Pseudotumor cerebri: een verhoogde druk in het hoofd

Een pseudotumor cerebri is een aandoening waarbij er een verhoogde druk in het hoofd aanwezig is. Het is geen tumor, maar het geeft wel dezelfde verschijnselen als een hersentumor. Het uit zich door hoofdpijn, misselijkheid, braken en dubbelzien. De verhoogde druk ontstaat door een teveel aan hersenvocht. Het kan zijn dat er teveel hersenvocht wordt aangemaakt of dat het hersenvocht onvoldoende afgevoerd kan worden. Door de druk kan de oogzenuw beschadigen en daarom is het belangrijk dat het wordt behandeld.

Wat het is

Vroeger dacht men dat er sprake was van een hersentumor omdat deze aandoening dezelfde verschijnselen vertoonde als een hersentumor. Omdat later bleek dat er geen sprake was van een tumor, werd de term pseudotumor geïntroduceerd, wat “schijnbaar” betekent. Tegenwoordig wordt het ook wel idiopathische intracraniële hypertensie (IHH) of benigne intracraniële hypertensie genoemd. Er is sprake van een verhoogde druk in het hoofd dat is ontstaan door teveel hersenvocht, ook wel liquor genoemd. Ook al is de pseudotumor goedaardig, toch kan het verloop hiervan gevaarlijk zijn. De oogzenuw kan bekneld raken, waardoor deze onherstelbaar beschadigd kan raken.

Symptomen

Door de verhoogde druk in het hoofd kunnen de volgende klachten ontstaan: hoofdpijn, misselijkheid en braken, dubbelzien en wazig zien. Het wazige zicht komt door zogenaamde stuwingspapillen. Een stuwingspapil is een vochtophoping (zwelling) op de plek waar de oogzenuw het oog binnenkomt. Dit wordt veroorzaakt door de verhoogde druk binnen de schedel dat zichtbaar wordt met een oogspiegel. Bij een oogspiegeling kijkt de arts met een lampje tegen het netvlies van het oog. Als er druk op de oogzenuw komt, dan vertoont het beeld bij de intrede van de oogzenuw in het oog een stuwing. Wat normaal te zien is als een hol schoteltje met scherpe randen is in dat geval te zien als een schoteltje met wazige randen en het holle schoteltje verandert in een heuveltje. Het is belangrijk in te grijpen omdat de oogzenuw anders onherstelbaar kan beschadigen.

Is het gevaarlijk?

Bij nader onderzoek blijken er geen tekenen te zijn die voorkomen bij een hersentumor zoals verlammingen, gevoelsstoornissen, spraakstoornissen, problemen met het geheugen of stoornissen met het bewustzijn. Er zijn geen tumoren of verplaatsingen van hersenstructuren aanwezig. Het enige gevaar dat de patiënt loopt met een pseudotumor cerebri, is het aantasten van de oogzenuw. In dat geval moet er snel gehandeld worden. Daarnaast kunnen de klachten hinderlijk zijn.

Het ontstaan

Het teveel aan liquor kan ontstaan door een afgenomen afvoer van het hersenvocht, waardoor er verstoppingen kunnen ontstaan. Het vocht dat geproduceerd wordt in de hersenkamers stroomt door een uitgang naar buiten om de hersenen, om vervolgens naar de zogenaamde subarachnoïdale ruimten te gaan. Dit bevindt zich bovenin het hoofd en daar wordt het vocht weer opgenomen in het bloed. Een verhoogde druk kan ook ontstaan als er teveel liquor wordt geproduceerd. Het teveel aan vocht in de hersenen heeft de medische benaming hydrocefalie. Omdat de druk overal in de hersenen verhoogd is, zijn de hersenkamers niet vergroot. Het is vaak zo dat door de zwelling de hersenkamers iets worden ingedrukt. Het hersenvocht sijpelt naar het omliggende hersenweefsel, waardoor het opzwelt. Het wordt ook wel hersenoedeem genoemd.

Oorzaken

De anticonceptiepil kan een verhoogde stollingsneiging van het bloed veroorzaken, waardoor er veneuze sinussen (holten) in de hersenen kunnen dichtslibben, waardoor het hersenvocht zich ophoopt. Het kan ook ontstaan als gevolg van bloedziekten waarbij er trombose optreedt. Vrouwen met overgewicht hebben een iets grotere kans dat er een verhoogde productie van hersenvocht is. Het kan ook te maken hebben met stoornissen in de schildklier, maar ook in de bijnieren of hypofyse. Soms kan er als gevolg van het gebruiken van bepaalde medicijnen ook een pseudotumor cerebri ontstaan, zoals bepaalde antibiotica, overdosis vitamine A of groeihormonen.

Behandeling

Mocht deze aandoening zijn ontstaan als gevolg van medicijnen, zal door te stoppen met het middel de pseudotumor cerebri ook verdwijnen. Er moet naar een plaatsvervangend medicijn worden gezocht. Indien de oorzaak ligt aan het overgewicht, kan afvallen leiden tot verbetering. Er bestaan ook medicijnen die de productie van het hersenvocht kunnen afremmen. Soms worden er middelen gebruikt die ontstekingsremmend werken waarbij het liquorvocht beter wordt afgevoerd. Ontstekingscellen kunnen verstoppingen in de afvoer van het liquor veroorzaken. Indien er een dreigend gevaar is voor het gezichtsvermogen en er moet snel gehandeld worden, wordt er soms via een ruggenprik het overtollige liquor afgetapt. Soms wordt er gekozen voor een operatieve oplossing, zoals een shunt. Dit is een verbinding tussen het hersenvocht naar buiten toe om het overtollige hersenvocht af te voeren.

Lees verder

• Verhoogde schedeldruk: oorzaken en behandeling
• Gespleten brein: het scheiden van beide hersenhelften
• De anatomie van de hersenen
• Vestibulaire migraine: duizeligheidsklachten en migraine
• Vitaminen die goed zijn voor je hersenen