Minder kans op ziekte door goed handen wassen

Wie minder kans wil lopen op ziekte veroorzaakt door bacteriën of virussen moet de handen regelmatig goed wassen. Besmettelijke ziekten worden vooral via de handen overgebracht, door contact met toiletten, deurknoppen, winkelwagens, enzovoort. In de zorg zouden in ons land door beter handen wassen van medewerkers zelfs honderden levens gespaard kunnen worden. Verschillende campagnes hebben er al op gewezen: handhygiëne redt levens. Wanneer en hoe moet je je handen goed wassen?

Handen wassen: belangrijk

Wie gezond wil blijven doet er goed aan om de handen met regelmaat goed te wassen. Door contact van de handen met bijvoorbeeld deurknoppen, trapleuningen, telefoons, winkelkar en pinautomaat worden nogal wat ziektekiemen overgebracht. En wie weet waar de hand die je van iemand schudt kort daarvoor nog is geweest? Veel mensen nemen het niet zo nauw met bijvoorbeeld het wassen van de handen na toiletbezoek (vooral mannen). Bacteriën en virussen worden vooral via de handen overgebracht, is gebleken uit onderzoek. De handen op de juiste manier wassen vermindert het aantal ziektekiemen op de handen en verkleint daarmee de kans op ziekte. Voor medewerkers in de gezondheidszorg kan de juiste handhygiëne zelfs levens sparen.

Cijfers over handen wassen

Tissuefabrikant Tork heeft een onderzoek gehouden waaraan tien landen meededen, ook Nederland: van de 5600 ondervraagden bleek ruim driekwart na het uitbreken van de Mexicaanse griep vorig jaar hun handen vaker en zorgvuldiger te wassen dan voorheen. Mensen bleken zich meer bewust van het belang van persoonlijke hygiëne, maakten zich meer zorgen over de hygiëne van anderen (65%) en pasten hun gedrag aan (40%). Ook in de gezondheidszorg wordt meer aandacht besteed aan hygiëne.

Volgens de fabrikant van antibacteriële wasgels Dettol kan het risico op het krijgen van het buikgriepvirus met 47% verkleind worden door de handen te wassen. Ook ter voorkoming van de verspreiding van het griepvirus is met regelmaat goed handen wassen de belangrijkste maatregel. Er wordt door wetenschappers gedacht dat 80% van alle voorkomende infecties te wijten zijn aan niet-gewassen handen.

Het overbrengen van ziektekiemen

Mensen hebben en krijgen micro-organismen zoals bacteriën en virussen op hun handen, en zitten vervolgens met hun handen aan hun gezicht: wrijven in de ogen, zitten aan hun neus en mond. Daarmee dringen deze ziektekiemen via de slijmvliezen het lichaam binnen en kunnen een infectie veroorzaken, zoals verkoudheid, griep en buikgriep. Door de handen regelmatig en goed te wassen worden de ziektekiemen voor een groot deel verwijderd. Hierdoor kan de verspreiding van deze bacteriën en virussen aanzienlijk beperkt worden en daarmee de kans op ziekte flink worden verminderd. Het is alles bij elkaar voornamelijk een kwestie van het zich bewust zijn van het eigen gedrag, en weten hoe en wanneer de handen te wassen.

Ziekenhuisinfecties: een groot probleem

Van alle patiënten die elk jaar in een Nederlands ziekenhuis worden opgenomen lopen er ongeveer 100.000 een ziekenhuisinfectie op, dat is 5 tot 10% (Handboek Kwaliteit van Zorg, 2004). Daaraan overlijden ook mensen, en hoewel het moeilijk te bepalen is om hoeveel doden het gaat wordt geschat dat het om tenminste 1000 mensen gaat. Het gaat hier niet alleen om persoonlijk leed; het kost enorm veel geld als mensen langer in een ziekenhuis moeten blijven vanwege een ziekenhuisinfectie. In Nederland worden deze extra kosten geschat op € 400 miljoen per jaar.

handhygiëne

Om ziekenhuisinfecties te voorkomen wordt een goede handhygiëne bij medewerkers in de zorg beschouwd als de manier die hiervoor het meest effectief is (Center for Disease Control, 2002). Met handhygiëne wordt bedoeld het op de juiste manier wassen en desinfecteren van de handen, en het naleven van andere richtlijnen die er bestaan, zoals het niet dragen van ringen. Bij het goed volgen van deze richtlijnen zou een flink deel van de ziekenhuisinfecties kunnen worden voorkomen, en daarmee ook levens gespaard kunnen worden. Dat er op dit gebied nog werk aan de winkel is, blijkt uit de campagnes die ziekenhuizen jaarlijks voeren om de handhygiëne onder medewerkers te verbeteren.

Goed handen wassen: hoe doe je dat?

Goed handen wassen is meer dan je handen even supersnel onder een straaltje water houden en vervolgens af te drogen.
Gebruik in ieder geval zeep: het maakt daarbij niet veel uit wat voor soort zeep dat is. De functie van zeep is het binden van vetachtige stoffen die zich op de handen bevinden, en elke zeep kan daarbij volstaan. Maak de handen eerst nat door ze even af te spoelen onder stromend, bij voorkeur warm water. Wrijf de handen vervolgens goed in met zeep, smeer tijdens de wassende bewegingen alle delen van je handen goed in, ook de nagels, de bovenkanten, tussen de vingers, eventueel ook de polsen. Was tenminste 20 seconden lang en spoel dan goed af onder stromend water. Droog af aan een schone handdoek of (liever) aan een papieren wegwerp-handdoek. Gebruik elke dag een schone handdoek.

Handen drogen: welke manier is de beste?

Buitenshuis vind je in de ene toiletruimte een ouderwetse handdoek, in de volgende een automaat met papieren handdoekjes, en bij weer een andere hangt een automatische droger met hete of koude lucht. Wat is nou het meest hygiënisch? Onderzoekers van de Universiteit van Westminster, Engeland, hebben ontdekt dat papieren doekjes verreweg het meest hygiënisch zijn. Door de warme lucht van een heteluchtdroger neemt het aantal bacteriën op de handen zelfs toe, waar dit bij het gebruik van papieren doekjes met meer dan de helft afneemt. Ook bij drogers met koude lucht nam het aantal bacteriën toe. Het gebruik van papieren doekjes is niet alleen voor de handenwasser zelf hygiënischer, ook voor de omgeving. Bij luchtdrogers worden bacteriën door de ruimte geblazen en op die manier verspreid. Dit kan tot wel twee meter ver zijn. Papieren doekjes verdwijnen met de bacteriën erop in de afvalbak.

Wanneer is handen wassen nodig?

Om de kans op het binnenkrijgen van ziektekiemen zoveel mogelijk te verkleinen is het nodig de handen gedurende de dag regelmatig goed te wassen. Sommige van de momenten waarop dat nodig is liggen voor de hand voor volwassenen, voor andere momenten is het misschien een kwestie van bewustwording. Was je handen altijd op de volgende momenten:

• na elk toiletbezoek
• voor het contact met voedingsmiddelen, zoals het bereiden hiervan
• na het contact met rauw vlees, zoals kip
• voor het eten
• na contact met oppervlakken en voorwerpen die als besmet moeten worden beschouwd, zoals schoonmaakdoekjes, het afvoerputje, de vuilnisbak, de kattenbak, enzovoort
• na het verschonen van een luier
• na aanraking met bloed, slijm, braaksel of ontlasting
• voor en na het verzorgen van een wond, zoals het aanbrengen van zalf, verbinden
• voor het inzetten en hanteren van contactlenzen
• na het snuiten van de neus, niezen, een hoestbui
• na het contact met dieren

Jong geleerd, oud gedaan

Een goede handhygiene moet al vroeg worden bijgebracht, zodat kinderen zich ook bewust worden van de momenten waarop het nodig is de handen te wassen. Het is voor de meeste ouders logisch dat ze hun kinderen leren de handen te wassen bij het toiletbezoek, maar denk er bijvoorbeeld ook aan na een bezoekje aan de kinderboerderij. In het algemeen is het een goed idee om na thuiskomst eerst de handen te wassen als je op plaatsen bent geweest waar veel mensen zijn, zoals bijvoorbeeld in het openbaar vervoer, en dat ook je kinderen bij te brengen.