De invloed van het gebruik van medicatie op de ogen

Medicijnen verminderen of voorkomen symptomen die veroorzaakt worden door diverse medische aandoeningen. Hoewel deze geneesmiddelen vaak effectief zijn, kunnen ze bijwerkingen of complicaties met zich meebrengen. In de meeste gevallen zijn deze bijwerkingen mild en aspecifiek, maar soms kunnen ze milde tot ernstige oogafwijkingen veroorzaken. Het is cruciaal dat patiënten hun medische geschiedenis grondig bespreken met hun arts, zodat deze een geschikt medicijn kan voorschrijven en rekening kan houden met mogelijke bijwerkingen.

• Alfablokkers
• Anti-aritmica
• Anticholinergica
• Anticonceptiepillen
• Antidepressiva (SSRIs en SNRIs)
• Antihistaminica
• Anti-malariamedicijnen
• Antiparkinsonmiddelen
• Antipsychotica
• Antistollingsmiddelen
• Antivirale middelen
• Bisfosfonaten
• Corticosteroïden
• Chemotherapie
• Diuretica
• Hormonale therapieën
• Immunosuppressiva
• Opioïden
• Tranquillizers
• Vitamine A

Alfablokkers

Functie

Alfablokkers worden voorgeschreven bij de behandeling van hoge bloeddruk (hypertensie) en plasproblemen bij mannen met een prostaatvergroting (benigne prostaathyperplasie). Deze medicijnen helpen door de effecten van adrenaline op de alfa-adrenerge receptoren te blokkeren, wat leidt tot een verlaging van de bloeddruk en verbetering van de urineflow.

Ogen

Bij gebruik van alfablokkers kan het intra-operatieve Floppy Iris Syndroom optreden, een oogaandoening die problemen veroorzaakt tijdens cataractchirurgie. Dit syndroom beïnvloedt de gladde spieren van de iris, waardoor de pupil niet goed verwijdt en spontaan kan krimpen tijdens de operatie. Dit maakt de operatie complexer voor de chirurg.

Anti-aritmica

Functie

Amiodaron (Cordarone, Pacerone) is een anti-aritmicum dat wordt voorgeschreven bij de behandeling van bepaalde hartaandoeningen, zoals cardiale aritmieën (onregelmatige hartritmes) en het Wolff-Parkinson-White-syndroom. Het wordt ook gebruikt bij angina pectoris, een aandoening gekenmerkt door pijn op de borst door zuurstoftekort van het hart.

Ogen

Bij langdurig gebruik van Amiodaron ontwikkelen vrijwel alle patiënten kleine afzettingen in het hoornvlies, de lens, het netvlies en de oogzenuw. Deze afzettingen hebben vaak een pluimvorm en kunnen lijken op de snorharen van een kat. Hoe hoger de dosis, hoe groter de kans op deze afzettingen. Hoewel ernstige problemen met de gezichtsscherpte zeldzaam zijn, kunnen sommige patiënten last krijgen van lenstroebelingen en halo’s (kringen rond lichtbronnen). Andere mogelijke oogaandoeningen door Amiodaron zijn keratitis (hoornvliesontsteking), hoornvlieszweren, pijn aan de ogen, cornea-oedeem (zwelling van het hoornvlies), optische neuritis (ontsteking van de oogzenuw), retinopathie (netvliesaandoening) en scotomen (blinde vlekken). Deze symptomen verdwijnen meestal zodra de medicatie wordt stopgezet.

Anticholinergica

Functie

Anticholinergica worden voorgeschreven om de spieren tijdens anesthesie te ontspannen en de speekselproductie te verminderen. Ze worden ook gebruikt bij een breed scala aan aandoeningen, zoals gastro-intestinale en neurologische aandoeningen, longaandoeningen (bijvoorbeeld astma en COPD), hypertensie, spierstijfheid, en spasticiteit.

Ogen

Het gebruik van anticholinergica kan leiden tot wazig zicht door hun effect op de accommodatiespieren van de ogen. Daarnaast kunnen de pupillen verwijden, wat bij sommige patiënten met een ondiepe voorkamer kan leiden tot een aanval van acuut gesloten hoek glaucoom. Andere medicatie, zoals niet-steroïdale anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), antibiotica, diuretica (plastabletten) en medicatie voor acne, kunnen ook bijdragen aan de ontwikkeling van glaucoom.

Anticonceptiepillen

Anticonceptiepillen kunnen bij sommige vrouwen invloed hebben op de ogen, zoals veranderingen in het hoornvlies, droge ogen en een verhoogd risico op bloedvlekken in het oog (retinale bloedingen). In zeldzame gevallen kunnen ze bijdragen aan verhoogde intraoculaire druk en glaucoom.

Antidepressiva (SSRIs en SNRIs)

Selectieve serotonine-heropnameremmers (SSRIs) en serotonine-norepinefrine-heropnameremmers (SNRIs) worden gebruikt voor de behandeling van depressie en angststoornissen. Bijwerkingen kunnen droge ogen, wazig zicht en problemen met de pupilgrootte omvatten. Sommige patiënten kunnen ook last krijgen van verhoogde gevoeligheid voor licht.

Antihistaminica

Functie

Antihistaminica worden voorgeschreven bij allergische reacties zoals conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), brandend maagzuur, zwaarlijvigheid, en auto-immuunaandoeningen.

Ogen

Het gebruik van antihistaminica kan het risico op het ontwikkelen van glaucoom verhogen. Dit kan te maken hebben met de invloed van antihistaminica op de intraoculaire druk en andere mechanismen die nog niet volledig begrepen zijn.

Anti-malariamedicijnen

Functie

Bij de behandeling van malaria worden vaak Chloroquine en Hydroxychloroquine voorgeschreven. Hydroxychloroquine wordt ook gebruikt bij de behandeling van diverse collageenaandoeningen, zoals systemische lupus erythematosus.

Ogen

Symptomen
Langdurig gebruik van Chloroquine kan leiden tot hoornvliestroebelingen (corneale opaciteiten) en veranderingen in de macula, wat kan resulteren in een vermindering van het gezichtsvermogen. Bij Hydroxychloroquine zijn deze bijwerkingen minder frequent bij normale doseringen. De retinopathie veroorzaakt door deze medicijnen kan asymptomatisch zijn of leiden tot metamorfopsie (vervorming van beelden) en moeilijkheden bij fijne visuele taken door scotomen. Symptomen kunnen ook omvatten amblyopie (lui oog), plotse blindheid, diplopie (dubbelzien), donkere beelden, fotofobie (lichtgevoeligheid), en halo's rond lichtbronnen.

Onderzoeken door de oogarts
De oogarts voert naast een uitgebreid oogonderzoek aanvullende onderzoeken uit, zoals elektro-oculografie, elektroretinografie, fluoresceïneangiografie, kleurentest, kleurfundusfotografie en maculaonderzoek, om de ooggerelateerde complicaties van Chloroquine te evalueren.

Differentiële diagnose
Bij het evalueren van oogaandoeningen door Chloroquine moet de oogarts onderscheid maken tussen de oogcomplicaties en andere aandoeningen zoals:

• centrale sereuze chorioretinopathie
• de ziekte van Best (vitelliforme maculadystrofie)
• de ziekte van Fabry (stapelingsziekte met opbouw van vetten)
• leeftijdsgebonden maculadegeneratie (vervaging van het centrale zicht)

Antiparkinsonmiddelen

Medicijnen die worden voorgeschreven voor de behandeling van Parkinson's, zoals levodopa, kunnen bijwerkingen veroorzaken zoals droge ogen, wazig zicht en in sommige gevallen veranderingen in de oogbewegingen.

Antipsychotica

Antipsychotica worden gebruikt om symptomen van schizofrenie en andere ernstige psychische aandoeningen te behandelen. Bijwerkingen kunnen onder meer droge ogen, wazig zicht en een verhoogd risico op oogbewegingsstoornissen omvatten. Sommige antipsychotica kunnen ook bijdragen aan een verhoogde intraoculaire druk, wat kan bijdragen aan glaucoom.

Antistollingsmiddelen

Functie

Antistollingsmiddelen vertragen de bloedstolling en worden gebruikt om bloedstolsels te voorkomen. Voorbeelden zijn aspirine, clopidogrel (Plavix), warfarine (Coumadin), en heparine.

Ogen

Over het algemeen veroorzaken antistollingsmiddelen weinig oculaire bijwerkingen. Ze veroorzaken doorgaans geen subconjunctivale bloedingen (bloedingen onder het oogbindvlies), hoewel ze de bloedingstijd van dergelijke oogbloedingen kunnen verlengen. Bij sommige patiënten wordt de medicatie stopgezet voordat oogchirurgie plaatsvindt. Frequent gebruik van aspirine kan het risico op leeftijdsgebonden maculadegeneratie verhogen, vooral bij hogere doseringen.

Antivirale middelen

Antivirale middelen, zoals die gebruikt voor de behandeling van herpes of HIV, kunnen bijwerkingen op de ogen veroorzaken zoals droge ogen en retinaal letsel. Sommige antivirale middelen kunnen ook bijdragen aan visuele veranderingen door effecten op de bloedvaten van het oog.

Bisfosfonaten

Functie

Bisfosfonaten worden gebruikt voor de behandeling van diverse botaandoeningen zoals botmetastasen (uitgezaaide kanker naar de botten), de ziekte van Paget (chronische botontsteking), en osteoporose (verlies van botmassa). Ze worden ook voorgeschreven bij kanker met hypercalciëmie (verhoogd calciumgehalte in het bloed).

Ogen

Soms kunnen bisfosfonaten leiden tot ontsteking van de oogkas, uveïtis, en scleritis. Deze oculaire bijwerkingen zijn meestal omkeerbaar bij het stoppen met de medicatie. Andere symptomen kunnen zijn een wazig gezichtsvermogen, oogpijn, conjunctivitis (oogbindvliesontsteking), en bilaterale anterieure uveïtis (ontsteking van het straallichaam en de iris in beide ogen).

Corticosteroïden

Functie

Corticosteroïden zijn krachtige ontstekingsremmende medicijnen die worden voorgeschreven voor een breed scala aan aandoeningen, zoals anemie, artritis (gewrichtsontsteking), astma, chronische obstructieve longziekte (COPD), leukemie, systemische lupus erythematosus, en netelroos (jeukende bultjes op de huid). Ze kunnen ook dienen als vervanging voor het bijnierschorshormoon wanneer dit onvoldoende door het lichaam wordt aangemaakt.

Ogen

Langdurig gebruik van corticosteroïden kan leiden tot open-hoek glaucoom en cataract (staar). Deze aandoeningen kunnen de gezichtsscherpte ernstig beïnvloeden. Patiënten die langdurig corticosteroïden gebruiken, ondergaan regelmatig een uitgebreid oogonderzoek (twee tot vier keer per jaar). Bij symptomen zoals pijn, oogafscheiding, fotofobie (lichtgevoeligheid) of roodheid, wordt een oogonderzoek zo snel mogelijk uitgevoerd.

Chemotherapie

Chemotherapie, gebruikt voor de behandeling van kanker, kan verschillende oogproblemen veroorzaken, waaronder droge ogen, conjunctivitis en soms retinale afwijkingen. Langdurige chemotherapie kan bijdragen aan visuele problemen door de invloed op het zenuwstelsel en de bloedvaten in het oog.

Diuretica

Diuretica, ook wel plasmedicijnen genoemd, worden voorgeschreven voor de behandeling van hoge bloeddruk en hartfalen. Mogelijke ooggerelateerde bijwerkingen zijn onder meer droge ogen en een verhoogd risico op het ontwikkelen van hoornvliesontsteking door dehydratie. Langdurig gebruik kan ook bijdragen aan veranderingen in het gezichtsvermogen door elektrolytenonevenwichtigheden.

Hormonale therapieën

Hormonale therapieën, waaronder die voor menopauze of hormoontherapie bij bepaalde kankers, kunnen invloed hebben op de ogen door veranderingen in de traanproductie en verhoogd risico op droge ogen. Ze kunnen ook bijdragen aan veranderingen in het gezichtsvermogen door hormonale fluctuaties.

Immunosuppressiva

Immunosuppressiva worden voorgeschreven om de afweerreactie van het lichaam te onderdrukken bij auto-immuunziekten en na orgaantransplantaties. Bijwerkingen kunnen droge ogen, verhoogd risico op infecties en veranderingen in het gezichtsvermogen omvatten.

Opioïden

Opioïden worden voorgeschreven voor pijnverlichting. Bijwerkingen op de ogen kunnen onder meer droge ogen, wazig zicht en problemen met de pupilgrootte zijn. Langdurig gebruik kan bijdragen aan het ontwikkelen van hoornvliesbeschadiging en een verhoogd risico op infecties.

Tranquillizers

Functie

Tranquillizers zoals Valium, Lorazepam en Temesta zijn kalmerende middelen die vaak worden voorgeschreven voor angststoornissen en andere aandoeningen. Regelmatig gebruik kan leiden tot een verminderde traanproductie, wat resulteert in droge ogen en verhoogde irritatie.

Vitamine A

Functie

Vitamine A speelt een belangrijke rol bij het behoud van een gezonde netvliesfunctie en het zicht. Echter, een overmatige inname van vitamine A kan schadelijk zijn. Te veel vitamine A, vaak door hoge doseringen of voedingsmiddelen zoals lever of levertraan, kan leiden tot pseudotumor cerebri (verhoogde druk in de schedel). Dit kan de oogzenuw zwellen en resulteren in symptomen zoals hoofdpijn en gezichtsstoornissen.

Lees verder

• Alfablokkers: Medicatie bij hypertensie & prostaatvergroting
• Antibiotica: Geneesmiddelen tegen een bacteriële infectie
• Anticholinergica: Medicatie die spierbewegingen remt
• Antihistaminica: Geneesmiddelen tegen allergische reacties
• Antistollingsmiddelen: Medicatie die bloedstolling vertraagt