Maple syrup urine disease (MSUD): Stofwisselingsaandoening

Maple Syrup Urine Disease (MSUD) is een zeldzame erfelijke stofwisselingsaandoening waarbij het lichaam niet in staat is om bepaalde aminozuren af te breken. Het belangrijkste symptoom van deze aandoening, die bij de geboorte aanwezig is, is progressieve hersenschade. De urine van patiënten met MSUD heeft een kenmerkende geur die doet denken aan ahornsiroop. Dankzij vroege diagnose door middel van de hielprik en effectieve behandeling met medicatie en dieet, zijn de vooruitzichten relatief goed. De levensverwachting is bijna normaal bij goede behandeling, hoewel levensbedreigende complicaties kunnen optreden.

• Synoniemen van Maple Syrup Urine Disease
• Epidemiologie
• Oorzaken van MSUD
• Risicofactoren
• Symptomen: Progressieve hersenschade
• Neurologische symptomen
• Verschillende vormen van MSUD
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling door aangepaste voeding en medicatie
• Prognose van de ziekte
• Complicaties van de stofwisselingsaandoening
• Preventie van MSUD

Synoniemen van Maple Syrup Urine Disease

Maple Syrup Urine Disease staat ook bekend onder de volgende synoniemen:

• Ahornstroopziekte
• Alfa-keto-zuurdehydrogenasedeficiëntie met vertakte ketens
• BCKD-deficiëntie
• BCKD-tekort
• Branched chain ketoaciduria
• Ketoacidemie
• Leucinose
• Syndroom van Menkes
• Vertakte ketoacidurie

Epidemiologie

MSUD is een zeldzame aandoening die wereldwijd voorkomt bij ongeveer 1 op de 185.000 mensen. Volgens het draaiboek voor hielprikscreening van het RIVM wordt in Nederland om de vier jaar één kind geboren met MSUD. De aandoening komt voor bij zowel jongens als meisjes, zonder significante geslachtsverschillen.

Oorzaken van MSUD

MSUD is een autosomaal recessieve erfelijke aandoening die wordt veroorzaakt door defecten in één van drie genen: BCKDHA, BCKDHB of DBT. Deze genen coderen voor enzymen die nodig zijn voor de afbraak van de vertakte-keten aminozuren leucine, isoleucine en valine. Bij mensen met MSUD functioneren deze enzymen niet goed, waardoor de aminozuren zich ophopen in het bloed en leiden tot ernstige neurologische problemen.

Risicofactoren

De belangrijkste risicofactor voor MSUD is de erfelijkheid. Beide ouders moeten drager zijn van het defecte gen om het kind met MSUD te krijgen. De aandoening komt vaker voor bij bepaalde etnische groepen, zoals de Amish gemeenschap en sommige bevolkingsgroepen in het Midden-Oosten, als gevolg van genetische factoren en beperkte genetische diversiteit binnen deze groepen.

Symptomen: Progressieve hersenschade

Neurologische symptomen

De symptomen van MSUD verschijnen meestal kort na de geboorte. Veelvoorkomende vroege tekenen zijn voedingsproblemen, lethargie, wisselende spierspanning, braken en stuipen (oncontroleerbare fysieke bewegingen en bewustzijnsveranderingen). De ophoping van aminozuren in het bloed veroorzaakt ernstige progressieve schade aan het centrale zenuwstelsel, wat leidt tot neurologische stoornissen en geestelijke achterstand. Een ander kenmerkend symptoom is stinkende urine, die ruikt naar ahornsiroop vanwege de aanwezigheid van ketozuren, afbraakproducten van de niet goed afgebroken aminozuren.

Verschillende vormen van MSUD

MSUD kan variëren van mild tot ernstig. De ernstige vorm, bekend als de klassieke vorm, manifesteert zich vaak binnen enkele dagen na de geboorte met ernstige neurologische problemen zoals abnormale bewegingen, toenemende spasticiteit, convulsies en coma. Bij deze vorm is de hielprik vaak al afwijkend. Bij de mildere vormen, zoals de intermediaire en de mildere vorm van MSUD, kunnen symptomen zoals braken, ontwikkelingsachterstand en voorbijgaande evenwichtsstoornissen optreden. Bij fysieke stress zoals infecties, koorts of langdurige vasten kunnen de symptomen verergeren en ernstige ontwikkelingsproblemen veroorzaken.

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van MSUD wordt meestal gesteld door middel van een hielprik, die wordt uitgevoerd bij pasgeborenen in de eerste levensweek. Dit screeningstest identificeert verhoogde niveaus van vertakte-keten aminozuren in het bloed, wat de diagnose MSUD bevestigt. Verdere diagnostische tests kunnen bestaan uit genetische testen om de specifieke genetische mutaties te identificeren en biochemische testen om de enzymactiviteit te meten.

Behandeling door aangepaste voeding en medicatie

Een vroege diagnose maakt een snelle behandeling mogelijk, wat cruciaal is om ernstige schade te voorkomen. De behandeling bestaat uit een strikt dieet met lage niveaus van eiwitten, aangevuld met gespecialiseerde aminozuursupplementen die de ontbrekende aminozuren bevatten. Dit dieet moet levenslang worden aangehouden. Naast dieetmanagement kunnen medicamenteuze behandelingen nodig zijn om metabole crises te beheersen en symptomen te verlichten. Tijdens periodes van ziekte of stress wordt vaak extra glucose toegediend om energie te verschaffen en de metabolische balans te ondersteunen.

Prognose van de ziekte

Met tijdige en adequate behandeling kunnen patiënten met MSUD een normale levensverwachting hebben. Het is echter essentieel om de behandeling strikt te volgen en regelmatig medische controles te ondergaan om complicaties te voorkomen. Zelfs met goede behandeling kunnen er risico’s zijn voor levensbedreigende complicaties, vooral tijdens metabole crises.

Complicaties van de stofwisselingsaandoening

Zelfs bij goede behandeling lopen patiënten met MSUD het risico op het ontwikkelen van metabole crises, vaak veroorzaakt door infecties, verwondingen, vasten of psychologische stress. Tijdens een metabole crisis stijgen de niveaus van vertakte-keten aminozuren in het bloed snel, wat onmiddellijke medische interventie vereist. Langdurige progressieve hersenschade kan leiden tot coma en overlijden als het niet tijdig wordt behandeld.

Preventie van MSUD

Preventie van MSUD richt zich voornamelijk op genetische expertise en het screenen van pasgeborenen. Door het uitvoeren van hielprikscreening kan MSUD vroeg worden opgespoord, wat cruciaal is voor het starten van een effectieve behandeling en het voorkomen van ernstige gevolgen. Voor ouders met een familiegeschiedenis van MSUD of andere genetische aandoeningen, kan genetische expertise nuttig zijn om het risico voor toekomstige kinderen te beoordelen en passende maatregelen te nemen.