Oogproblemen bij hersentumor: Locatie en symptomen aan ogen

Dankzij regelmatige oogonderzoeken is het mogelijk om ernstige medische aandoeningen op te sporen, zoals suikerziekte (diabetes mellitus), hoge bloeddruk, artritis (gewrichtsontsteking) en zelfs een hersentumor. Een hersentumor kan namelijk leiden tot veranderingen in het gezichtsvermogen, zoals een zwelling van de oogzenuw, dubbelzien en wazig zien, die via een oogonderzoek kunnen worden opgespoord. In de meeste gevallen zijn deze symptomen niet te wijten aan een hersentumor, maar aan een onschuldige of gemakkelijk te behandelen medische aandoening. Toch is het belangrijk om deze oogproblemen door een oogarts te laten controleren om ernstigere problemen uit te sluiten.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Locatie van hersentumor
• Cerebellum
• Hersenstam
• Occipitale kwab
• Pariëtale kwab
• Temporale kwab
• Oogproblemen door hersentumor
• Dubbelzien
• Uitpuilende ogen
• Veranderde oogbewegingen
• Verlies van het gezichtsvermogen
• Zwelling van oogzenuw
• Andere ooggerelateerde symptomen
• Andere symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Epidemiologie

Oogproblemen bij hersentumoren komen relatief vaak voor, vooral in de context van tumoren die zich dicht bij de oogzenuwen of andere visuele centra in de hersenen bevinden. De frequentie van ooggerelateerde symptomen kan variëren afhankelijk van de locatie van de tumor, de grootte en de snelheid van de groei. Hersentumoren kunnen in verschillende delen van de hersenen voorkomen, maar de symptomen aan de ogen zijn meestal gerelateerd aan tumoren in of nabij het gebied van de hersenen die verantwoordelijk is voor visuele verwerking.

Prevalentie van oogproblemen bij hersentumoren
Oogproblemen worden vaak gezien bij hersentumoren, vooral wanneer de tumor druk uitoefent op de oogzenuwen, het visuele pad, of de hersenstructuren die betrokken zijn bij visuele verwerking. Studies suggereren dat tot 40% van de patiënten met hersentumoren visuele symptomen ervaren, afhankelijk van het type en de locatie van de tumor. De incidentie is hoger bij tumoren in de occipitale kwab, de hersenstam, of in de buurt van de hersenzenuwen die de ogen aansteken.

Geslacht en leeftijd als risicofactoren
Er zijn geen specifieke gegevens die aangeven dat oogproblemen door hersentumoren meer of minder vaak voorkomen bij mannen of vrouwen. Echter, sommige hersentumoren, zoals gliomen, kunnen vaker optreden bij bepaalde leeftijdsgroepen, wat van invloed kan zijn op de frequentie van visuele symptomen. Bij oudere patiënten kunnen de symptomen van hersentumoren soms moeilijker te onderscheiden zijn van andere leeftijdsgebonden aandoeningen zoals maculaire degeneratie.

Mechanisme

De mechanismen waardoor hersentumoren oogproblemen kunnen veroorzaken, zijn divers en hangen af van de locatie van de tumor en de mate waarin deze de omliggende hersenstructuren beïnvloedt.

Druk op de oogzenuwen
Tumoren die de oogzenuwen direct aantasten of de zenuwbanen die verantwoordelijk zijn voor het gezichtsvermogen, kunnen visuele stoornissen veroorzaken. Dit gebeurt meestal wanneer de tumor groeit en druk uitoefent op de oogzenuwen, wat leidt tot symptomen zoals wazig zien, gezichtsvelduitval, of zelfs blindheid in een oog.

Invloed op de hersenstam en visuele verwerking
Wanneer tumoren zich dicht bij de hersenstam bevinden, kunnen ze de signalen van de hersenen naar de ogen verstoren. Dit kan leiden tot visuele stoornissen zoals dubbelzien (diplopie) of moeilijkheden bij het coördineren van de oogbewegingen. Tumoren in de hersenstam kunnen ook de oogbewegingen zelf beïnvloeden, wat resulteert in verminderde controle over de ogen.

Oorzaken

Oogproblemen bij hersentumoren kunnen worden veroorzaakt door verschillende mechanismen, afhankelijk van de aard en locatie van de tumor. Er zijn meerdere factoren die het gezichtsvermogen kunnen beïnvloeden bij patiënten met hersentumoren.

Directe invasie van de oogzenuw of visuele centra
Tumoren die direct de oogzenuwen of visuele centra zoals de occipitale kwab aantasten, kunnen leiden tot ernstige visuele symptomen. De tumor kan de zenuwen fysiek beschadigen of blokkeren, waardoor de communicatie tussen de ogen en de hersenen verstoord wordt. Dit kan leiden tot symptomen zoals visuele fielddefecten, blindheid of verlies van gezichtsvermogen in één of beide ogen.

Verhoogde intracraniale druk (ICP)
Een veelvoorkomende oorzaak van oogproblemen bij hersentumoren is verhoogde intracraniale druk door de groei van de tumor. Deze verhoogde druk kan de bloedstroom naar de hersenen en de ogen belemmeren, wat kan resulteren in gezichtsproblemen zoals papiloedeem (zwelling van de oogzenuw) of visuele vervormingen. Verhoogde ICP kan ook de oogspieren beïnvloeden, waardoor dubbelzien of andere visuele verstoringen optreden.

Risicofactoren

Bepaalde factoren kunnen het risico verhogen dat oogproblemen zich voordoen bij patiënten met hersentumoren. Deze risicofactoren hebben meestal te maken met de locatie van de tumor, de grootte, en de snelheid van de groei.

Tumor locatie
Tumoren die zich in de buurt van de oogzenuwen of in de occipitale kwab bevinden, hebben een verhoogd risico op het veroorzaken van oogproblemen. Tumoren in de hersenstam of nabij de visuele zenuwbanen kunnen ook visuele stoornissen veroorzaken door hun invloed op het zenuwstelsel dat de oogbewegingen en gezichtsvermogen regelt.

Snelgroeiende tumoren
Snelgroeiende tumoren hebben de neiging om snel de omliggende structuren te infiltreren en kunnen snel verhoogde intracraniale druk veroorzaken. Deze verhoogde druk kan het gezichtsvermogen beïnvloeden door de bloedstroom te belemmeren of door de oogzenuwen te comprimeren, wat leidt tot visuele symptomen.

Risicogroepen

Er zijn verschillende groepen patiënten die een hoger risico lopen op het ontwikkelen van oogproblemen als gevolg van hersentumoren. De mate van risico hangt sterk af van de aard van de tumor en de onderliggende gezondheid van de patiënt.

Ouderen
Oudere patiënten hebben vaak te maken met tumoren die zich moeilijker ontwikkelen en moeilijker te detecteren zijn, vooral als de symptomen langzaam verschijnen. De combinatie van ouderdom en de aanwezigheid van andere medische aandoeningen kan het moeilijk maken om de oorzaak van oogproblemen te identificeren.

Patiënten met genetische predispositie
Patiënten met een familiaire geschiedenis van hersentumoren of bepaalde genetische syndromen, zoals neurofibromatose, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van tumoren die visuele symptomen kunnen veroorzaken. Genetische aanleg kan bijdragen aan de vorming van tumoren die de visuele zenuwen aantasten.

Locatie van hersentumor

De symptomen van een hersentumor hangen af van de locatie van de tumor in de hersenen. Verschillende delen van de hersenen spelen een belangrijke rol in het gezichtsvermogen.

Cerebellum

Schade aan de kleine hersenen, of het cerebellum, kan leiden tot abnormale, snelle oogbewegingen, evenals problemen met evenwicht, coördinatie (ataxie), moeilijkheden met lopen, spreken, braken, en een stijve nek. Ook de fijne coördinatie van de spieren kan worden aangetast, wat problemen met de behendigheid veroorzaakt.

Hersenstam

Tumoren in de hersenstam kunnen dubbelzien veroorzaken, evenals een onvaste gang, moeilijkheden met lopen, zwakte in het gezicht, en problemen met spreken of slikken.

Occipitale kwab

De occipitale kwab, het belangrijkste gebied dat betrokken is bij het verwerken van visuele informatie, speelt een cruciale rol in het zien. Een tumor in deze kwab kan problemen met het gezichtsvermogen veroorzaken, zoals verlies van visuele scherpte of problemen bij het herkennen van objecten of kleuren. Soms leidt dit tot verlies van het gezichtsvermogen aan één kant.

Pariëtale kwab

Schade aan de pariëtale kwab kan leiden tot problemen met:

• het coördineren van bewegingen
• het samenbrengen van informatie uit verschillende zintuigen (aanraken, zien, horen, ruiken, proeven)
• ruimtelijk bewustzijn, zoals het inschatten van afstanden en hand-oogcoördinatie
• spreken, woorden begrijpen, schrijven en lezen
• gevoelloosheid aan de tegenovergestelde kant van het lichaam van waar de tumor zich bevindt

Temporale kwab

Een tumor in de temporale kwab kan het vermogen om objecten te herkennen aantasten. Ook kan het moeilijk worden om emoties bij anderen te herkennen. Daarnaast kunnen het gehoor, het geheugen en het leervermogen worden aangetast.

Oogproblemen door hersentumor

Dubbelzien

Dubbelzien kan een symptoom zijn van een hersentumor. Tumoren zoals een choroid plexus papilloom, een germinoom, een pijnappelkliertumor en een ependymoom kunnen allemaal leiden tot dubbelzien.

Uitpuilende ogen

Het uitpuilen van één of beide ogen (proptosis) kan wijzen op de aanwezigheid van een opticusglioom. Dit is een goedaardige, langzaam groeiende tumor die op de oogzenuw drukt. De druk die hierdoor ontstaat, kan leiden tot verhoogde hersendruk, wat bijdraagt aan het naar buiten duwen van het oog.

Veranderde oogbewegingen

Verplaatsen van ogen
Bepaalde hersentumoren kunnen vochtophoping in de hersenen veroorzaken, wat leidt tot vergroting van de hersenkamers (ventrikels). Deze aandoening, bekend als hydrocefalie (waterhoofd), kan problemen veroorzaken bij het verplaatsen van de ogen naar boven. Dit kan het gevolg zijn van:

• tumoren in de kleine hersenen, een gebied dat geassocieerd is met balans
• tumoren in de pijnappelklier, een klier in de hersenen die melatonine afscheidt

Snelle, onvrijwillige oogbewegingen
Nystagmus is een aandoening waarbij de patiënt snelle, onvrijwillige oogbewegingen ervaart, vaak van links naar rechts. Dit kan ook een gevolg zijn van een hersentumor.

Verlies van het gezichtsvermogen

Naarmate een hersentumor groeit of er een opeenhoping van hersenvocht ontstaat, kan dit druk uitoefenen op gezond hersenweefsel. Als de oogzenuw wordt aangetast, kan dit leiden tot verminderd gezichtsvermogen. Een opticusglioom kan leiden tot verlies van gezichtsvermogen in één of beide ogen. Sommige patiënten verliezen hun perifere gezichtsvermogen, terwijl anderen volledig blind kunnen worden door een hersentumor. Visusstoornissen die gepaard gaan met hoofdpijn, kunnen een indicatie zijn van een hersentumor.

Zwelling van oogzenuw

Zwelling van de oogzenuw (stuwingspapil) kan tijdens een oogonderzoek worden opgemerkt. Dit is een mogelijk teken van een hersentumor. Deze zwelling ontstaat door een verhoogde intracraniale druk (druk in de schedel). Normaal gesproken wordt de vloeistof rondom de hersenen continu geproduceerd en geresorbeerd, waardoor de juiste druk wordt gehandhaafd om de hersenen te beschermen. Bij een hersentumor ontstaat echter extra druk, waardoor de oogzenuw kan opzwellen.

Andere ooggerelateerde symptomen

Andere oogveranderingen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een hersentumor zijn plotselinge veranderingen in het gezichtsveld en wazig gezichtsvermogen. Soms zwelt het oog zelf ook op. Snelle veranderingen in het netvlies kunnen wijzen op verhoogde druk door een hersentumor.

Andere symptomen

Bij een hersentumor treden vaak ook andere symptomen op, zoals hoofdpijn en misselijkheid. Deze symptomen worden vaak verkeerd geïnterpreteerd als minder ernstige aandoeningen, zoals griep, waardoor patiënten ze soms negeren.

Alarmsymptomen

Als een patiënt een of meer van de volgende symptomen of aandoeningen ervaart, is een regelmatig oogonderzoek (minstens één keer per jaar of vaker) sterk aanbevolen:

• dubbelzien
• tijdelijk of permanent verminderd gezichtsvermogen
• een donker gordijn of sluier die het zicht blokkeert
• familiegeschiedenis van oogziekten
• hoge bloeddruk
• letsel of trauma aan het oog
• vervormd zicht
• gekleurde cirkels rond lichten (halo’s)
• hiv of aids
• ooglidafwijkingen
• overmatig tranende ogen
• scherpe oogpijn
• suikerziekte (diabetes mellitus)
• uitpuilend oog of ogen (proptosis)
• wazig zien

Diagnose en onderzoeken

De diagnose van oogproblemen bij hersentumoren vereist een grondige evaluatie, meestal bestaande uit beeldvorming en neurologisch onderzoek.

Beeldvormingstechnieken
Magnetische resonantie beeldvorming (MRI) en computertomografie (CT) zijn de meest gebruikelijke beeldvormingstechnieken die worden gebruikt om hersentumoren te detecteren. Deze technologieën kunnen helpen bij het lokaliseren van tumoren en het evalueren van hun effect op de omliggende hersenstructuren, inclusief de visuele zenuwen.

Neuro-oftalmologische evaluatie
Een neuro-oftalmoloog kan helpen bij het diagnosticeren van oogproblemen die gepaard gaan met hersentumoren. Ze kunnen de oogdruk, visuele velden en oogbewegingen evalueren om tekenen van druk op de oogzenuwen of andere visuele stoornissen te identificeren.

Behandeling

De behandeling van oogproblemen veroorzaakt door hersentumoren varieert afhankelijk van het type tumor, de locatie en de ernst van de symptomen. Het doel is om de tumor te verkleinen of te verwijderen en de druk op de oogzenuwen te verlichten om visuele schade te voorkomen of te verminderen. Behandelingen kunnen chirurgisch, medisch of stralingstherapie omvatten, soms in combinatie.

Chirurgische behandeling
Chirurgie is vaak de primaire behandelingsoptie wanneer de tumor toegankelijk is voor verwijdering. Het doel van de operatie is om zoveel mogelijk van de tumor te verwijderen zonder schade aan vitale hersenstructuren of oogzenuwen. In gevallen waar de tumor niet volledig verwijderd kan worden, kan gedeeltelijke verwijdering de intracraniale druk verlagen en de symptomen verlichten.

Stralingstherapie
Stralingstherapie kan effectief zijn bij tumoren die moeilijk operabel zijn. Straling wordt gericht op de tumor om de cellen te beschadigen en de tumorgroei te stoppen. Hoewel straling gunstig kan zijn voor de tumorbeheersing, kan het ook bijwerkingen veroorzaken, zoals visuele problemen door schade aan de hersenen of de oogzenuwen.

Chemotherapie
Chemotherapie wordt in sommige gevallen gebruikt om tumoren te behandelen die gevoelig zijn voor chemotherapie. Chemotherapie kan systemisch worden toegediend en werkt door snel delende tumorcellen te doden. De effectiviteit van chemotherapie is echter beperkt bij sommige hersentumoren, omdat de bloed-hersenbarrière het moeilijk maakt voor veel medicijnen om de hersenen te bereiken.

Symptomatische behandeling
In gevallen waar de tumor moeilijk te behandelen is, kan de symptomatische behandeling zich richten op het verlichten van de oogproblemen. Dit kan het gebruik van corticosteroïden omvatten om de zwelling te verminderen en de intracraniale druk te verlagen, waardoor de druk op de oogzenuwen vermindert.

Prognose

De prognose voor patiënten met oogproblemen door een hersentumor is sterk afhankelijk van verschillende factoren, waaronder het type tumor, de locatie, de grootte, de behandelingsopties en de algehele gezondheid van de patiënt.

Type en locatie van de tumor
Tumoren die dicht bij visuele zenuwen of de visuele cortex in de hersenen liggen, kunnen ernstigere visuele symptomen veroorzaken. Tumoren die snel groeien of moeilijk te behandelen zijn, kunnen een slechtere prognose hebben. Tumoren die operabel zijn en volledig verwijderd kunnen worden, hebben doorgaans een betere prognose voor het behoud van het gezichtsvermogen.

Behandelingsrespons
Patiënten die succesvol worden behandeld, kunnen verbeteringen in hun gezichtsvermogen ervaren, vooral als de tumorgroei is gestabiliseerd of verminderd. Bij sommige patiënten kunnen blijvende visuele stoornissen optreden, vooral als de oogzenuwen ernstig zijn beschadigd door de tumor of de behandeling.

Algemene gezondheid en leeftijd van de patiënt
De algehele gezondheid van de patiënt speelt een cruciale rol in de prognose. Oudere patiënten of patiënten met bijkomende gezondheidsproblemen kunnen mogelijk slechter reageren op behandelingen, wat de prognose voor herstel of symptoomverlichting kan beïnvloeden.

Complicaties

Hersentumoren die oogproblemen veroorzaken, kunnen verschillende complicaties met zich meebrengen, zowel direct door de tumor als door de behandeling.

Visuele complicaties
Visuele stoornissen zijn vaak de belangrijkste complicatie bij hersentumoren die de ogen aantasten. Deze kunnen variëren van wazig zien tot verlies van het gezichtsvermogen in een bepaald gebied van het gezichtsveld. Bij ernstige gevallen kan er blijvende schade aan de oogzenuwen optreden.

Neurologische complicaties
De druk die door de tumor op de hersenen wordt uitgeoefend, kan leiden tot andere neurologische complicaties, zoals hoofdpijn, epileptische aanvallen en cognitieve achteruitgang. Het behandelen van de tumor kan deze symptomen verlichten, maar het risico op neurologische schade blijft bestaan.

Behandelingseffecten
Behandelingen zoals chemotherapie en bestraling kunnen bijwerkingen veroorzaken die het gezichtsvermogen beïnvloeden. Straling kan schade aan de oogzenuwen veroorzaken, wat kan leiden tot blijvende visuele stoornissen. Chemotherapie kan, hoewel effectief tegen de tumor, de algehele gezondheid van de patiënt verminderen en bijkomende complicaties veroorzaken.

Preventie

Er is geen bewezen manier om hersentumoren die oogproblemen veroorzaken te voorkomen. Desondanks zijn er bepaalde factoren die het risico op het ontwikkelen van een hersentumor kunnen beïnvloeden, en het minimaliseren van deze risicofactoren kan helpen om het risico te verlagen.

Vermijden van risicovolle blootstelling
Hoewel de oorzaken van hersentumoren niet altijd bekend zijn, is het belangrijk om blootstelling aan bekende risicofactoren te vermijden. Dit kan onder andere blootstelling aan bepaalde chemische stoffen of straling omvatten, die het risico op tumoren kunnen verhogen.

Gezonde levensstijl
Het handhaven van een gezonde levensstijl kan bijdragen aan een betere algehele gezondheid en mogelijk het risico op hersentumoren verlagen. Dit omvat een evenwichtig voedingspatroon, regelmatige lichaamsbeweging, en het vermijden van schadelijke gewoonten zoals roken en overmatig alcoholgebruik.

Regelmatige medische controles
Voor patiënten met een verhoogd risico op hersentumoren, zoals degenen met een familiegeschiedenis van hersentumoren of genetische predisposities, kunnen regelmatige medische controles helpen om tumoren in een vroeg stadium te detecteren, wanneer ze gemakkelijker te behandelen zijn.

Lees verder

• Opticusglioom: Tumor in hersenen met aantasting oogzenuw
• Hersentumor: Soorten, typen, symptomen en behandeling
• Stuwingspapil: Zwelling oogzenuw door verhoogde hersendruk
• Diplopie: Dubbelzien met één oog of beide ogen
• (Plotseling) wazig zien: Oorzaken, symptomen & behandelingen