Amaurosis fugax: Tijdelijke blindheid door beroerte in oog

Amaurosis fugax is een kortstondig verlies van het gezichtsvermogen door een gebrek aan bloedtoevoer naar het netvlies, de achterkant van het oog. Diverse aandoeningen, neurologische aandoeningen en oogproblemen leiden tot deze tijdelijke blindheid, die te vergelijken valt met een TIA in het oog. De patiënt doet er goed aan om zo snel mogelijk een arts te raadplegen, want deze medische noodsituatie wijst mogelijk op een beroerte. De patiënt kan zelf zijn leefstijl aanpassen, en de arts kiest op basis van de ernst en uitgebreidheid van de symptomen voor een medische of chirurgische behandeling. Soms is een medische behandeling echter niet nodig.

• Synoniemen amaurosis fugax
• Epidemiologie
• Mechanisme
• Oorzaken: Oogaandoeningen en neurologische aandoeningen
• Oogaandoeningen
• Neurologische aandoeningen
• Risicofactoren kleine TIA in het oog
• Risicogroepen
• Symptomen: Tijdelijke blindheid door beroerte in het oog
• Alarmsymptomen
• Diagnose en onderzoeken
• Behandeling van de medische noodsituatie
• Prognose oogafwijking
• Complicaties van de kleine beroerte in het oog
• Preventie van amaurosis fugax

Synoniemen amaurosis fugax

Amaurosis fugax is ook bekend onder deze synoniemen:

• voorbijgaand monoculair visusverlies
• voorbijgaande monoculaire blindheid

"TMLV" is de gebruikte afkorting van deze oogziekte.

Epidemiologie

Amaurosis fugax is een plotselinge, tijdelijke vermindering of verlies van het gezichtsvermogen in één oog, vaak beschreven als een “schaduw” of een “gordijn” dat het gezichtsveld bedekt. Het is vaak het gevolg van een tijdelijke blokkade van de bloedtoevoer naar het oog, meestal door een embolus, die de retina of de retinale bloedvaten belemmert.

Prevalentie van amaurosis fugax
Amaurosis fugax komt relatief vaak voor, vooral bij ouderen en mensen met vaatziekten. Het wordt geschat dat ongeveer 1 op de 10.000 mensen jaarlijks amaurosis fugax ervaart, hoewel dit aantal sterk afhankelijk is van leeftijd, gezondheidstoestand en risicofactoren zoals hart- en vaatziekten. De incidentie stijgt met de leeftijd, vooral bij mensen ouder dan 60 jaar.

Geslachtsverschillen
Amaurosis fugax komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen, hoewel het verschil niet zo groot is als bij sommige andere vaatziekten. Bij mannen komt het doorgaans op jongere leeftijd voor, terwijl het bij vrouwen vaker voorkomt na de leeftijd van 60 jaar. Het verschil kan gedeeltelijk verklaard worden door verschillen in de prevalentie van onderliggende risicofactoren zoals atherosclerose en diabetes.

Comorbiditeiten en amaurosis fugax
Patiënten die amaurosis fugax ervaren, hebben vaak andere cardiovasculaire risicofactoren zoals hypertensie, diabetes, hyperlipidemie of een voorgeschiedenis van ischemische hartziekten. Ongeveer 30% van de patiënten die amaurosis fugax ervaren, heeft een verhoogd risico op een beroerte binnen enkele weken tot maanden, wat aangeeft dat amaurosis fugax vaak een waarschuwing is voor ernstigere vasculaire problemen.

Geografische variatie
Hoewel amaurosis fugax wereldwijd voorkomt, is het vaker te zien in geïndustrialiseerde landen waar risicofactoren zoals roken, obesitas en diabetes vaker voorkomen. De prevalentie kan ook variëren op basis van toegang tot gezondheidszorg en de mate waarin risicofactoren zoals arteriële hypertensie worden beheerd.

Mechanisme

Amaurosis fugax wordt veroorzaakt door tijdelijke verstoringen in de bloedtoevoer naar de retina, meestal door embolieën afkomstig van de halsslagader of het hart. Het mechanisme achter deze tijdelijke blokkades varieert, maar de onderliggende oorzaak is vaak een tijdelijke ischemie die resulteert in verlies van gezichtsvermogen.

Embolieën als oorzaak
De meest voorkomende oorzaak van amaurosis fugax is een embolie die het oog of de retinale vaten bereikt. Deze embolieën kunnen afkomstig zijn van verschillende delen van het lichaam, maar komen meestal van de halsslagader (carotis), het hart of grotere bloedvaten die naar de hersenen leiden. Deze embolieën blokkeren de bloedtoevoer naar de retina, wat tijdelijke visusverlies veroorzaakt.

Atherosclerose en plaquevorming
Atherosclerose, een aandoening waarbij vetafzettingen of plaques zich ophopen in de bloedvaten, speelt een sleutelrol bij het ontstaan van embolieën die amaurosis fugax kunnen veroorzaken. De plaques in de halsslagader kunnen scheuren, wat leidt tot de afgifte van embolieën die de kleinere bloedvaten in het oog blokkeren.

Verlies van zuurstofvoorziening naar de retina
De retina is extreem gevoelig voor veranderingen in de zuurstofvoorziening. Zelfs tijdelijke onderbrekingen in de bloedstroom kunnen leiden tot visusverlies, omdat de retina direct afhankelijk is van een constante bloedtoevoer om goed te functioneren. Amaurosis fugax kan optreden wanneer deze bloedtoevoer tijdelijk stopt, zelfs voor een korte periode.

Oorzaken: Oogaandoeningen en neurologische aandoeningen

Amaurosis fugax ontstaat wanneer een bloedstolsel of een stukje plaque een slagader in het oog blokkeert. Het bloedstolsel of de plaque reist gewoonlijk van een grotere slagader, zoals de halsslagader in de nek of een slagader in het hart, naar een slagader in het oog. Door de risicofactoren ontstaat een plaque in de wanden van de bloedvaten. Zo'n plaque is een vaste stof die vet, cholesterol en andere stoffen bevat. Hierdoor krijgt het netvlies onvoldoende bloedtoevoer. Vooral oogaandoeningen en neurologische aandoeningen resulteren soms in amaurosis fugax, maar bij sommige patiënten is de oorzaak idiopathisch (van onbekende oorsprong). De oorzaak van amaurosis fugax doet denken aan een TIA (transient ischemic attack: tijdelijke functie-uitval met neurologische problemen).

Oogaandoeningen

Enkele oogaandoeningen leiden mogelijk tot amaurosis fugax. Deze omvatten:

• bijziendheid (myopie)
• blefaritis
• coloboom
• drusen van de oogzenuw
• een glasvochtloslating
• een intra-oculaire bloeding
• een orbitaal hemangioom (goedaardig bloedgezwel rond het oog)
• een orbitaal osteoom (goedaardig gezwel van botweefsel in de oogkas)
• een voorbijgaande verhoging van de intra-oculaire druk
• gesloten hoek-glaucoom
• iritis
• keratitis
• keratoconjunctivitis sicca

Neurologische aandoeningen

Neurologische aandoeningen veroorzaken mogelijk eveneens amaurosis fugax, met name een intracraniële tumor, een oogzenuwontsteking, migraine (aanvallen van een aura en/of eenzijdige hoofdpijn), multiple sclerose (chronische neurologische auto-immuunaandoening), stuwingspapil (zwelling van de oogzenuw door een verhoogde hersendruk) en pseudotumor cerebri (verhoogde druk in de schedel).

Risicofactoren kleine TIA in het oog

Risicofactoren voor amaurosis fugax zijn onder meer alcoholmisbruik, cocaïnegebruik, een familiegeschiedenis van een beroerte, een hoge bloeddruk (in medische termen bekend als hypertensie), een hoog cholesterolgehalte, toenemende leeftijd, hart- en vaatziekten, in het bijzonder een onregelmatige hartslag (aritmieën), roken (één pakje per dag roken verdubbelt het risico op een beroerte) en slecht gecontroleerde suikerziekte diabetes mellitus.

Risicogroepen

Bepaalde patiëntengroepen lopen een verhoogd risico op het ontwikkelen van amaurosis fugax, voornamelijk door de aanwezigheid van onderliggende hart- en vaatziekten en andere gerelateerde aandoeningen.

Ouderen
Ouderen zijn de grootste risicogroep voor amaurosis fugax, vooral degenen boven de 60 jaar. Naarmate mensen ouder worden, neemt de kans op het ontwikkelen van vasculaire aandoeningen zoals atherosclerose en hypertensie toe, wat de kans op amaurosis fugax verhoogt.

Patiënten met hartziekten
Patiënten die lijden aan hartziekten, zoals atriumfibrilleren, hartklepafwijkingen, of een geschiedenis van hartinfarcten, hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van amaurosis fugax. Deze aandoeningen kunnen leiden tot embolieën die de bloedtoevoer naar het oog belemmeren.

Patiënten met diabetes en hypertensie
Mensen met diabetes of hypertensie lopen een aanzienlijk hoger risico op het ontwikkelen van amaurosis fugax, omdat deze aandoeningen bijdragen aan de verharding van de bloedvaten en het ontstaan van atherosclerose. Dit verhoogt de kans op het ontstaan van embolieën die de bloedtoevoer naar de retina blokkeren.

Rokers en mensen met hoog cholesterol
Rokers en mensen met hoge cholesterolniveaus hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van amaurosis fugax, omdat deze factoren bijdragen aan atherosclerose. Rokers hebben een verhoogde kans op het ontwikkelen van vaatziekten, waardoor de kans op embolieën die het oog kunnen bereiken, toeneemt.

Symptomen: Tijdelijke blindheid door beroerte in het oog

De symptomen van amaurosis fugax presenteren zich meestal aan één oog of gedeelten van één oog (monoculair) en soms aan beide ogen (binoculair) en zijn veelal pijnloos. De patiënt verliest bij de aandoening plots het gezichtsvermogen. Het tijdelijk verlies van het gezichtsvermogen duurt meestal een paar seconden tot een paar minuten, al zijn er gevallen gerapporteerd van patiënten die gedurende meerdere uren blind zijn. Daarna herstelt het gezichtsvermogen zich weer. Sommige patiënten beschrijven het verlies van het gezichtsvermogen als een grijze of zwarte schaduw die naar beneden rolt over het oog of een gordijn dat naar beneden zakt. Als de blokkade aanhoudt, volgen soms ernstige neurologische symptomen op het verlies van het gezichtsvermogen. Deze symptomen lijken op die van een beroerte (onvoldoende bloedtoevoer naar de hersenen met mentale en lichamelijke symptomen), waarbij eveneens zwakte of spraakproblemen optreden en andere lichaamsfuncties uitvallen.

Alarmsymptomen

Amaurosis fugax is vaak een teken van een onderliggende vaatziekte die snel behandeld moet worden om ernstigere complicaties te voorkomen. Het herkennen van de alarmsymptomen is essentieel voor een vroege diagnose en behandeling.

Tijdelijke visusverlies
Het belangrijkste alarmsymptoom van amaurosis fugax is plotseling visusverlies in één oog. Dit verlies van gezichtsvermogen komt vaak in golven, soms als een schaduw of gordijn die het gezichtsveld bedekt, en duurt meestal maar enkele minuten tot een uur.

Visuele veranderingen zonder pijn
In tegenstelling tot andere oogproblemen, wordt amaurosis fugax gekarakteriseerd door tijdelijke visuele veranderingen zonder pijn. Patiënten ervaren een vermindering van het gezichtsvermogen, maar hebben geen pijn in het oog zelf. Het kan gepaard gaan met wazig zien, dubbelzien of het gevoel van een donkere vlek in het gezichtsveld.

Herhaaldelijke episoden
Patiënten die herhaaldelijk amaurosis fugax ervaren, lopen een verhoogd risico op een beroerte of andere vasculaire complicaties. Herhaalde episoden moeten als een dringende waarschuwing worden beschouwd, wat onmiddellijke medische evaluatie vereist om verdere schade te voorkomen.

Diagnose en onderzoeken

Lichamelijk en oogheelkundig onderzoek
De patiënt krijgt een volledig oogonderzoek via een spleetlamponderzoek (oftalmoscopie). Soms bemerkt de oogarts een heldere plek waar het stolsel de retinale slagader blokkeert. Als de patiënt toch pijn vertoont, zoekt de oogarts naar specifieke oorzaken zoals glaucoom, optische neuritis of oogzenuwoedeem. Een neurologisch onderzoek is eveneens nodig. Daarnaast beluistert de arts via de stethoscoop de halsslagaders.

Diagnostisch onderzoek
Als het visusverlies langere tijd aanwezig is, voert de arts een visual evoked potential-onderzoek of een elektroretinografie uit. Een echografie of magnetische resonantie angiografie (MRA) scan van de carotis (medische term voor halsslagader) is nodig om een blokkade in de halsslagader op te sporen. Voorts voert de arts een bloedonderzoek uit om het cholesterol en de bloedsuiker (glucose) te controleren. Tot slot is een elektrocardiografie (radiografisch onderzoek) nodig om het hartritme van de patiënt te beoordelen. Dit onderzoek meet de elektrische activiteit van het hart.

Differentiële diagnose
Soms verwart de arts amaurosis fugax met een migraineaanval, maar migraine duurt meestal meerdere uren terwijl amaurosis een kortere tijdsduur heeft. Ook volgende aandoeningen lijken op amaurosis fugax: arteriitis temporalis, cornea-abrasie (hoornvliesletsels), het droge ogen syndroom, multiple sclerose, optische neuritis, optische neuropathie, partiële epilepsieën, sikkelcelziekte en stuwingspapil.

Behandeling van de medische noodsituatie

De arts kijkt naar de oorzaak van amaurosis fugax en stemt hierop zijn behandeling af. Het is belangrijk dat de patiënt een beroerte voorkomt, want amaurosis fugax is reeds een kleine beroerte in het oog en is mogelijk de voorbode van een echte beroerte. Dit bewerkstelligt hij op verschillende manieren.

Zelfzorg
De patiënt beweegt bij amaurosis fugax voldoende. Zeker bij overgewicht is 60-90 minuten oefening per dag vereist, bij patiënten die goed op gewicht zijn, is 30 minuten voldoende. De patiënt stopt daarnaast met roken. Ook vermijdt hij vet voedsel en volgt hij een gezond, vetarm dieet. Daarbij hoort ook dat de patiënt niet meer dan 1 à 2 alcoholische dranken per dag inneemt. Bovendien is een gezonde bloeddruk belangrijk, zeker als de patiënt diabetes heeft of een beroerte heeft gehad.

Professionele medische zorg
Soms besluit de arts om geen behandeling in te zetten. De patiënt krijgt wel regelmatige onderzoeken van het hart en de halsslagaders. Bloedverdunnende medicijnen, in medische termen bekend als "anticoagulantia", verlagen het risico op een beroerte. Wanneer een groot deel van de halsslagader geblokkeerd is, voert de arts een carotis endarteriëctomie uit. Via deze operatie verwijdert hij de verstopping. De operatie is niet bij iedereen mogelijk en de arts baseert deze beslissing op de algehele gezondheid van de patiënt.

Prognose oogafwijking

De prognose van amaurosis fugax is beter voor kinderen dan voor volwassenen. Meestal is de oorzaak goedaardig, maar sommige patiënten hebben toch een ernstig onderliggend probleem zoals een trauma, vasculitis (bloedvatontsteking), het antifosfolipide antilichaam syndroom, sikkelcelziekte, en leukemie.

Complicaties van de kleine beroerte in het oog

De patiënt met amaurosis fugax heeft een grotere kans op het ontwikkelen van een beroerte. Wanneer een beroerte plaatsvindt, leidt dit tot een permanent verlies van het gezichtsvermogen, waardoor de patiënt blind wordt aan één oog, of tot een verlies van andere lichaamsfuncties.

Preventie van amaurosis fugax

Preventie van amaurosis fugax richt zich vooral op het verminderen van de onderliggende risicofactoren die bijdragen aan de aandoening. Door het beheersen van cardiovasculaire risicofactoren kan de kans op het ontwikkelen van amaurosis fugax en andere vasculaire complicaties aanzienlijk worden verminderd.

Beheer van risicofactoren
Het effectief beheren van risicofactoren zoals hypertensie, diabetes, hyperlipidemie en roken is de belangrijkste vorm van preventie. Patiënten met deze risicofactoren moeten regelmatig medische controles ondergaan om de bloeddruk, cholesterol en bloedsuikerspiegel te monitoren.

Medicatie ter preventie
Patiënten die risico lopen op amaurosis fugax kunnen baat hebben bij medicatie zoals aspirine of andere antistollingsmiddelen om het risico op embolieën te verminderen. Dit moet echter altijd in overleg met een arts gebeuren.

Levensstijl aanpassingen
Levensstijlveranderingen zoals stoppen met roken, een evenwichtig voedingspatroon en regelmatige lichaamsbeweging kunnen het risico op amaurosis fugax helpen verlagen. Het handhaven van een gezond gewicht en het vermijden van overmatige alcoholconsumptie zijn ook belangrijke preventieve maatregelen.

Lees verder

• Plots blind aan één oog of beide ogen door aandoeningen
• Beroerte: Onvoldoende bloedtoevoer naar hersenen
• Retinale occlusie: Verstopping van bloedvaten van netvlies
• Ooginfarct: Afsluiting bloedvaten in netvlies
• Tijdelijk verlies van gezichtsvermogen (plots visusverlies)