na het laatste gebruik van het medicijn. Dit hangt af van hoe lang de medicijnen in het lichaam van de patiënt aanwezig blijven. De obsessief-compulsieve symptomen veroorzaakt door medicatie verdwijnen soms niet, ook al is de uitlokkende stof verdwenen. Een intensievere behandeling van de obsessief-compulsieve symptomen is dan noodzakelijk waarbij de arts een combinatie van medicatie en cognitieve gedragstherapie voorstelt.