Retinale occlusie: Verstopping van bloedvaten van netvlies

Retinale occlusie: Verstopping van bloedvaten van netvlies De retina, of netvlies, is het lichtgevoelige weefsel aan de achterkant van het oog dat bedekt is met kegeltjes en staafjes, die essentieel zijn voor goed zicht. Het netvlies heeft een constante aanvoer van bloed nodig voor voeding en zuurstof, en om afvalstoffen af te voeren. Het bloed bereikt het netvlies via de slagaders (arteriën) en verlaat het via de aderen (venen). Bij een retinale occlusie, die kan optreden bij zowel aders als slagaders, komen bloedvaten onder druk te staan, waardoor bloed, vocht en eiwitten in het netvlies terechtkomen en schade veroorzaken. Verharding van de slagaders is een belangrijke oorzaak van deze aandoening, die plotselinge visusdaling kan veroorzaken. De behandeling bestaat vaak uit lasertherapie en medicatie, maar de vooruitzichten kunnen variëren, vooral als er complicaties optreden.

Epidemiologie

Retinale occlusie is een van de belangrijkste oogziekten die leidt tot visusverlies, en kan verschillende vormen aannemen, zoals arteriële of veneuze occlusies. De prevalentie van retinale occlusie is afhankelijk van leeftijd, onderliggende gezondheidscondities en geografische locatie.

Prevalentie van retinale occlusie
De prevalentie van retinale veneuze occlusie (RVO) is het hoogst bij patiënten boven de 50 jaar, terwijl arteriële occlusies (RAO) zeldzamer zijn maar vaak ernstiger van aard. Volgens schattingen komt RVO voor bij ongeveer 1,5% van de bevolking van 50 jaar en ouder. Retinale occlusie is een van de belangrijkste oorzaken van blindheid wereldwijd.

Geografische variatie
Hoewel retinale occlusie wereldwijd voorkomt, is de prevalentie in geïndustrialiseerde landen hoger, waarschijnlijk door een hogere frequentie van risicofactoren zoals hypertensie, diabetes en andere hart- en vaatziekten. De prevalentie kan ook verschillen afhankelijk van het klimaat en de toegang tot gezondheidszorg.

Mechanisme

Retinale occlusie ontstaat wanneer de bloedstroom naar het netvlies wordt belemmerd door een blokkade in de bloedvaten van het oog. Dit kan leiden tot ischemie van het netvlies en zuurstoftekort, wat visusverlies kan veroorzaken.

Veneuze occlusie
Retinale veneuze occlusie (RVO) ontstaat meestal wanneer de centrale retinale ader of een van zijn vertakkingen verstopt raakt. Dit blokkeert de bloedstroom uit het netvlies, wat leidt tot ophoping van vocht, bloedingen en ischemie in het netvlies. RVO wordt vaak geassocieerd met hypertensie en diabetes.

Arteriële occlusie
Retinale arteriële occlusie (RAO) ontstaat wanneer een slagader die bloed naar het netvlies transporteert, wordt geblokkeerd door een embolus of trombus. Dit resulteert in zuurstoftekort in het netvlies, wat kan leiden tot snelle visusverlies. Het mechanisme is vaak gerelateerd aan systemische aandoeningen zoals hartziekten of vasculaire ontstekingen.

Soorten retinale occlusie

Retinale arteriële occlusie
Een retinale arteriële occlusie treedt op wanneer een bloedtoevoerend bloedvat wordt afgesloten. Dit kan leiden tot een tekort aan voeding en zuurstof, waardoor een deel van het netvlies kan afsterven. Retinale arteriële occlusies komen minder vaak voor dan veneuze occlusies, maar zijn vaak ernstiger van aard.

Retinale veneuze occlusie
Bij een retinale veneuze occlusie is er sprake van een afsluiting van een bloedafvoerend bloedvat. Deze netvliesaandoening komt vaker voor bij patiënten ouder dan vijftig jaar met een geschiedenis van hart- en vaataandoeningen. Deze aandoening kan leiden tot ernstige complicaties zoals macula-oedeem.

Oorzaken: verharding van slagaders

Verstoppingen in de bloedvaten kunnen worden veroorzaakt door verschillende factoren. Vaak ontstaat bij arteriële occlusie een bloedstolsel door verharding van de slagaders (medische term: arteriosclerose). Cholesterol en andere vetten hopen zich op in de vaatwanden, wat leidt tot verdikking. Wanneer deze verdikking scheurt, kunnen bloedpropjes in de bloedbaan terechtkomen en vastlopen in nauwere bloedvaten, wat tot een occlusie leidt.

Roken is een risicofactor voor het verstoppen van de bloedvaten in het netvlies. / Bron: Geralt, PixabayRoken is een risicofactor voor het verstoppen van de bloedvaten in het netvlies. / Bron: Geralt, Pixabay

Risicofactoren voor verstopping van de bloedvaten van het netvlies

Patiënten met de volgende aandoeningen of risicofactoren hebben een verhoogd risico op problemen met de bloedvaten in het netvlies, wat de kans op arteriosclerose vergroot:

Veranderingen in risicoprofielen

Impact van levensstijlveranderingen
Recente studies tonen aan dat levensstijlveranderingen zoals een verbeterd dieet en regelmatige lichaamsbeweging een significante invloed kunnen hebben op het risico van het ontwikkelen van retinale occlusies. Het verminderen van hoge bloeddruk en cholesterol door gezonde voedingskeuzes en actieve levensstijlen kan bijdragen aan een verminderd risico.

Rol van genetische factoren
Onderzoek heeft aangetoond dat genetische factoren ook een rol kunnen spelen bij het risico op retinale occlusies. Genetische predisposities voor aandoeningen zoals arteriosclerose kunnen bijdragen aan een verhoogd risico, wat benadrukt hoe belangrijk het is om zowel genetische als omgevingsfactoren te overwegen bij risicobeheer.

Risicogroepen

Er zijn bepaalde groepen patiënten die meer kans hebben om retinale occlusie te ontwikkelen. Deze risicogroepen vertonen vaak specifieke gezondheidsproblemen die hen kwetsbaarder maken voor het ontstaan van occlusies in het oog.

Ouderen
De incidentie van retinale occlusie neemt sterk toe met de leeftijd. Patiënten boven de 60 jaar hebben een verhoogd risico, vooral als ze ook andere risicofactoren zoals hypertensie of diabetes hebben.

Patiënten met cardiovasculaire aandoeningen
Patiënten met een voorgeschiedenis van hartziekten, zoals arteriosclerose of hartritmestoornissen, hebben een verhoogd risico op retinale arteriële occlusie door embolieën. Hypertensie en hartfalen verhogen het risico op zowel arteriële als veneuze occlusies.

Patiënten met bloedstollingsstoornissen
Bloedstollingsstoornissen, zoals trombofilie of gebruik van anticoagulantia, kunnen het risico op trombose in de retinale vaten verhogen, wat leidt tot veneuze occlusie. Dit geldt ook voor mensen met een verhoogde bloedviscositeit.

Symptomen: Plotse visusverlies

De symptomen van retinale occlusie kunnen variëren afhankelijk van de locatie en ernst van de verstopping. Vaak treedt er een plotselinge vermindering van het gezichtsvermogen op, binnen enkele seconden. In ernstige gevallen kan zelfs voorbijgaande plotse blindheid optreden, bekend als “amaurosis fugax” (beroerte in het oog). Het oog ziet er vaak normaal uit, en het tijdelijke verlies van gezichtsvermogen is meestal pijnloos.

Alarmsymptomen

Er zijn specifieke symptomen die wijzen op een retinale occlusie, en het herkennen van deze symptomen is belangrijk voor een snelle diagnose en behandeling.

Plotselinge visusverlies
Het meest kenmerkende symptoom van retinale occlusie is plotseling visusverlies in één oog. Dit kan variëren van gedeeltelijk tot volledig verlies van zicht, afhankelijk van de ernst en locatie van de blokkade.

Gezichtsvelddefecten
Patiënten kunnen ook gezichtsvelddefecten ervaren, zoals het zien van vlekken of een deel van het gezichtsveld dat donker of wazig is. Dit wordt vaak geassocieerd met retinale veneuze occlusie.

Pijnloos visusverlies
Retinale occlusie veroorzaakt meestal geen pijn. Het visusverlies komt vaak zonder pijn, wat het belangrijk maakt om snel oogonderzoek te laten doen bij plotselinge veranderingen in het gezichtsvermogen.

Diagnose en onderzoeken

Oogheelkundig onderzoek
De oogarts voert een grondig oogonderzoek uit. Dit omvat het meten van de gezichtsscherpte, die vaak verminderd is tot minder dan vingers tellen. De oogdruk wordt gemeten met tonometrie. De pupillen worden verwijd met speciale oogdruppels (mydriatica) om een beter beeld van het netvlies te krijgen. De pupilreactie van de patiënt wordt getest en via oftalmoscopie kan de arts het typische beeld van de retinale occlusie bekijken.

Elektrocardiografie (hartfilmpje) / Bron: CardioNetworks, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)Elektrocardiografie (hartfilmpje) / Bron: CardioNetworks, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Diagnostisch onderzoek
De oogarts kan aanvullende onderzoeken uitvoeren, zoals een gezichtsveldonderzoek, een OCT-scan (netvliesscan) en een fluorescentieangiografie om de bloedvaten van het netvlies in beeld te brengen. Andere algemene onderzoeken kunnen een bloedonderzoek, een echocardiografie, elektrocardiografie (ECG: meting van de elektrische activiteit van het hart) en een hartmonitor omvatten om het hartritme te controleren.

High-Resolution OCT-Screening
De ontwikkeling van high-resolution Optical Coherence Tomography (OCT) heeft de mogelijkheid om gedetailleerde beelden van het netvlies en de macula te verkrijgen sterk verbeterd. Deze technologie helpt bij het nauwkeurig beoordelen van de mate van schade en het volgen van de effectiviteit van behandelingen in real-time.

Fundus Autofluorescentie (FAF)
Een andere innovatieve techniek is Fundus Autofluorescentie (FAF), die gebruikt wordt om de gezondheid van het netvlies te monitoren en om vroegtijdige tekenen van occlusie en andere aandoeningen te detecteren. FAF biedt gedetailleerde informatie over de structuur van het netvlies en kan helpen bij het stellen van een precieze diagnose.

Behandeling: Lasertherapie en medicatie

Retinale arteriële occlusie
Bij een retinale arteriële occlusie schrijft de oogarts vaak bloedverdunnende medicijnen (bloedverdunners) voor. Indien er woekeringen van nieuwe bloedvaatjes (neovascularisatie) optreden, kan de arts dit behandelen met lasertherapie.

Retinale veneuze occlusie
Bij een retinale veneuze occlusie worden lekkages vaak behandeld met lasertherapie. Daarnaast worden anti-VEGF-medicijnen voorgeschreven om de groei van nieuwe bloedvaatjes te remmen. VEGF staat voor “vascular endothelial growth factor,” een groeifactor die nieuwe bloedvaten stimuleert. Anti-VEGF-medicijnen blokkeren deze groei. Bij macula-oedeem, een zwelling van de macula, kan de oogarts corticosteroïden toedienen via een implantatiestaafje met Dexamethason (Ozurdex) om ontstekingen te verminderen.

Nieuwste behandelmethoden

Geavanceerde lasertherapie
De behandeling van retinale occlusie heeft geavanceerde technieken ondergaan. Naast de klassieke lasertherapie zijn er nu geavanceerdere vormen, zoals de focal lasertherapie en panretinale lasertherapie, die gericht zijn op het verminderen van neovascularisatie en het verbeteren van het visuele resultaat. Deze behandelingen worden steeds verfijnder en bieden betere resultaten voor patiënten met ernstige gevallen van occlusie.

Intravitreale injecties
De ontwikkeling van intravitreale injecties met nieuwe medicijnen heeft de behandeling van retinale veneuze occlusies verbeterd. Moderne anti-VEGF-medicijnen zoals Aflibercept (Eylea) en Bevacizumab (Avastin) bieden krachtige opties voor het bestrijden van macula-oedeem en neovascularisatie. Deze injecties worden meestal om de paar weken gegeven en hebben de behandelresultaten significant verbeterd.

Prognose is variabel

De prognose van retinale occlusie hangt af van verschillende factoren, zoals de locatie en de ernst van de blokkade, evenals de snelheid van de behandeling.

Veneuze occlusie (RVO)
In gevallen van RVO kan de prognose variëren, afhankelijk van de omvang van de schade aan het netvlies. Bij sommige patiënten kan het zicht herstellen met behandeling, maar in ernstigere gevallen kan het leiden tot blijvende visusverlies en maculadegeneratie.

Arteriële occlusie (RAO)
Bij retinale arteriële occlusie is de prognose vaak slechter, vooral als de blokkade niet snel wordt behandeld. Het risico op blijvend visusverlies is groot, vooral als de occlusie de macula betreft. Vroege interventie kan de uitkomst verbeteren, maar de prognose blijft vaak onzeker.

Complicaties van de aandoening

Mogelijke complicaties van retinale occlusie zijn onder andere:
  • Macula-oedeem
  • Neovascularisatie (nieuwvorming van bloedvaten in het oog)
  • Neovasculair glaucoom
  • Netvliesloslating
  • Preventie van de oogaandoening

  • Aderverkalking is de belangrijkste oorzaak van netvliesocclusies. Patiënten kunnen hun risico verkleinen door een gezonde levensstijl te handhaven, met een dieet dat arm is aan verzadigde vetten, het behouden van een gezond gewicht, het controleren van de bloeddruk, regelmatige lichaamsbeweging, en het beperken van roken en alcoholconsumptie. Waar nodig kan de arts medicatie voorschrijven om de bloeddruk te verlagen of statines aanbevelen om het cholesterolgehalte te verlagen.

Preventie

Om het risico op retinale occlusie te verkleinen, is het belangrijk om een gezonde levensstijl te handhaven en risicofactoren effectief te beheersen. Hieronder worden enkele belangrijke preventieve maatregelen beschreven:

Gezonde leefstijl
Een gezonde levensstijl speelt een cruciale rol in het voorkomen van retinale occlusies. Dit omvat:
  • Gezonde voeding: Eet een dieet dat rijk is aan antioxidanten, zoals groenten, fruit en volle granen, en vermijd verzadigde vetten en suiker. Voedingsmiddelen met een hoog gehalte aan omega-3 vetzuren, zoals vette vis, kunnen ook bijdragen aan de gezondheid van de ogen.
  • Regelmatige lichaamsbeweging: Voldoende fysieke activiteit helpt om de bloeddruk en cholesterolniveaus te reguleren, wat belangrijk is voor de algehele gezondheid van de bloedvaten, inclusief die in het netvlies.
  • Gewicht beheren: Een gezond gewicht voorkomt obesitas, een risicofactor voor retinale occlusie en andere oogaandoeningen.

Beheer van risicofactoren
Het effectief beheren van specifieke risicofactoren kan helpen om het risico op retinale occlusie te verminderen:
  • Diabetes beheren: Diabetici moeten hun bloedsuikerspiegel goed controleren om diabetische retinopathie en andere oogcomplicaties te voorkomen.
  • Bloeddruk onder controle houden: Regelmatige controle van de bloeddruk en, indien nodig, het gebruik van antihypertensiva kunnen helpen om de risico’s van hypertensie en daarmee samenhangende oogaandoeningen te minimaliseren.
  • Cholesterolniveaus controleren: Een gezond cholesterolniveau is belangrijk voor het voorkomen van arteriosclerose, die kan bijdragen aan retinale occlusies. Statines kunnen worden voorgeschreven om het cholesterol te verlagen indien nodig.

Vermijden van risicovolle gedragingen
Er zijn ook bepaalde gedragingen en gewoonten die u moet vermijden:
  • Roken vermijden: Roken verhoogt het risico op veel gezondheidsproblemen, waaronder oogaandoeningen. Stoppen met roken kan de gezondheid van uw ogen aanzienlijk verbeteren.
  • Matiging in alcoholconsumptie: Overmatige alcoholconsumptie kan bijdragen aan hoge bloeddruk en andere gezondheidsproblemen die het risico op retinale occlusie verhogen.

Regelmatige oogonderzoeken
Regelmatige oogonderzoeken zijn essentieel voor het vroegtijdig opsporen van potentiële problemen. Een oogarts kan vroegtijdige tekenen van retinale occlusie detecteren en preventieve maatregelen of behandelingen aanbevelen om de progressie van de aandoening te voorkomen.

Praktische tips voor het omgaan met retinale occlusie

Retinale occlusie is een aandoening waarbij de bloedtoevoer naar het netvlies wordt geblokkeerd, wat kan leiden tot plotselinge visuele verstoringen. Het is belangrijk om snel actie te ondernemen om verdere schade te voorkomen. Hier zijn enkele praktische tips voor het omgaan met retinale occlusie.

Zoek onmiddellijk medische hulp

Als je symptomen hebt van retinale occlusie, zoals plotseling verlies van gezichtsvermogen of een wazig beeld, is het essentieel om zo snel mogelijk een oogarts of specialist te raadplegen. Een snelle behandeling kan helpen om blijvende schade te voorkomen. Bij de diagnose kan de arts mogelijk een oogonderzoek uitvoeren om de mate van blokkade te beoordelen en een passende behandeling voor te stellen.

Volg je behandeling strikt op

Retinale occlusie kan verschillende behandelingsopties vereisen, afhankelijk van de ernst en het type occlusie. Dit kan variëren van medicatie zoals anti-VEGF-injecties, tot laserbehandelingen en zelfs chirurgische ingrepen. Het is belangrijk om de instructies van je arts te volgen, zowel voor medicatiegebruik als voor controleafspraken. Door de voorgestelde behandeling strikt op te volgen, kun je het risico op verdere schade aan je netvlies minimaliseren.

Beperk risicofactoren voor vasculaire aandoeningen

Retinale occlusie kan soms worden veroorzaakt door onderliggende vasculaire aandoeningen, zoals hoge bloeddruk of diabetes. Het is belangrijk om je bloeddruk goed te beheersen en controleafspraken te maken om deze risicofactoren onder controle te houden. Zorg ervoor dat je een bloeddrukmeting bij de hand hebt en dat je regelmatig je suikerziekte beheert met je arts.

Neem oogbescherming tijdens dagelijkse activiteiten

Omdat retinale occlusie kan leiden tot visuele beperkingen, is het belangrijk om je ogen extra te beschermen. Wanneer je aan activiteiten deelneemt die risico’s voor je ogen met zich meebrengen (bijvoorbeeld sporten of werken in gevaarlijke omgevingen), draag dan beschermende brillen. Dit helpt niet alleen om je zicht te beschermen, maar voorkomt ook dat de aandoening erger wordt door extra trauma.

Ondersteun je gezondheid met een gezond voedingspatroon en levensstijl

Een gezond evenwichtig voedingspatroon kan je algehele gezondheid verbeteren en je lichaam helpen bij het herstel. Zorg voor een dieet dat rijk is aan antioxidanten, zoals vitamine C en E, die goed zijn voor het behoud van gezonde ogen. Het eten van voedsel dat rijk is aan omega-3-vetzuren, zoals vette vis, kan ook helpen bij het behoud van gezonde bloedvaten en de circulatie.

Vermijd roken en overmatig alcoholgebruik

Roken en overmatig alcoholgebruik zijn risicofactoren voor vaatziekten en kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van retinale occlusie. Stoppen met roken en het verminderen van alcoholgebruik kan de gezondheid van je ogen aanzienlijk verbeteren en het risico op retinale problemen verkleinen.

Houd je ooggezondheid in de gaten

Regelmatige oogonderzoeken zijn essentieel, vooral als je een geschiedenis hebt van oogaandoeningen of risicofactoren zoals hoge bloeddruk of diabetes. Je oogarts kan de gezondheid van je netvlies regelmatig controleren om vroegtijdige tekenen van problemen op te merken. Dit kan je helpen om tijdig in te grijpen en verdere schade te voorkomen.

Slaap goed en vermijd stress

Een goede nachtrust en het beheersen van stress kunnen bijdragen aan je algehele gezondheid, inclusief je ooggezondheid. Probeer voldoende slaap te krijgen en gebruik ontspanningstechnieken zoals meditatie of ademhalingsoefeningen om stress te verminderen. Chronische stress kan de gezondheid van je bloedvaten beïnvloeden en mogelijk bijdragen aan aandoeningen zoals retinale occlusie.

Raadpleeg een specialist voor mentale gezondheid ondersteuning

Een verlies van gezichtsvermogen kan niet alleen fysieke, maar ook emotionele en psychologische gevolgen hebben. Als je merkt dat de aandoening een negatieve invloed heeft op je mentale gezondheid, overweeg dan om een specialist te raadplegen. Psychotherapie kan nuttig zijn om te leren omgaan met de veranderingen in je leven door de aandoening en om je mentaal welzijn te ondersteunen.

Volg je behandelingsplan voor langdurig herstel

Retinale occlusie kan langdurige effecten hebben, maar met de juiste behandeling en zorg kun je de schade beperken. Het volgen van een goed opgesteld behandelingsplan is essentieel voor herstel. Blijf in nauw contact met je arts om je voortgang te monitoren en pas je behandelingsplan aan als dat nodig is.

Maak gebruik van hulpmiddelen voor visuele ondersteuning

Als je gezichtsvermogen blijvend is aangetast door retinale occlusie, overweeg dan om hulpmiddelen te gebruiken die je kunnen helpen in het dagelijks leven. Denk aan vergrootglazen, gesproken boeken of speciale apps die ontworpen zijn voor mensen met visuele beperkingen. Het gebruik van deze hulpmiddelen kan je kwaliteit van leven verbeteren, zelfs als je gezichtsvermogen beperkt is.

Raadpleeg regelmatig een oogbehandeling specialist

De behandeling van retinale occlusie vereist vaak de expertise van een oogarts die gespecialiseerd is in netvliesaandoeningen. Het is belangrijk om regelmatig te controleren bij een specialist die jou de juiste zorg en begeleiding kan bieden bij de behandeling van deze aandoening.

Lees verder

© 2016 - 2025 Miske, het auteursrecht van dit artikel ligt bij de infoteur. Zonder toestemming is vermenigvuldiging verboden. Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Per 2021 gaat InfoNu verder als archief, artikelen worden nog maar beperkt geactualiseerd.
Gerelateerde artikelen
Lasercoagulatie oog: Behandeling van abnormale bloedvatenLasercoagulatie oog: Behandeling van abnormale bloedvatenLaserfotocoagulatie (lasercoagulatie) is een vorm van oogchirurgie waarbij de oogarts de warmte van een laserapparaat ge…
Hypertensieve retinopathie: Oogziekte door te hoge bloeddrukHypertensieve retinopathie: Oogziekte door te hoge bloeddrukHypertensie, oftewel hoge bloeddruk, kan leiden tot verschillende schadelijke oogaandoeningen, waaronder hypertensieve r…
Ziekte van Eales: Perifere vaataandoening in het oogZiekte van Eales: Perifere vaataandoening in het oogDe ziekte van Eales is een idiopathische perifere vaataandoening die de wanden van de retina van jongvolwassenen aantast…
Oogproblemen bij artritis (gewrichtsontsteking)Oogproblemen bij artritis (gewrichtsontsteking)Artritis, of gewrichtsontsteking, kan verschillende vormen aannemen en kan in sommige gevallen ook de ogen aantasten. De…

Jeukende rode vlekken op huid op armen, benen, rug of borstJeukende rode vlekken op huid op armen, benen, rug of borstHelp, ik heb rode vlekjes op de huid! Heb je al langer of opeens last van een rode jeukende uitslag op de huid? Jeukende…
Tumor/gezwel in neus: juvenile nasopharyngeal angiofibromaTumor/gezwel in neus: juvenile nasopharyngeal angiofibromaJuvenile nasopharyngeal angiofibroma (JNA) is een zeldzame vasculaire tumor, ofwel vaattumor: een aandoening waarbij er…
Bronnen en referenties
  • Inleidingsfoto: Ysinghm, Pixabay
  • Begrippen van de oogheelkundige kliniek, Prof. Dr. Werner Spileers, Acco Leuven / Den Haag, eerste druk 2011, ISBN 978-90-334-8242-7; blz. 62-63, geraadpleegd op 12 augustus 2016
  • Retinal Vascular Occlusion, http://www.healthline.com/health/retinal-artery-occlusion, geraadpleegd op 12 augustus 2016
  • Retinal vein occlusion, https://medlineplus.gov/ency/article/007330.htm, geraadpleegd op 12 augustus 2016
  • Zorgboek Slechtziendheid en blindheid, Auteur: E.H. Coene, Uitgever: Stichting September, ISBN: 9789086481293, uitgave: augustus 2011, blz. 72-73, geraadpleegd op 12 augustus 2016
  • Afbeelding bron 1: Geralt, Pixabay
  • Afbeelding bron 2: CardioNetworks, Wikimedia Commons (CC BY-SA-3.0)
Miske (4.039 artikelen)
Laatste update: 25-01-2025
Rubriek: Mens en Gezondheid
Subrubriek: Aandoeningen
Bronnen en referenties: 7
Per 2021 gaat InfoNu verder als archief. Het grote aanbod van artikelen blijft beschikbaar maar er worden geen nieuwe artikelen meer gepubliceerd en nog maar beperkt geactualiseerd, daardoor kunnen artikelen op bepaalde punten verouderd zijn. Reacties plaatsen bij artikelen is niet meer mogelijk.
Medische informatie…
Deze informatie is van informatieve aard en geen vervanging voor professioneel medisch advies. Raadpleeg bij medische problemen en/of vragen altijd een arts.