Hart in nood – cardiogene (cardiale) shock

Bij een cardiale shock blijft het hart ernstig in gebreke. De pompfunctie is door cardiogene oorzaken plotseling zodanig verstoord dat de hersenen, nieren, lever en longen, ofwel de systeemorganen, onvoldoende zuurstofrijk bloed krijgen aangevoerd en er verzuring (acidose) optreedt. Het hartminuutvolume wordt steeds geringer, doordat het hart de bloedcirculatie niet meer op adequate wijze in stand kan houden. Het gevolg is een drastisch of geleidelijk dalende bloeddruk, waarbij er shockverschijnselen optreden. In de meeste gevallen is een hartinfarct de primaire oorzaak. Het sterftecijfer is hoog.

Inhoud

• Hartinfarct en cardiogene shock
• Symptomen van cardiogene (cardiale) shock
• Longstuwing
• Acuut hartinfarct vaak de boosdoener
• Symptomen
• Complicaties van een hartinfarct
• Ritmestoornissen
• Ruptuur van de hartkamerspier (hartbloeding)
• Embolie
• Aneurysma cordis
• Acute decompensatio cordis

Hartinfarct en cardiogene shock

De karakteristieke cardiale shock doet zich vooral voor bij een acuut hartinfarct, ofwel trombose in een van de kransslagaderen. Doorgaans is dat het gevolg van coronairsclerose. Deze patiënten hebben vaak al langer hartklachten gehad. Door de trombus (stolsel) wordt de bloedtoevoer van een kleiner of groter deel van de hartspier afgesneden met als gevolg afsterving (necrose) en later littekenvorming. Een hartinfarct, beter gezegd myocardinfarct, kan veel complicaties veroorzaken, waaronder shock, hartritmestoornissen en decompensatio cordis. Verder heeft de cardiogene shock een slechte prognose.

Symptomen van cardiogene (cardiale) shock

Shock wil zeggen dat de bloedcirculatie zodanig verstoord is dat er een levensbedreigende situatie ontstaat, die onmiddellijk medisch ingrijpen vereist. Door de inadequate vulling van de vaten, ofwel een gebrekkige bloedcirculatie, is de stofwisseling in de cellen van alle organen en weefsels in het geding. Shock kent veel symptomen, zoals bleekheid, koude huid, snelle pols en een ingevallen gelaat. Daarnaast kent de cardiogene shock typische verschijnselen.

Longstuwing

De hartspier, vooral van de linker hartkamer, is niet meer bij machte om het bloed met voldoende kracht in de aorta te pompen. Er is met andere woorden sprake van een forward failure. De bloeddruk zal dalen en er treedt stuwing op in de kleine bloedsomloop, ofwel de longen, wat tot astma cardiale en longoedeem leidt. Naast de karakteristieke verschijnselen van shock zijn de symptomen van een cardiogene shock onder andere:

Dalende bloeddruk
De hartspier is beschadigd. Daardoor is er als gevolg van de forward failure onvoldoende kracht om de druk in de grote circulatie in stand te houden. Het gevolg daarvan is bloeddrukdaling.

Kortademigheid
Er ontstaat stuwing vóór de linker harthelft. Daardoor ontwikkelt zich een astma cardiale met longoedeem. De rochelende ademhaling is te wijten aan het vocht dat zich ophoopt in de longen.

Cyanose
Er ontstaat kortademigheid, benauwdheid. Door de astma cardiale komt de zuurstofvoorziening in het gedrang, waardoor de patiënt cyanotisch (blauwzucht) wordt.

Hoesten
Het longoedeem veroorzaakt hoestprikkels. Het opgehoeste sputum is doorgaans roze en schuimend.

Hoge veneuze druk
Mogelijk ontstaat er stuwing in de grote bloedcirculatie. Gezwollen halsaderen zijn daarvan een symptoom.

Gestuwde lever
Door de bovengenoemde stuwing is de lever vergroot en pijnlijk. Ook kan er onder andere oedeem in de enkels ontstaan.

Acuut hartinfarct vaak de boosdoener

Een hartinfarct (myocardinfarct) is dikwijls het sluitstuk van mogelijk jarenlange angineuze klachten. Aangezien ze misschien een sluimerend karakter hadden, werden ze wellicht niet altijd serieus genomen. Een voorbeeld daarvan is angina pectoris, dat veroorzaakt wordt door een ontoereikende bloeddoorstroming in de coronairvaten. Pijn op de borst, vooral bij inspanning, is een vaak gehoorde klacht en soms – al dan niet op de lange termijn – de voorbode van een hartinfarct. Samengevat komt het erop neer dat een myocardinfarct veroorzaakt wordt door een acute afsluiting van een kransslagader of een ernstige vernauwing ervan.

Symptomen

Hoe groter de omvang van het infarct, hoe verontrustender de ziekteverschijnselen zullen zijn, waarbij de cardiogene shock altijd op de loer ligt. Een myocardinfarct kent onder andere de volgende symptomen:

• Pijn op de borst, meestal achter het borstbeen. Het kan ook een beklemmend gevoel zijn, vaak uitstralend naar de linkerarm of kaken, soms naar de hals en rug.
• Intense vermoeidheid, wat gepaard kan gaan met koorts.
• Misselijkheid, braken, transpireren komen voor, net als flauwvallen (collaps).
• Veranderd ecg, een hartfilmpje biedt meestal uitsluitsel, soms echter zijn er pas na enkele dagen duidelijke elektrocardiografische veranderingen (afwijkingen) van bijvoorbeeld het QRS-complex.

Angina pectoris
In tegenstelling tot een aanval van angina pectoris verdwijnen de klachten bij een hartinfarct niet na het innemen van het vaatverwijdende nitrobaat, ofwel het bekende pilletje voor onder de tong.

Complicaties van een hartinfarct

In combinatie met shock kunnen er tal vani complicaties optreden die op hun beurt de oorzaak kunnen zijn van de volgende cardiogene shock. Met name decompensatio cordis (hartfalen) en ventrikelfibrilleren zijn in dat opzicht berucht. Naast acute shock zijn onder meer de volgende complicaties van belang:

Ritmestoornissen

Ze ontstaan met name in de eerste dagen na het infarct. Men is vooral beducht voor acute hartdood (hartstilstand of ventrikelfibrilleren).

Ruptuur van de hartkamerspier (hartbloeding)

Het komt nogal eens voor in het necrotische gedeelte van het myocard (zie ook aneurysma cordis).

Embolie

Op het aangedane endocard (binnenste hartvlies) – vrijwel altijd in de linker hartkamer – kunnen zich stolsels vormen, met als gevolg een embolie in bijvoorbeeld de hersenen of benen.

Aneurysma cordis

Op de plaats waar het infarct zich heeft gevormd, kan de fibrotische ventrikelwand verzwakken en gaan uitpuilen (uitbochten). Hier kunnen zich stolsels gaan vormen, die arteriële embolieën veroorzaken. Een bloeding (ruptuur) van het aneurysma heeft vrijwel altijd acute hartdood tot gevolg. Ook veroorzaakt deze anomalie lastig te behandelen ritmestoornissen en vaak ook decompensatio cordis.

Acute decompensatio cordis

Het hart is zo verzwakt, zoals na een myocardinfarct, dat er overvulling (stuwing) ontstaat in de grote en kleine circulatie. Een hartinfarct in de linker ventrikelspier kan een linksdecompensatie veroorzaken, waarbij stuwing ontstaat in de longaderen met astma cardiale en longoedeem tot gevolg. Een linksdecompensatie kan overigens ook veroorzaakt worden door onder andere hoge bloeddruk (hypertensie) en hartklepgebreken.

Lees verder

• Shock – acuut en levensbedreigend
• Eerste hulp bij een hartinfarct
• Flauwvallen (syncope) niet altijd onschuldig
• De slinkse wegen van decompensatio cordis (hartfalen)
• Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode