Dreigend hartinfarct – de eerste signalen

Pijn op de borst, of angina pectoris, is vrijwel altijd het gevolg van inspanning. Zodra deze aanvallen ook in rust voorkomen, wordt de angina pectoris ‘instabiel’ genoemd. Angina pectoris is een symptoom en kan veel oorzaken hebben. Vaak blijft het bij een zeurende sensatie in de borst, maar de pijn kan ook heftiger worden en een insnoerend, beklemmend karakter krijgen. Een belangrijk kenmerk van angina pectoris is dat inspanning – zoals grasmaaien, joggen, fietsen, emoties waaronder kwaadheid en ongerustheid – meer van het hart vraagt dan het kan bieden. Het hart kan op dat moment niet aan de eis van een adequate toevoer van zuurstof naar de hartspier (myocard) voldoen. De bloedaanvoer van de kransslagaderen is met andere woorden beperkt. Acute pijn op de borst kan alarmerend en zeer beangstigend zijn. Veel mensen denken meteen aan een hartaanval, wat beslist niet zo hoeft te zijn. Aan de hand van de symptomen kan men de ernst van angina pectoris vaak zelf bepalen.

Inhoud

• Wat is angina pectoris
• Oorzaken van angina pectoris (pijn op de borst)
• Aandoeningen
• Pijn op de borst door een hartprobleem
• Zo ontstaat pijn op de borst (angina pectoris)
• Uitlokkende factoren
• Behandeling van angina pectoris
• Pijn op de borst – dreigend hartinfarct
• Symptomen
• Checklist – pijn op de borst (dreigend hartinfarct?)
• Algemene richtlijnen

Wat is angina pectoris

De benaming is afkomstig uit het Latijn, waarbij angina ‘pijn’ en pectoris ‘borst’ betekent. Het verschijnsel pijn op de borst kan een hartprobleem als oorzaak hebben. In veel gevallen wordt er van de hartspier, die zuurstof en brandstof nodig heeft om te contraheren, zo veel gevraagd dat de kransslagaderen de toevoer van zuurstof en voedingsstoffen niet meer kunnen garanderen. Er ontstaan dan klachten of symptomen die onder de noemer ‘aandoeningen van de kransslagaderen’ worden geschaard en die te wijten zijn aan een beperking van de bloedtoevoer naar de hartspier, de krachtbron van het lichaam. Een krachtbron die het transport van en naar de lichaamscellen waarborgt van onder andere zuurstof, glucose (brandstof), tal van andere voedingsstoffen en natuurlijk de cellulaire afvalstoffen, zoals kooldioxide.

Wanverhouding
Hoe meer zuurstof en glucose de lichaamscellen nodig hebben, zoals bij inspanning, hoe sneller in principe het hart gaat kloppen, in elk geval zo snel om aan de toenemende vraag te kunnen voldoen door de cardiac output (hartminuutvolume) te vergroten. Bij pijn op de borst is er doorgaans sprake van een wanverhouding tussen vraag en aanbod van met zuurstof verzadigd bloed dat het hart nodig heeft zodra het lichaam daarom vraagt, zoals bij inspanning.

Oorzaken van angina pectoris (pijn op de borst)

Pijn op de borst als gevolg van een hartprobleem kan veel oorzaken hebben. De meest voorkomende is arteriosclerose, maar ook een aortastenose (vernauwing) of een aorta-insufficientie kan de boosdoener zijn. Verder zijn atriumfibrilleren en met name atriumflutter berucht, aangezien de kamer meer elektrische impulsen van de fibrillerende boezem (atrium) doorlaat en dus doorgaans (niet altijd) sneller klopt. De kransslagaderen kunnen niet aan de verhoogde zuurstofbehoefte van de hartspier (myocard) voldoen, waardoor er angina pectoris ontstaat.

Aandoeningen

Aandoeningen die een verhoogde zuurstofbehoefte van het hart vragen en dus pijn op de borst kunnen veroorzaken zijn onder andere:

• Myocardhypertrofie (vergroting van de hartkamerspier).
• Hyperthyreoïdie (te snel werkende schildklier).
• Hartfalen.
• Atrium- of boezemfibrilleren en boezemflutter.
• Hoge bloeddruk.
• Diabetes.
• Hoge cholesterolspiegel in het bloed met coronairvernauwingen als gevolg daarvan.

Pijn op de borst door een hartprobleem

Quasi angineuze klachten hebben in veel gevallen alle kenmerken van een angina pectoris door hartfalen. Voorbeelden daarvan zijn onder andere hyperventilatie, longontsteking, longembolie, ontsteking van de alvleesklier (pancreatitis), maagpijn, spastische slokdarm en een borsttrauma (bv. ribkneuzing). Het is aan de huisarts en specialist om daar onderscheid in te maken en te beoordelen of de pijn op de borst te wijten is aan bijvoorbeeld een vernauwing van de kransslagaderen (arteriae coronariae).

Zo ontstaat pijn op de borst (angina pectoris)

Bij inspanning moet het hart sneller kloppen om meer bloed naar de spieren en organen te pompen (verhoogde cardiac output). Wanneer een van de kransslagaderen beperkt functioneert of deels verstopt is, zal bij een snellere hartactie het myocard zelf zuurstofgebrek (ischemie) krijgen. Zodra door een vernauwing of spasme deze slagaderen de hartspier niet adequaat van voldoende zuurstof en glucose kunnen voorzien, zal het hart er alles aan doen om toch aan de benodigde vraag naar zuurstof (en glucose) te voldoen en verschaft zich deze energie door andere chemische omzettingen.

Pijnreceptoren
De afvalproducten ervan accumuleren eenvoudig gezegd in dat deel van het hart dat te weinig zuurstof of te weinig bloed krijgt aangeboden. De afvalstoffen prikkelen de pijnreceptoren in het hart met als gevolg pijn op de borst als gevolg van kransslagaderlijden (coronaire ischemie).

Uitlokkende factoren

Angina pectoris ontstaat in het merendeel van de gevallen na inspanning. Bij rust zal de pijn doorgaans na enkele minuten weer verdwijnen. Indien de aanvallen vaker voorkomen, of ook bij rust of geringe inspanning, wordt de angina pectoris ‘instabiel’ genoemd. Meestal, als het coronair lijden betreft, zal dat na afzienbare tijd leiden tot een hartinfarct. Andere klassieke uitlokkende factoren zijn onder meer:

• Stress en heftige emoties.
• Abrupte temperatuurverandering.
• Copieuze maaltijd.

Behandeling van angina pectoris

Pijn op de borst door coronairlijden kan zich op tal van manieren manifesteren. Enkele daarvan zijn kortademigheid of pijn bij het slikken. Deze symptomen hoeven als zodanig echter niet te duiden op een aandoening van de kransslagaderen. In geval van een instabiele angina pectoris komen de aanvallen vaker voor, ook deels in rust. In dat geval zijn de angineuze klachten beslist de voorbode van een naderend hartinfarct.

Stent
Ontwaken na een nachtmerrie met klachten als pijn op de borst is vaak een teken van coronairlijden. Doorgaans is de bloeddruk dan verhoogd en de pols snel. Bij coronaire klachten zal de huisarts de patiënt doorsturen naar de cardioloog voor verder onderzoek. Vaak bestaat de behandeling in eerste instantie uit het voorschrijven van een nitraat (pilletje onder de tong), maar ook bètablokkers en calciumantagonisten hebben daarin hun plaats. In veel gevallen wordt later een bypass uitgevoerd of een stent ingebracht om aldus een van de kransslagaderen te verwijden.

Pijn op de borst – dreigend hartinfarct

De aanvallen van angina pectoris variëren van enkele keren per dag tot eens in de paar maanden of zelfs jaren, al naargelang de ernst van het coronairlijden. Zoals gezegd hoeft pijn op de borst als zodanig geen hartprobleem als oorzaak te hebben. Ook als leek kan men daar ‘makkelijk’ onderscheid in aanbrengen alvorens medische hulp in te roepen. Daarbij aangetekend dat het belangrijk is om bij pijn op de borst, ongeacht de oorzaak, altijd naar de huisarts te gaan om bepaalde aandoeningen uit te sluiten. Want als coronair lijden en een ‘rustige’ angina pectoris overgaat in een instabiel coronair probleem zal een hartinfarct binnen afzienbare tijd op de loer liggen.

Symptomen

Bij een (dreigend) hartinfarct zijn enkele van de symptomen:

• Pijn (of steken) of een zeurende sensatie in de borstkas, vaak met een insnoerend karakter. De pijn wordt niet minder bij rust en straalt doorgaans uit naar de linkerarm, de kaken en/of de nek.
• Slapte, spierzwakte.
• Heftig transpireren.
• Misselijkheid.
• Braken.
• Duizeligheid.
• Intense vermoeidheid, soms lang van tevoren.
• Angst. Het indringende, acute gevoel dat er iets faliekant mis is in het lichaam.

Checklist – pijn op de borst (dreigend hartinfarct?)

Bij een hartaanval is de doorbloeding van de hartspier zo gebrekkig dat delen van het hartweefsel afsterven, ook wel myocardinfarct genoemd. Pijn op de borst kan gepaard gaan met enkele symptomen die juist duiden op iets anders dan coronairlijden. De checklist hieronder loodst u in zeer algemene zin door die symptomen en de interpretatie ervan.

Pijn?
De eerste vraag die u zich moet stellen heeft betrekking op de aard van de pijn. Is de pijn snijdend, stekend, drukkend, insnoerend? Straalt de pijn (midden op de borst) uit naar de kaken of een arm? In die gevallen kan dat een teken zijn dat een gedeelte van het hart te weinig zuurstof krijgt, bijvoorbeeld door een vernauwde kransslagader of een inmiddels beschadigd myocard (hartspier). Indien het de eerste keer is dat u dit soort pijn heeft, is het zaak om meteen de huisarts of 112 te bellen. Als het niet de eerste keer is, moet u zich afvragen of de pijn binnen een kwartier verdwijnt. Zo nee, dan is er mogelijk sprake van een dreigend hartinfarct. Wanneer de pijn wel binnen een kwartier tot twintig minuten verdwijnt, kan het angina pectoris zijn als gevolg van coronairlijden. Ook dan is het belangrijk dat u uw huisarts waarschuwt voor verder onderzoek.

Kortademig?
Ademnood kan een verschijnsel zijn van een dreigend hartinfarct. Doorgaans tijdens liggen. Bij staan en rechtop zitten, vermindert de ademnood vaak. Gaat een stekende pijn op de borst gepaard met kortademigheid? Ademt u sneller? Vaak is er dan sprake van een longembolie en geen coronairlijden. Ook kan een infectie (pneumonie) of een klaplong de oorzaak zijn.

Spijsvertering?
Als de ademhaling bij pijn op de borst niet sneller is dan anders, kan de pijn veroorzaakt zijn vlak na een maaltijd, of als u ligt en slikt. In dat geval kan opkomend maagzuur de boosdoener zijn, in het algemeen zijn het dan maag- of slokdarmproblemen. Vaak helpt een aangepaste leefwijze, zoals minder gekruid eten.

Borsttrauma?
Indien de pijn op de borst niet veroorzaakt wordt door symptomen die duiden op spijsverteringsproblemen, kunnen de borstspieren aangedaan zijn, zoals na een heftige hoestbui of na letsel (gekneusde rib, overbelaste spier, enzovoorts). Voelt het pijngebied enigszins zachter aan dan het omliggende weefsel? Mogelijk is het oedeem als gevolg van eerder letsel dat naarmate de tijd verstrijkt wat meer gaat opspelen.

Algemene richtlijnen

De bovenstaande checklist is zeer algemeen. Noem het een eerste 'schifting' die kan duiden op andere oorzaken dan coronairlijden. Bij de symptomen in het hoofdstukje 'Pijn?' is het insnoerende, drukkende karakter van de pijn zeer karakteristiek bij een kransslagaderprobleem. Het is dan ook zaak om in dat geval meteen de huisarts te waarschuwen, ook als er mogelijk geen sprake is van een dreigend infarct.

Kranslagaderen
Angina pectoris als gevolg van een progressieve vernauwing van de kransslagaderen is een voorbode van een hartinfarct op termijn. Het dient hoe dan ook behandeld te worden, in eerste instantie wellicht medicinaal en later operatief. Bij pijn op de borst, ongeacht de mogelijke oorzaak – als er geen sprake is van coronair lijden – is het altijd verstandig om naar de huisarts te gaan en mogelijk onderliggende aandoeningen te laten uitsluiten.

Lees verder

• Angina pectoris (hartkramp), vaak een stille voorbode
• Hart- en vaatziekten – overzicht medicijnen
• Acute hartdood (hartstilstand)
• Hart in nood – cardiogene (cardiale) shock
• Na een hartinfarct – hoe pak je je leven weer op?