Plots blind aan één oog of beide ogen door aandoeningen

Plotseling gezichtsverlies en blindheid kunnen het gevolg zijn van diverse ernstige of zelfs levensbedreigende aandoeningen. Plotselinge blindheid kan tijdelijk zijn, zoals enkele seconden, minuten of uren, maar het kan ook permanent zijn als een oogarts niet snel ingrijpt. Andere symptomen kunnen braken, hoofdpijn en vermoeidheid zijn. Deze medische noodsituatie vereist onmiddellijke professionele medische opvolging en indien mogelijk behandeling. Vroege diagnose en behandeling zijn cruciaal om het gezichtsvermogen (gedeeltelijk) te herstellen.

• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken van plots blind aan één oog of aan beide ogen
• Amaurosis fugax
• Glasvochtbloeding
• Glaucoom
• Medicatie
• Migraine en tijdelijk verlies van gezichtsvermogen
• Netvliesaandoening
• Ooginfarct
• Oogtrauma
• Optische neuritis
• Reuscellenarteriitis
• Uhthoff-fenomeen
• Andere aandoeningen en plots blind
• Risicofactoren
• Risicogroepen
• Geassocieerde symptomen
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken van de ogen
• Behandeling van plotse blindheid
• Prognose
• Complicaties
• Preventie

Blindheid aan één of beide ogen kan plotseling optreden en kan verschillende oorzaken hebben, variërend van oogziekten tot onderliggende systemische aandoeningen. De plotselinge verlies van gezichtsvermogen is een medisch noodgeval en vereist onmiddellijke aandacht om mogelijke schade te beperken. Er zijn verschillende aandoeningen die het gezichtsvermogen snel kunnen beïnvloeden, afhankelijk van de locatie van de schade en de onderliggende oorzaak.

Epidemiologie

De epidemiologie van aandoeningen die plotseling blindheid kunnen veroorzaken, is van groot belang om te begrijpen welke populaties het meeste risico lopen en hoe vaak deze aandoeningen zich voordoen. De prevalentie en incidentie van ziekten zoals glaucoom, diabetische retinopathie en netvliesloslating spelen een belangrijke rol bij het voorspellen van het risico op plotseling verlies van gezichtsvermogen.

Prevalentie van oogaandoeningen
Wereldwijd heeft ongeveer 3% van de volwassenen last van glaucoom, wat een van de meest voorkomende oorzaken van plotselinge blindheid is. Diabetische retinopathie treft ongeveer 35% van de mensen met diabetes, vooral bij langdurige onbehandelde gevallen. Netvliesziekten, zoals netvliesloslating, komen minder vaak voor, maar kunnen plotseling verlies van gezichtsvermogen veroorzaken, vaak als gevolg van letsel of bepaalde medische aandoeningen.

Incidentie van blindheid
De incidentie van plotselinge blindheid varieert afhankelijk van de onderliggende oorzaak, met netvliesloslating en trombose van de centrale netvliesvaten die respectievelijk een incidentie van 1 op 10.000 tot 1 op 100.000 mensen per jaar hebben. Ouderen, mensen met chronische ziekten zoals diabetes en hypertensie, en mensen met een familiegeschiedenis van oogziekten lopen een verhoogd risico.

Demografische verschillen
De incidentie van oogziekten is vaak hoger bij ouderen en mensen met een familiegeschiedenis van oogziekten. Ook geografische en etnische factoren spelen een rol, aangezien sommige bevolkingsgroepen meer vatbaar zijn voor aandoeningen zoals maculadegeneratie of glaucoom.

Mechanisme

De meeste gevallen van plotselinge blindheid worden veroorzaakt door een verstoring in de normale werking van de oogzenuw, het netvlies, of de bloedtoevoer naar het oog. De mechanismen kunnen variëren, afhankelijk van de onderliggende aandoening.

Oogzenuwproblemen
Bij aandoeningen zoals optische neuritis en optische neuropathie wordt de oogzenuw ontstoken of beschadigd, wat leidt tot een verlies van visuele informatie die van het oog naar de hersenen wordt gestuurd. Dit kan plotseling of geleidelijk optreden en kan variëren in ernst.

Verlies van bloedtoevoer
Wanneer de bloedtoevoer naar het netvlies of de oogzenuw wordt verstoord, bijvoorbeeld door een trombose van de centrale netvliesvaten, kan dit leiden tot een plotseling verlies van gezichtsvermogen. Het netvlies is afhankelijk van een constante bloedtoevoer om goed te functioneren, en zonder voldoende zuurstof en voedingsstoffen zal het zicht snel afnemen.

Verhoogde oogdruk
In gevallen van acuut glaucoom kan de verhoogde oogdruk het oog zelf beschadigen, wat kan leiden tot visueel verlies. De oogdruk wordt vaak verhoogd door een blokkade in de afvoer van het oogvocht, wat kan optreden bij plotselinge glaucoomaanvallen.

Oorzaken van plots blind aan één oog of aan beide ogen

Amaurosis fugax

Bij amaurosis fugax (episodische blindheid door een beroerte in het oog) ontstaat een tijdelijk verlies van het zicht, meestal in slechts één oog, dat enkele seconden tot minuten aanhoudt. Bij deze pijnloze oogziekte ontstaat tijdelijk visusverlies door een verminderde bloedstroom naar het oog. Soms kan dit een teken zijn van een echte beroerte. Risicofactoren voor amaurosis fugax zijn onder andere:

• Acute gesloten hoek-glaucoom (plotselinge stijging van de oogboldruk, meestal in één oog)
• Diabetes mellitus (suikerziekte)
• Een hoge bloeddruk (hypertensie)
• Een hoog cholesterolgehalte
• Migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn): leidt tot spasmen en vernauwing in de bloedvaten (vasoconstrictie) die naar de ogen gaan
• Roken
• Sikkelcelanemie (erfelijke bloedaandoening van rode bloedcellen)

Glasvochtbloeding

Bij een glasvochtbloeding lekt bloed in het glasvocht van het oog. Hierdoor wordt het licht dat in het oog binnenkomt geblokkeerd. Dit veroorzaakt meestal een plotseling wazig zicht of vlekken in het gezichtsvermogen, maar in sommige gevallen kan een patiënt volledig blind zijn in het getroffen oog.

Aandoeningen

Volgende medische aandoeningen of symptomen verhogen het risico op een glasvochtbloeding:

• Diabetische retinopathie (netvliesaandoening als gevolg van suikerziekte)
• Een hoge bloeddruk (hypertensieve retinopathie)
• Een subarachnoïdale bloeding (bloeding tussen hersenvliezen met hoofdpijn, een stijve nek en oogproblemen)
• Het gebruik van bloedverdunners
• Sikkelcelanemie

Oogafwijkingen

Ook enkele oogproblemen verhogen het risico op een glasvochtbloeding, wat kan leiden tot plotseling volledig verlies van het gezichtsvermogen:

• Een glasvochtloslating
• Een netvliesloslating
• Een oogmelanoom (vorm van kanker in het oog)
• Een oogtrauma (stomp of diep voorwerp in het oog waardoor een oogletsel ontstaat)
• Natte leeftijdsgebonden maculadegeneratie (lekkende nieuwe bloedvaten in het oog)
• Premature retinopathie (abnormale groei van bloedvaten van het netvlies)
• Retinale veneuze occlusie (afsluiting van een ader in het netvlies)

Glaucoom

Glaucoom is een oogaandoening waarbij de oogboldruk verhoogd is, wat schade aan de oogzenuw veroorzaakt. De meeste typen van glaucoom veroorzaken niet onmiddellijk ernstige problemen met het zicht, omdat de aandoening langzaam progressief is. Een zeldzaam type glaucoom, bekend als gesloten hoek-glaucoom, kan echter binnen enkele dagen leiden tot een permanent verlies van het gezichtsvermogen. De oogboldruk is hierbij drie keer hoger dan normaal. De oogzenuw ondervindt ernstige schade door de toename van de druk, wat resulteert in oogpijn, een rood oog, een wazig zicht en/of hoofdpijn. De pijn kan zo ernstig zijn dat braken optreedt. De schade is niet omkeerbaar, maar bij tekenen van glaucoom is onmiddellijke medische hulp nodig. Oogdruppels en pillen kunnen helpen om de aanval te stoppen en de oogdruk weer op een normaal peil te brengen. De oogarts kan ook een laserbehandeling adviseren om toekomstige problemen te voorkomen.

Medicatie

Bepaalde medicijnen kunnen als zeer zeldzame bijwerking plotselinge blindheid veroorzaken. Dit komt vooral voor bij Cialis, Viagra en Levitra.

Migraine en tijdelijk verlies van gezichtsvermogen

Migraine is de meest voorkomende oorzaak van tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen. Migraine kan plotseling blinde vlekken in het gezichtsveld veroorzaken, of de patiënt kan flitsende lichten zien. Migraine kan leiden tot plotselinge blindheid in beide ogen.

Netvliesaandoening

Het netvlies bevindt zich aan de achterkant van het oog. Een netvliesaandoening, zoals een netvliesloslating of retinale arteriële occlusie (verstopping van de slagaders naar het netvlies), kan plotselinge blindheid veroorzaken. Een netvliesloslating kan leiden tot totaal of gedeeltelijk verlies van het zicht in het aangetaste oog. De macula, het centrale focusgebied van het netvlies achterin het oog, is cruciaal voor het centrale gezichtsvermogen. Schade aan de macula leidt tot verlies van het centrale gezichtsvermogen, terwijl het perifere gezichtsvermogen (zicht aan de zijkant) intact blijft. Een tijdelijke oorzaak van plotseling verlies van het gezichtsvermogen kan vasospasme van het netvlies zijn, waarbij de bloedstroom wordt aangetast door de aanscherping van de bloedvaten in het netvlies. Retinale aderocclusie veroorzaakt zelden plotselinge blindheid, maar kan nog steeds leiden tot tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen. Bij deze aandoening ontstaat een verstopping van een netvliesader, vaak door een bloedstolsel. Dit kan leiden tot een ophoping van vocht in het oog en verdere zwelling.

Ooginfarct

Bij een ooginfarct is er een aanhoudend tekort aan zuurstof en bloedtoevoer naar het oog, wat resulteert in permanent zichtverlies. Dit infarct wordt vaak veroorzaakt door een ongezonde levensstijl, zoals verhoogde bloeddruk, overmatig alcoholgebruik, roken, een verhoogd cholesterolgehalte, obesitas en weinig lichaamsbeweging. De patiënt kan een deel van het gezichtsveld (gezichtsvelduitval) verliezen of zelfs het gehele gezichtsvermogen. De plotse blindheid gaat vaak niet gepaard met oogpijn, maar algemene symptomen zoals vermoeidheid en zwakte kunnen optreden. Soms is een laserbehandeling mogelijk bij een ooginfarct. De vooruitzichten zijn echter variabel.

Oogtrauma

Oogtrauma, ook wel 'oogbolletsel' genoemd, kan optreden door vuurwerkletsel, een auto-ongeluk, sportblessures of andere trauma's waarbij een stomp of diep voorwerp het oog binnendringt. Deze oogverwondingen moeten zo snel mogelijk worden behandeld door een oogarts om permanente schade te voorkomen. Meestal zijn de vooruitzichten voor het gezichtsvermogen niet goed, maar met snel ingrijpen kan de oogarts soms nog het gezichtsvermogen behouden.

Optische neuritis

Bij optische neuritis is de oogzenuw ontstoken, wat een oogzenuwaandoening is. De oogzenuw is verantwoordelijk voor het doorgeven van signalen van het oog naar de hersenen. Bij deze pijnlijke aandoening ontstaat plotseling visusverlies. Optische neuritis gaat vaak gepaard met multiple sclerose, een chronische auto-immuunaandoening. Soms is optische neuritis zelfs het eerste teken van de aanwezigheid van multiple sclerose.

Reuscellenarteriitis

Reuscellenarteriitis (arteriitis temporalis) is een auto-immuunaandoening die meestal ouderen treft. Bij deze aandoening zijn de slagaders bij de slaap ontstoken, wat kan leiden tot plotseling verlies van het zicht. De bloedvaten in de buurt van de ogen zijn gezwollen en ontstoken, wat de bloedstroom naar het oog vermindert en visusverlies veroorzaakt. Dit lijkt op amaurosis fugax, maar reuscellenarteriitis is vaak permanent en onomkeerbaar als het eenmaal optreedt. Mogelijke symptomen zijn onder andere hoofdpijn, eenzijdig gehoorverlies of gehoorverlies aan beide oren, het carpaal tunnel syndroom (tintelingen en/of zwakte in de hand), koorts en tongpijn. Medicatie kan helpen de klachten te verminderen. De hersteltijd is vaak lang, maar de vooruitzichten zijn over het algemeen goed.

Uhthoff-fenomeen

Een andere zeldzame oorzaak van plotselinge blindheid is het Uhthoff-fenomeen, dat patiënten met multiple sclerose kan treffen. Patiënten met multiple sclerose die een stijging van hun lichaamstemperatuur ervaren, kunnen tijdelijk blind worden in één oog of beide ogen.

Andere aandoeningen en plots blind

Enkele medische aandoeningen die plotselinge blindheid kunnen veroorzaken zijn een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met lichamelijke en mentale symptomen) of een hersentumor. Deze aandoeningen veroorzaken meestal niet vaak volledig verlies van het gezichtsvermogen, maar het is cruciaal om snel medische hulp in te roepen bij plotselinge blindheid.

Risicofactoren

Er zijn verschillende risicofactoren die de kans op plotseling verlies van gezichtsvermogen kunnen verhogen. Deze risicofactoren kunnen de gezondheid van de ogen beïnvloeden of de onderliggende aandoeningen verergeren.

Leeftijd
De kans op aandoeningen zoals maculadegeneratie en glaucoom neemt toe met de leeftijd. Oudere volwassenen hebben meer kans op het ontwikkelen van ziekten die plotseling blind kunnen maken.

Hoge bloeddruk en diabetes
Hypertensie en diabetes zijn twee van de belangrijkste risicofactoren voor oogaandoeningen zoals diabetische retinopathie, netvliesloslating en andere vaatziekten van het oog.

Familiegeschiedenis
Een familiegeschiedenis van aandoeningen zoals glaucoom of retinopathie kan de kans vergroten dat iemand deze aandoeningen zelf ontwikkelt. Genetische factoren kunnen invloed hebben op de zwakte van de bloedvaten in het oog.

Levensstijlkeuzes
Roken, overmatig alcoholgebruik en een ongezond dieet kunnen bijdragen aan het verhoogde risico op oogaandoeningen. Deze factoren kunnen de gezondheid van bloedvaten en de algehele ooggezondheid nadelig beïnvloeden.

Risicogroepen

Bepaalde groepen lopen een hoger risico op aandoeningen die plotseling blindheid kunnen veroorzaken. Het is van belang om deze risicogroepen te identificeren om vroegtijdig in te grijpen en te voorkomen dat mensen hun gezichtsvermogen verliezen.

Ouderen
Ouderen zijn vatbaarder voor aandoeningen zoals glaucoom, maculadegeneratie en diabetische retinopathie. Het risico op blindheid door deze aandoeningen neemt toe met de leeftijd, vooral als er bijkomende chronische aandoeningen zijn zoals diabetes of hoge bloeddruk.

Patiënten met diabetes
Diabetes is een belangrijke risicofactor voor de ontwikkeling van diabetische retinopathie, die kan leiden tot plotseling verlies van gezichtsvermogen. Langdurige oncontroleerbare diabetes verhoogt het risico op netvliesbeschadiging en uiteindelijk blindheid.

Patiënten met een familiegeschiedenis
Genetische aanleg speelt een belangrijke rol bij het risico op oogziekten. Patiënten met een familiegeschiedenis van glaucoom of maculadegeneratie hebben een verhoogd risico om zelf ook deze aandoeningen te ontwikkelen, wat kan leiden tot plotseling verlies van gezichtsvermogen.

Patiënten met chronische aandoeningen
Mensen met chronische aandoeningen zoals hypertensie, hart- en vaatziekten en nierziekten hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van aandoeningen die het gezichtsvermogen kunnen bedreigen. Bijvoorbeeld, hypertensie kan het risico op glaucoom en netvliesbeschadiging verhogen.

Geassocieerde symptomen

Bij plotseling verlies van gezichtsvermogen kunnen verschillende symptomen optreden die wijzen op een onderliggende oogziekte. Het herkennen van deze symptomen kan helpen bij de vroege diagnose en behandeling van aandoeningen die blindheid kunnen veroorzaken.

Wazig zicht
Wazig zicht is een veelvoorkomend symptoom bij aandoeningen zoals glaucoom, cataract en maculadegeneratie. Het kan geleidelijk of plotseling optreden en kan variëren in ernst, afhankelijk van de onderliggende aandoening.

Pijn in het oog
Oogaandoeningen zoals acute glaucoomaanvallen of optische neuritis kunnen gepaard gaan met oogpijn. Patiënten ervaren vaak ernstige pijn die gepaard gaat met visuele verstoringen, wat kan duiden op een noodsituatie.

Visuele verstoringen
Visuele verstoringen zoals het zien van flitsen, vlekken of een waas voor het oog kunnen wijzen op netvliesbeschadiging of retina-degeneratie. Dit kan leiden tot een plotseling verlies van gezichtsvermogen, wat vaak een teken is van een ernstig probleem.

Verlies van gezichtsveld
Een verlies van gezichtsveld, zoals het optreden van blinde vlekken of gezichtsveldbeperkingen, kan wijzen op aandoeningen zoals retinitis pigmentosa of glaucoom. Het verlies van het perifere gezichtsvermogen is vaak het eerste teken van glaucoom.

Alarmsymptomen

Plotselinge blindheid gaat vaak gepaard met specifieke symptomen die als alarmsignalen kunnen dienen. Het is belangrijk om deze symptomen onmiddellijk serieus te nemen en medische hulp in te roepen.

Visuele verstoringen
Flitsen, lichtvlekken of een verlies van een deel van het gezichtsveld kunnen tekenen zijn van een probleem met de retina, zoals netvliesloslating of optische neuritis. Het is cruciaal om deze symptomen snel te identificeren.

Oogpijn
Acute oogpijn, vooral bij verhoogde oogdruk of glaucoom, kan gepaard gaan met plotselinge blindheid. Deze pijn kan gepaard gaan met misselijkheid en braken, wat kenmerkend is voor een glaucoomaanval.

Verlies van gezichtsvermogen
Plotseling verlies van gezichtsvermogen aan één of beide ogen is een alarmsymptoom dat onmiddellijke medische beoordeling vereist. Dit kan wijzen op ernstige aandoeningen zoals trombose van het netvlies of een beroerte.

Diagnose en onderzoeken van de ogen

Een oogarts voert eerst een uitgebreid oogonderzoek uit van beide ogen. Om het netvlies te bekijken, dat zich aan de achterkant van het oog bevindt, moeten de oogpupillen worden verwijd met speciale oogdruppels, bekend als 'mydriatica'. Nadat de oogpupillen voldoende verwijd zijn, voert de oogarts een oftalmoscopie uit (kijkonderzoek van de oogstructuren aan de achterkant van het oog). Als het netvlies niet goed zichtbaar is bij dit onderzoek, kan een oogechografie nodig zijn. Wanneer de oogarts een zwelling van de oogzenuw opmerkt tijdens het oogonderzoek, of wanneer de patiënt oogpijn in combinatie met andere symptomen heeft, is een MRI-scan geïndiceerd. Aangezien sommige oogaandoeningen een voorloper kunnen zijn van een hartziekte of hersenaandoening, is een uitgebreid bloedonderzoek in combinatie met andere beeldvormende onderzoeken ook belangrijk.

Behandeling van plotse blindheid

Bij plotseling verlies van het gezichtsvermogen in één of beide ogen is het noodzakelijk om direct een oogarts te raadplegen. De behandeling hangt af van de oorzaak, maar in de meeste gevallen verbetert de prognose wanneer de behandeling snel wordt gestart. Plots blind of slechtziend zijn kan veel emotionele en praktische zorgen met zich meebrengen. Soms is revalidatietraining nodig, waarbij een patiënt leert omgaan met optische hulpmiddelen, mobiliteitshulpmiddelen, leeshulpmiddelen, enzovoort. Daarnaast ontvangt de patiënt emotionele en psychologische ondersteuning om te leren omgaan met blijvend visusverlies in één of beide ogen.

Prognose

De prognose van patiënten met plotseling verlies van gezichtsvermogen hangt sterk af van de onderliggende oorzaak en de snelheid van medische interventie. Vroege detectie en behandeling kunnen het verlies van gezichtsvermogen beperken of zelfs volledig omkeren.

Behandelbaarheid van oogaandoeningen
Veel aandoeningen die plotseling blindheid veroorzaken, kunnen effectief behandeld worden, vooral als de aandoening vroeg wordt opgemerkt. Bijvoorbeeld, maculadegeneratie kan worden beheerd met medicatie en therapieën die het gezichtsvermogen behouden.

Herstel van gezichtsvermogen
In gevallen van netvliesloslating of trombose van de centrale netvliesvaten kan chirurgische ingreep helpen om het gezichtsvermogen te herstellen, hoewel de mate van herstel afhankelijk is van de tijdigheid van de behandeling.

Langdurige gevolgen
Bij sommige patiënten, zoals bij degenen met ernstige oogzenuwbeschadiging of retinitis pigmentosa, kan het gezichtsvermogen niet volledig herstellen. Langdurige opvolging en therapie kunnen nodig zijn om de aandoening te beheren en verdere schade te voorkomen.

Complicaties

Plotseling verlies van gezichtsvermogen kan leiden tot een aantal complicaties, zowel fysiek als psychologisch. Deze complicaties kunnen variëren afhankelijk van de oorzaak van het gezichtsverlies en de behandelingsmethoden die worden toegepast.

Langdurige visuele beperking
Bij veel patiënten die plotseling blind worden, kan er sprake zijn van een blijvende visuele beperking. Het herstel van volledig gezichtsvermogen is mogelijk bij sommige aandoeningen, maar in veel gevallen is het gezichtsverlies permanent.

Psychologische impact
De plotselinge verandering in gezichtsvermogen kan leiden tot ernstige psychologische problemen zoals angst, depressie en sociale isolatie. Psychotherapie en therapieën kunnen helpen bij het omgaan met deze emotionele effecten.

Beperkingen in dagelijkse activiteiten
Patiënten die plotseling blind worden, kunnen aanzienlijke moeilijkheden ondervinden in het dagelijks leven, zoals het uitvoeren van huishoudelijke taken, werken of zelfs bewegen in hun omgeving. Aanpassingen en hulpmiddelen kunnen nodig zijn om het dagelijkse leven te vergemakkelijken.

Verhoogd risico op ongevallen
Plotseling verlies van gezichtsvermogen verhoogt het risico op ongevallen, zoals vallen of verwondingen door het niet kunnen zien van obstakels. Veiligheidsmaatregelen in de omgeving en een zorgvuldige controle van de patiënt kunnen helpen om dit risico te minimaliseren.

Preventie

Preventie van plotse blindheid kan worden bereikt door de volgende maatregelen te nemen:

• Draag altijd beschermende kledij bij risicovolle activiteiten, zoals sporten en andere fysieke bezigheden. Voorbeelden zijn helmen, mondbeschermers en speciale neusbeschermers.
• Zorg ervoor dat je altijd een autogordel draagt tijdens het autorijden. Dit kan de kans op letsel bij een ongeluk aanzienlijk verminderen.
• Vermijd situaties waarin je risico loopt op een neusblessure, zoals vechtsporten zonder de juiste bescherming of risicovolle activiteiten zonder adequate voorzorgsmaatregelen.
• Zorg voor een veilige omgeving door gevaarlijke objecten en hoeken in huis of op de werkplek te vermijden. Dit helpt ongevallen te voorkomen waarbij een neus gebroken kan worden.
• Leer en pas de juiste technieken toe bij sportactiviteiten om de kans op verwondingen te minimaliseren.

Lees verder

• Amaurosis fugax: Tijdelijke blindheid door beroerte in oog
• Acuut gesloten hoek glaucoom in oog: Symptomen & behandeling
• Glasvochtbloeding in oog: Plots verlies van gezichtsvermogen
• Ooginfarct: Afsluiting bloedvaten in netvlies
• Tijdelijk verlies van gezichtsvermogen (plots visusverlies)