SARS, MERS, COVID-19: oorzaak, symptomen, verloop

SARS kun je omschrijven als een ernstige acute atypische ontsteking van de long. De ziekte werd voor het eerst gezien in China in 2002, de definitieve identificatie volgde in 2003. In 2013 kwamen er berichten over een nieuw SARS-virus, het Middel East Respiratory Syndrome of MERS. In mei 2013 werden er in acht landen vierenveertig besmettingen geconstateerd en de helft van die mensen overleed aan de aandoening. In mei 2014 dook het MERS-virus op in Nederland. Eind december 2019 dook het COVID-19 (2019-nCoV) op in de Chinese stad Wuhan. Vanaf 11 maart 2020 was er volgens de criteria van de WHO (World Health Organization) officieel sprake van een pandemie, de coronapandemie.

Inhoud artikel

• Coronavirus: een grote familie van virussen
• SARS
• MERS
• COVID-19 (2019-nCoV)

Coronavirus: een grote familie van virussen

Coronavirus is de algemene naam van een grote familie van virussen. Corona komt van het Latijnse woord voor kroon of krans. Het microscopische beeld van het virus doet denken aan een krans. SARS, MERS en het nieuwe virus (Wuhan-virus, ook bekend als 2019-nCoV, COVID-19) behoren tot deze grote familie. Zowel dieren als mensen kunnen besmet raken met een coronavirus, de cellen van de luchtwegen worden als gastheer gebruikt. Je kunt er een lichte verkoudheid door krijgen, maar het kan ook leiden tot een longontsteking met mogelijk overlijden tot gevolg. SARS, MERS en COVID-19 leiden tot uitbraken die zeer heftig zijn, omdat de uitbraken zijn overgeslagen van dier op mens. Bij een nieuw virus, is nog niemand immuun, dit leidt tot een zeer snelle verspreiding van het virus.

SARS

SARS staat voor Severe Acute Respiratory Syndrome, dit betekent dat het gaat om een ernstig acuut ademhalingssyndroom. Een virusinfectie die potentieel ernstig is en soms tot longontsteking leidt. De ziekte dook voor het eerst op in China (eind 2002) en verspreidde zich naar Hongkong, Vietnam, Canada en andere landen op de wereld.

De ontdekker van SARS

In 2003 overleed de Italiaanse arts Carlo Urbani, de ondekker van SARS, zelf aan de ziekte. Hij was de eerste WHO deskundige die het vaststelde bij een Amerikaanse zakenman die verbleef in een ziekenhuis in Hanoi. Bij het benoemen van het virus heeft de Nederlandse viroloog Ab Oosterhaus een rol van betekenis gespeeld.

Oorzaak SARS

De veroorzaker van de ziekte is het SARS-virus (SARS-CoV). Het gaat om een type coronavirus die voor de uitbraak in 2002 nog niet eerder bij de mens was gevonden. Het sterftecijfer bij deze ziekte is erg hoog, bij circa vijf tot vijftien procent van de ziektegevallen is de afloop dodelijk. Oudere mensen zijn erg kwetsbaar voor SARS, maar ook voor andere leeftijden is de infectie niet ongevaarlijk.

Hoe vindt besmetting plaats bij SARS?

Besmetting vindt plaats via de adem maar waarschijnlijk ook via contact met de huid, via de ontlasting, urine, besmet water, besmet voedsel. Het coronavirus kan het lichaam binnenkomen via de longen, nieren, zweetklieren en dunnen darm. Familieleden van iemand met SARS of mensen die iemand medisch verzorgen lopen dus meer kans om de ziekte te krijgen.

Symptomen SARS

Na een incubatietijd van twee tot zeven dagen komen de volgende verschijnselen voor:

• Verhoogde lichaamstemperatuur (koorts) die plotseling optreedt;
• Soms gaat de koorts gepaard met koude rillingen;
• Pijn in de keel;
• Pijn in de spieren;
• Pijn in het hoofd;
• Iemand kan last hebben van diarree.

Later kan er ontstaan:

• Een hoest die droog klinkt;
• Er komt niets vrij tijdens het hoesten (niet productief);
• Longontsteking;
• Kortademigheid;
• Soms acute problemen met de ademhaling die tot de dood kunnen leiden.

Diagnose SARS

Onderzoek van speeksel en röntgenonderzoek van de borst kan een andere oorzaak uitsluiten, denk bijvoorbeeld aan een longontsteking. Er zijn op dit moment drie tests aanwezig voor SARS: ELISA, IFA en PCR.

Behandeling SARS

Toen nog niet bekend was wat de veroorzaker was van SARS was de behandeling gericht op de verschijnselen: toedienen van zuurstof en als het nodig was kunstmatige beademing. Nu men weet welk virus de ziekte veroorzaakt lijkt behandeling met ribavirine soms resultaat op te leveren. Verder is natuurlijk belangrijk dat de persoon die ziek is geïsoleerd verpleegd wordt om verspreiding tegen te gaan. Heeft iemand problemen met de longen dan zal beademing ingezet worden. Er wordt onderzocht of chloroquine een rol kan spelen bij de behandeling, dit medicijn kent in tegenstelling tot ribavirine weinig bijwerkingen.

Ook belangrijk om te weten over SARS

• Ook mensen die genezen lijken te zijn kunnen het virus nog een poos uitscheiden.
• Het virus kan zich buiten het lichaam van een mens nog minstens vierentwintig uur staande houden op droge oppervlakten en niet door desinfectantia die normaal gebruikt wordt, worden gedeactiveerd.
• Het virus kan, als het zich bevindt in ontlasting, nog langer actief blijven.

Prognose SARS

Leeftijd en chronische hepatitis B infectie zijn mogelijk factoren die de kans verhogen op een ernstig beloop van SARS. Het virus kan een ernstige longontsteking veroorzaken en iemand die besmet is kan overlijden door problemen met de ademhaling. Er is geen vaccin beschikbaar, beheersing van SARS hangt af van de hulpmiddelen als het wassen van handen, het dragen van gezichtsmaskers, het isoleren van mensen bij wie de ziekte is geconstateerd.

MERS

Op 13 mei 2014 kwam de WHO (Wereldgezondheidsorganisatie) bijeen in een spoedzitting om te praten over het stijgend aantal gevallen van het MERS-virus. MERS staat voor Middle East Respiratory Syndrome en is een coronavirus, net als SARS. Het zou wel eens een internationaal zorgwekkende bedreiging op de gezondheid kunnen worden. Over de hele wereld zijn er tussen september 2012 en april 2014 meer dan tweehonderdvijftig personen gemeld met de infectie (door een laboratorium bevestigd). Honderdzesentwintig personen zijn daarvan overleden. Nagenoeg alle personen hebben de infectie opgelopen in het Midden-Oosten. Mogelijk dat kamelen/ dromedarissen een rol spelen bij het overdragen van het virus. Het MERS-virus lijkt niet snel van mens op mens overdraagbaar, maar zeker is men daar nog niet van. In mei 2014 werden er twee personen met MERS-virus opgenomen in Den-Haag.

Verloop MERS

Het MERS-virus kan een ernstig verloop geven. Er kunnen ernstige luchtwegklachten optreden, dit wordt ook wel ARDS genoemd: Acute Respiratory Distress Syndrome. Verschijnselen: verhoogde lichaamstemperatuur, hoesten, kortademigheid, problemen met de ademhaling. Er is geen vaccin beschikbaar.

Wat kun je zelf doen om MERS te voorkomen als je in een risicogebied bent?

• Vermijd contact met kamelen/dromedarissen;
• Blijf uit de buurt van boerderijen en wilde dieren;
• Eet geen rauw voedsel;
• Drink geen ongepasteuriseerde melk, met name niet van kamelen;
• Vaak de handen wassen met zeep.

COVID-19 (2019-nCoV)

We hebben het vaak over Corona, maar officieel heet de ziekte COVID-19. COVID-19 is een besmettelijke ziekte die veroorzaakt wordt door een nieuw coronavirus. Eind december 2019 dook het COVID-19 (2019-nCoV) op in de Chinese stad Wuhan. Op 27 februari 2020 werd met een test de eerste officiële coronapatiënt in Nederland bekend. Maar waarschijnlijk was het coronavirus toen al flink verspreid in ons land.

Oorzaak COVID-19

Er wordt verondersteld dat COVID-19 een zoönotische oorsprong heeft. Een zoönose is elke ziekte of infectie die van nature overdraagbaar is van gewervelde dieren op mensen.

Hoe vindt besmetting plaats bij COVID-19?

Het virus dat de ziekte veroorzaakt, wordt met name verspreid via vochtdruppeltjes die vrijkomen als iemand die besmet is, hoest, niest of uitademt. De meeste druppels blijven niet in de lucht hangen (daar zijn ze te zwaar voor), ze komen vooral neer op de grond of op andere oppervlakken. Je kunt besmet raken als je het virus inademt als je in de buurt bent van iemand met COVID-19 of als je een oppervlak aanraakt wat besmet is en je daarna je mond, neus of ogen aanraakt.

Symptomen COVID-19

COVID-19 treft mensen op verschillende manieren. De meeste personen die besmet raken, vertonen lichte tot matige klachten en herstellen zonder in een ziekenhuis te moeten worden opgenomen.

De symptomen die het meest voorkomen

• Verhoogde lichaamstemperatuur (koorts)
• Droge hoest
• Vermoeidheid

Symptomen die iets minder vaak voorkomen

• Keelpijn
• Diarree
• Hoofdpijn
• Smaakvermogen kan aangetast zijn
• Reukvermogen kan aangetast zijn
• Pijnlijk lichaam
• Ontsteking bindvlies
• Huiduitslag
• Verkleuring van vingers of tenen

Ernstige symptomen

• Problemen met de ademhaling, kortademigheid
• Pijn of een drukkend gevoel op de borst
• Aangetast spraakvermogen
• Aangetast bewegingsvermogen

Verloop

Het duurt gemiddeld vijf tot zes dagen voordat iemand, die besmet is, last krijgt van klachten. Soms krijgt iemand pas verschijnselen na veertien dagen.

Prognose

De meeste patiënten genezen, de gemiddelde hersteltijd is twee tot zes weken. Maar er kan sprake zijn van restverschijnselen die het hele lichaam kunnen raken. Je moet denken aan hoofdpijn, ademnood, geheugenverlies, problemen met concentreren, pijn op de borst, maagklachten en extreme vermoeidheid. COVID-19 kan een ernstige longontsteking veroorzaken, waar soms ook mensen aan overlijden.

De regels om COVID-19 (Corona in de volksmond) onder controle te krijgen

1. Werk zoveel mogelijk thuis
2. Houd 1,5 meter afstand
3. Was vaker je handen
4. Nies en hoest in je elleboog
5. Gebruik papieren zakdoekjes
6. Draag een mondkapje als je reist met het openbaar vervoer