Polsslag (pols) onder de loep – gelijkmatigheid

Polsslag (pols) onder de loep – gelijkmatigheid Het hart is een trouwe bondgenoot van het lichaam en klopt tot de laatste ademsnik. Toch heeft de hartspier, zoals alle spieren, rust nodig om na elke hartenklop te kunnen herstellen. De hartspier moet die rust tussen twee slagen in zien te vinden. Door tal van oorzaken kan het hart minder goed gaan functioneren. De polsslag is een goede eerste indicator, die een algemeen beeld geeft van de toestand van het hart. Bij een ongelijkmatige pols is zowel de hartkracht als de kamervulling niet evenwichtig. Meestal is dat een teken van beginnend hartfalen.

Inhoud


Onderzoek van het hart en de bloedsomloop

Tijdens het opnemen van de pols neemt men de polsgolf waar in de spaakbeenslagader (arteria radialis). De linkerhartkamer stuwt het bloed door de aorta en de kleinere slagaders naar de haarvaten. Daar levert het bloed zuurstof af aan de weefsels en neemt kooldioxide op (gaswisseling), die vervolgens wordt afgevoerd naar de longen. Aan de kwaliteit van de polsslag kan de geoefende hand van een verpleegkundige of arts veel ‘aflezen’, zoals de regelmaat, de vulling en de toestand van de vaatwand (elasticiteit). Een van die eigenschappen is de gelijkmatigheid (equaliteit) van de polsgolf.

Ecg / Bron: Sampo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Ecg / Bron: Sampo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Diagnostische middelen

Naast het opnemen van de pols zijn er tal van methoden om het hart en de bloedsomloop te onderzoeken, zoals:
  • Bloeddrukmeting. De druk waarmee het bloed in de bloedcirculatie wordt gepompt, ofwel de bloeddruk.
  • Percussie, auscultatie en echografie. Met deze technieken kan de arts bijvoorbeeld een hartvergroting constateren, en bij het beluisteren (stethoscoop) van het hart klepgeruis waarnemen.
  • Meting van de centraal veneuze druk. Verhoging van deze druk wijst op stuwing en dus op onvoldoende hartwerking.
  • Ecg (elektrocardiogram). Een ecg biedt informatie over onder meer de impulsgeleiding in de atria (boezems) en ventrikels (hartkamers).

Cardioloog
In de moderne, westerse geneeskunde zijn er nog veel andere onderzoeken die de cardioloog tot zijn beschikking heeft, zoals röntgenonderzoek, bloedonderzoek, hartkatheterisatie, angiocardiografie en diverse inspanningstesten. Het opnemen van de pols lijkt in dat opzicht onbelangrijk, maar het is en blijft in klinische omstandigheden een belangrijke indicator omtrent de toestand en conditie van het hart.

Boezem- of atriumfibrilleren[ / Bron: J. Heuser, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Boezem- of atriumfibrilleren[ / Bron: J. Heuser, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)

Eigenschappen van de polsslag

Aan de polsslag zijn veel kenmerken te onderscheiden. Daarbij is de arts altijd bedacht op het zogenaamde polsdeficit. De polsfrequentie is dan zowel onregelmatig als ongelijkmatig. Vaak betreft het boezemfibrilleren, waarbij de atria ‘trillen’ door de vele ineffectieve contracties en slechts een klein aantal impulsen de kamers bereikt. De hoeveelheid bloed die de linkerkamer in de aorta stuwt is bij deze aandoening soms zo gering dat dat niet voelbaar is aan de pols. Door die ongelijkmatige vulling lijkt de polsfrequentie vaak lager (polsdeficit) dan het werkelijke aantal hartcontracties.

Zes belangrijke kenmerken

De polsslag telt zes eigenschappen die van belang zijn:
  1. Frequentie. Ofwel het aantal polsslagen per minuut.
  2. Regelmaat. De verstreken tijd tussen de polsslagen.
  3. Gelijkmatigheid. Een ongelijkmatige pols wil zeggen dat niet elke polsslag even ‘vol’ is.
  4. Heftigheid of vulling. De kracht waarmee de slagader ‘bonst’.
  5. Vaatspanning. Het is te meten aan de kracht die nodig is om de polsslagader dicht te drukken.
  6. Toestand van de vaatwand. De vaatwand kan stug of elastisch aanvoelen.

Ongelijkmatige pols is meestal het gevolg van een ongezond hart

De polseigenschap gelijkmatigheid heeft te maken met zowel de kracht waarmee de kamer het bloed door de aorta en de andere slagaders pompt als met de hoeveelheid bloed die tijdens elke contractie weer wordt ‘teruggezogen’ naar het hart (boezems). Normaliter zijn die twee krachten – hartkracht en vulling – in evenwicht met elkaar. Aan de pols is dat voelbaar als een gelijkmatige polsgolf. Een ongelijkmatige pols duidt meestal op hartfalen (decompensatio cordis).

Atriumfibrilleren

Ook bij boezem- of atriumfibrilleren is een ongelijkmatige pols waarneembaar. Atriumfibrilleren wordt ook wel een ouderdomsziekte genoemd en kan vrijwel ongemerkt verlopen. Ongeveer 20 procent van de tachtigjarigen heeft deze hartaandoening. Veel ouderen zijn zich er niet eens van bewust dat hun hart ‘uit de pas’ loopt, of ze kunnen dat niet uiten. De risico’s op complicaties zijn echter groot, waaronder de beruchte hersentrombose (beroerte of CVA). Een wisselende polsslag wordt ook wel pulsus alternans genoemd. Bij atriumfibrilleren is deze ongelijkmatigheid karakteristiek, waarbij – naast de onregelmatige polsslag – sprake is van een chaotische afwisseling van een volle, dunne (weke) en normale pols.

Ecg / Bron: PublicDomainPictures, PixabayEcg / Bron: PublicDomainPictures, Pixabay

Decompensatio cordis – falende pompkracht van het hart

Een ongelijkmatige pols is meestal een teken dat het hart faalt. Tijdens een slag kan de output van de linkerkamer groot zijn, maar daarna lijkt het of de fut er weer uit is, waardoor er doorgaans een wisselend hartritme (pulsus alternans) ontstaat, ofwel een wisseling van weke en volle slagen, wat duidelijk voelbaar is aan de pols. Decompensatio cordis (hartfalen) is een aandoening die zich onder andere kenmerkt door een gebrekkige pompkracht van het hart.

Extrasystole

Een extrasystole ontstaat in de boezems (atria) of kamers (ventrikels) en veroorzaakt meestal een hartslag die ervaren wordt als een ‘bonzend’ gevoel in de borstkas of keel. Bij een extrasystole contraheert de kamer of boezem te vroeg, waardoor de ventrikels op dat moment slechts voor een deel gevuld zijn. Dat veroorzaakt een zwakke polsslag. Na een wat langere pauze stuwt de ventriculaire hartslag het bloed van een zeer gevulde kamer de aorta in. De polsslag is dan juist heel krachtig. De extrasystole veroorzaakt op dat moment een onregelmatige en ongelijkmatige pols.

Lees verder

© 2014 - 2024 Orion, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Polsslag meten en voelenPolsslag meten en voelenHet hart voelen we soms in de keel of in de borst kloppen. Dit is voornamelijk het geval bij zware inspanning, stress of…
De functie van het hartDe functie van het hartHet hart van een volwassen persoon slaat circa tachtig keer per minuut. Het hart van een kind klopt circa honderd keer p…
Pols opnemen – werkwijzePols opnemen – werkwijzePakweg elke seconde trekken de hartkamers samen en wordt het bloed met kracht in de longslagader en aorta gestuwd. Door…
Hartritmestoornissen – onregelmatige hartslagHartritmestoornissen – onregelmatige hartslagDe normale hartslag is regelmatig. Als het tijdsverloop tussen twee polsslagen niet gelijk is, spreekt men van een onreg…

Broodje asbest: Een nieuw voedselschandaal?nieuws uitgelichtBroodje asbest: Een nieuw voedselschandaal?Het TV-programma Zembla had donderdag 9 januari 2014 een primeur. In de bakkerijen van de grootste bakker van Nederland,…
Bewegen om de hersenen gezond te houdenBewegen om de hersenen gezond te houdenIedereen weet dat bewegen goed is voor het lichaam maar dat het ook een positief effect heeft op onze hersenen is minder…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Rosmarie Voegtli, Flickr (CC BY-2.0)
  • 'Grondslagen der geneeskunde', M. Plooij, Stafleu's Wetenschappelijke Uitgeversmaatschappij, Leiden
  • Codex Verpleegkunde, 'Interne verpleging', G. Thijs
  • 'Algemene verpleegkunde', M. van den Bergh-Braam, Uitgeverij Spruyt & Van Mantgem, Leiden
  • 'Algemene ziekteleer,' H. Hazelhorst, Uitgeverij Spruyt & Van Mantgem, Leiden
  • Afbeelding bron 1: Sampo, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 2: J. Heuser, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
  • Afbeelding bron 3: PublicDomainPictures, Pixabay
Orion (616 artikelen)
Laatste update: 29-01-2022
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Diversen
Bronnen en referenties: 8
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.