MERS-virus: symptomen, oorzaak, vaccinatie en behandeling

Het Middle-East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-coronavirus of MERS-CoV) is een ernstige luchtweginfectie die het gevolg is van een virus dat verspreid wordt via dieren. De meeste MERS-patiënten ontwikkelden een ernstige acute luchtwegaandoening met symptomen van koorts, hoest en kortademigheid. Ongeveer 3 tot 4 van elke 10 patiënten komen er aan te overlijden. Gezondheidsfunctionarissen meldden de ziekte voor het eerst in Saoedi-Arabië in september 2012. Via retrospectieve onderzoeken identificeerden gezondheidsfunctionarissen later dat de eerste bekende gevallen van MERS in april 2012 in Jordanië plaatsvonden. Een ondersteunende behandeling is nodig voor personen die lijden aan MERS. Er bestaat anno 2025 nog geen vaccin, maar middels preventieve maatregelen kan een besmetting met het MERS-virus worden voorkomen.

🦠 Casus: MERS – onverwachte ziekte na een zakenreis
Wat is MERS?
SARS in vogelvlucht
MERS-virus verspreiding
Incubatietijd
MERS-virus symptomen en klachten
Risicogroepen
MERS-virus behandeling
Vaccinatie
Preventie en voorkomen

🦠 Casus: MERS – onverwachte ziekte na een zakenreis

Peter (54) keerde net terug van een zakenreis naar Saudi-Arabië toen hij zich plotseling grieperig begon te voelen. Wat koorts, spierpijn, een droge hoest. Geen reden tot paniek, dacht hij. Maar binnen twee dagen verslechterde zijn toestand razendsnel: hoge koorts, ademnood, en een beklemmend gevoel op de borst. In het ziekenhuis werd hij direct opgenomen en overgebracht naar de intensive care. De diagnose kwam onverwacht: MERS-CoV – het Middle East Respiratory Syndrome coronavirus.

De artsen vermoedden dat Peter besmet was geraakt via contact met besmette druppeltjes, mogelijk via een markt waar ook kamelen aanwezig waren – dieren die bekend staan als een reservoir voor het virus. MERS is zeldzaam, maar berucht om zijn ernst: veel patiënten ontwikkelen zware longontstekingen, en de sterftecijfers zijn hoog, zeker bij mensen met onderliggende aandoeningen.

Peter werd intensief behandeld met zuurstofondersteuning, vochttoediening en koortsremmers. Een specifiek geneesmiddel tegen MERS bestaat niet, dus de zorg was vooral ondersteunend. Het werd spannend: meerdere dagen was hij volledig afhankelijk van ademhalingsondersteuning. Gelukkig stabiliseerde zijn toestand na een week en kon hij langzaam herstellen, eerst in het ziekenhuis en later thuis.

Nog weken later was hij snel vermoeid en had hij last van kortademigheid bij inspanning. “Ik dacht dat ik gewoon verkouden was,” zei hij. “Maar dit virus was echt iets anders. Het ging snel, heftig en ik had totaal geen controle.” Zijn ervaring maakt duidelijk: MERS is zeldzaam, maar niet onschuldig – vooral bij reizen naar het Midden-Oosten is waakzaamheid geboden.

Wat is MERS?

SARS (Severe Acute Respiratory Syndrome) en het Middle-East Respiratory Syndrome Coronavirus (MERS-coronavirus of MERS-CoV) behoren tot dezelfde virusfamilie en veroorzaken beide longontsteking. De wijze waarop ze de patiënt ziek maken verschilt echter. Zo gebruiken de virussen bijvoorbeeld verschillende manieren om cellen in de luchtwegen binnen te dringen. Normaal gesproken zijn coronavirussen niet zo heel gevaarlijk voor de mens en houd je er bij besmetting vaak niet meer dan een onschuldige verkoudheid aan over. Uitzondering op de regel vormde het SARS-virus, dat in 2002 en het jaar daarop aan ruim 800 mensen het leven kostte.

SARS in vogelvlucht

In het jaar 2002 brak in China de eerste SARS-epidemie uit. Bijna 10.000 mensen raakten besmet en ongeveer 800 mensen, verspreid over 30 landen, overleden aan het virus. Volgens Chinees onderzoek zou de epidemie zijn veroorzaakt door vleermuizen. De dieren werden op markten in Guangdong verkocht en gelden als een delicatesse in die regio. De uitwerpselen worden gebruikt in traditionele Chinese medicijnen. Via de dieren werd het virus overgebracht op mensen.

De incubatietijd van SARS is meestal 2 tot 7 dagen. De symptomen van SARS zijn vaak de volgende.:

Plotseling opkomende koorts
Spierpijn
Hoofdpijn
Keelpijn
Hardnekkige, droge hoest
Ademhalingsklachten: kortademigheid

Het heeft in eerste instantie veel weg van een zware griep. In een later stadium kan de patiënt last krijgen van longontsteking, hypoxie (gebrek aan zuurstof) en acute ademhalingsproblemen. In ernstige gevallen is kunstmatige beademing nodig.

MERS-virus verspreiding

Men vermoedt dat het virus vooral door kamelen en dromedarissen op mensen wordt overgedragen. Het lijkt erop dat het MERS-virus niet gemakkelijk overdraagbaar is van mens op mens. Het verspreidt zich net als de griep. Een patiënt kan anderen via kleine druppeltjes speeksel (waar het virus in aanwezig is) besmetten door te hoesten en te niezen. Wel zijn coronavirussen (buiten het lichaam) vrij kwetsbaar. Deze boosdoeners houden het buiten het lichaam niet langer uit dat 24 uur. Je kunt ze verder vrij eenvoudig elimineren door gebruikelijke was- en schoonmaakmiddelen.

Incubatietijd

De incubatietijd is de tijd tussen het oplopen van de besmetting en het tot uiting komen van de eerste symptomen. Het is nog niet precies duidelijk hoe lang de incubatietijd is. Uit de onderzochte ziektegevallen is gebleken dat de incubatietijd in ieder geval niet langer dan 10 dagen is.

MERS-virus symptomen en klachten

Wanneer je besmet raakt met het MERS-virus, kun je last krijgen van verschillende symptomen. In de eerste plaats veroorzaakt het virus zeer ernstige luchtwegklachten, met klachten als hevig hoesten en ademhalingsproblemen. Dit kan gepaard gaan met koorts. Mogelijk kan er ook diarree optreden. Onduidelijk is of deze klachten alleen optreden in zeer hevige gevallen of ook in 'gewone' gevallen. Het virus kan onder meer tot levensgevaarlijke ontstekingen aan de luchtwegen leiden. Nierfalen is ook mogelijk.

Risicogroepen

Mensen met diabetes, nierfalen, chronische longaandoeningen en immuungecompromitteerde personen lopen een hoog risico op een ernstig verloop als ze een MERS-CoV-infectie hebben opgelopen.

MERS-virus behandeling

Er is geen vaccin tegen MERS en antivirale middelen lijken weinig soelaas te bieden. Nederlandse ziekenhuizen hebben een plan klaar met strenge voorzorgsmaatregelen als ze geconfronteerd worden met iemand die bovenvermelde symptomen heeft en kort daarvoor een reis naar het Midden-Oosten heeft gemaakt. Werknemers in de gezondheidszorg die in contact komen met deze patiënten dienen bijzondere gezichtsmaskers, handschoenen en jassen te dragen en moeten daarnaast allerlei andere protocollen volgen om zichzelf en andere patiënten te beschermen.

Vaccinatie

Anno 2025 is er geen vaccin om een MERS-CoV-infectie te voorkomen. Het Amerikaanse National Institutes of Health onderzoekt de mogelijkheid om een vaccin te ontwikkelen.

Regelmatig handen wassen om besmetting met MERS te voorkomen / Bron: Pezibear, Pixabay

Preventie en voorkomen

De volgende preventieve maatregelen kunnen een besmetting voorkomen:

Was je handen regelmatig.
Was je handen gedurende 20 seconden met water en zeep en help jonge kinderen hetzelfde te doen.
Als zeep en water niet beschikbaar zijn om je handen mee te wassen, gebruik dan een handdesinfecterend middel op basis van alcohol.
Bedek je neus en mond met een tissue als je hoest of niest en gooi dan ze zakdoek in de prullenbak.
Je kunt ook niezen of hoesten in de holte van je elleboog.
Vermijd het aanraken van je ogen, neus en mond met ongewassen handen.
Vermijd persoonlijk contact, zoals kussen, of het delen van bekers of eetgerei, met zieke mensen.
Reinig en desinfecteer oppervlakken en objecten die vaak worden aangeraakt, zoals deurknoppen en toetsenborden die je deelt met anderen.